۱۴ آذر ۱۳۹۷ - ۱۲:۴۹
کد خبر: ۵۸۶۷۸۲

یادداشت | از حرز تا آمولِت

خَلط شدن آمولت با تفکر مقدس حرز و تعویذ، در این رهگذر، باعث شیادی عده ای برای خالی کردن جیب مردم شده و متاسفانه عدم علم مردم نیز بر این قضیه صحه گذاشته است.
از حرز تا آمولت آمولت یا حرز یا طالع بینی آمولت یا حرز یا طالع بینی

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، ابو الصّلت هروى روايت كرده: مولايم على بن موسى الرّضا عليه السّلام روزى‏ در منزلش نشسته بود، فرستاده مأمون بر او وارد شد، و گفت امير تو را مى‏ طلبد، امام برخاست، و به من گفت: مأمون‏ در اين وقت مرا نمى‏ طلبد مگر براى كارى سخت، و به خدا نمى ‏تواند به من آسيبى برساند، به خاطر اين كلمات، كه از جدّم‏ رسول خدا صلى اللّه عليه و آله ‏و سلّم به من رسيده.

ابو الصّلت گفت: همراه امام نزد مأمون رفتم، چون نظر حضرت به مأمون افتاد، اين حرز را تا آخر خواند، وقتى كه حضرت برابر مأمون قرار گرفت، مأمون به جانب آن بزرگوار نگريست و گفت: اى ابو الحسن دستور داده ‏ام صدهزار درهم به حضرتت بدهند، و هر حاجتى دارى بنويس، چون امام برگشت، مأمون نظر در قفاى امام كرد و گفت: اراده كردم من، و اراده كرده است خدا، و آنچه خدا اراده كرده بهتر بوده.

روایت بالا که به رقعه الجیب مشهور شده است. مسمی این اسم آن است که چون کنیز حُمَیدبن قحطبه به هنگام شستن جامه امام آن را در جیب وی یافته، به این‌نام خوانده شده است.

 درباره استفاده و به کارگیری نوشته ای به نام حرز است. حرز در لغت به معنای محصور و محکم و در اصطلاح به پاره‌ای از آیات، اذکار، اوراد و ادعیه مأثوری که برای حفظ جان و مال از آسیب‌ها می‌خوانده یا به ‌صورت مکتوب با خود حمل می‌کرده‌اند، گفته می‌شود.

نام دیگر حرز را تعویذ هم می گویند؛ البته درباره تفاوت حرز و تعویذ و دعا باید گفت اینها مفاهیمی متداخل‌اند و مرز آنها با یکدیگر چندان مشخص نیست. در برخی از کتاب‌های حدیث حرزها و تعویذها در یک باب و یک ردیف جمع شده‌اند.

ابن‌طاووس دعای منسوب به امام جواد علیه‌السلام را که گویند برای مصون ماندن از آسیب‌ها برای مأمون نوشت، در مُهَج‌الدعوات «حرز» و در الامان «عوذه» نامیده است.

در ادبیات محدّثان و اهل دعا، حرز و تعویذ و تحرّز و تعوّذ غالباً در یک سیاق و به یک معنا به‌کار رفته‌اند. شاید بتوان گفت تعویذ تنها خواندنی‌ها و نوشتنی‌ها (از قبیل اسم اعظم یا اذکار و ادعیه) است، اما حرز افزون بر اینها شامل اشیا هم می‌گردد.

تعاریف بالا پیرامون حرز و تعویذ در ادبیات مسلمانان بوده و از لحاظ سندی و روایی قابل اعتنا است؛ اما نکته قابل توجه این جاست که در ادبیات دیگر کشورها و حتی ادیان، کارکردهای حرز نیز وجود دارد.

مثلا در ادیان ابراهیمی نظیر مسیحیت و یهودیت و حتی ادیان غیرالهی و ابراهیمی مانند بودایی البته در مفهومی دیگر، حرز وجود دارد. در مناطق مختلفی نیز درباره آمولِت – که تعبیر نزدیک به آن حرز است- کاربرد دارد.

در تعریف آمولِت گفته شده است شگفتی یک جسم است که معمولا در فرد به وجود می آید، که برخی معتقدند که قدرت جادویی یا معجزه آسایی برای محافظت از مالک آن است، یا برای محافظت از آنها به طور کلی و یا حفاظت از آنها از برخی چیز خاص؛ اغلب به عنوان یک تزئین استفاده می شود، گرچه ممکن است هدف مورد نظر از آن نباشد.

نگاهی که ادیان و یا مکان های جغرافیایی مختلف به مقوله آمولت دارند با تعاریفی که مسلمانان در تعویذ و حرز استفاده می کنند متفاوت است.

این تفاوت را می توان در روایت پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم و دایه ایشان حضرت حلیمه اتفاق افتاد به وضوح عیان است.

مقوله حرز و تعویذ همان طور که در تعاریف آن گذشت، در واقع نوشته ای است که انسان یا آن را همراه خود حمل و یا آن را قرائت می کند؛ اما آمولت و یا شبیه آن، عمدتا در قالب سنگ و یا مانند آن هاست که هم جنبه زینتی و هم جنبه جادویی دارد.

در تعریف آمولت و نحوه استفاده و اثرات آن آمده است که آمولِت (amulet) شيئي كوچك كه براي خوش‌ا‌قبالي، باطل‌كردن طلسم، يا دفع چشم‌زخم به‌كار مي‌رفت و معمولاً بر گردن‌بند يا دستبند مي‌بستند.

 آمولِت در مصر باستان بسيار رواج داشت؛ سوسك سِرگين غَلتانازجملة آمولِت‌هاي مصريان بود كه نماد خِفرَع، خداي خورشيد، و حيات جاويد بود.

تصور مي‌رفت كه استفاده‌كنندة آن صاحب ويژگي‌هاي موجودي مي‌شود كه آمولِت تجسم آن بود؛ يا اين‌كه صرفاً چون نماد يك خدا بود، از آن استفاده مي‌كردند. نشان سَنت كريستوفر، شَبدَر چهاربرگ، و پاي خرگوش از‌جملة آمولِت‌هاي امروزي‌اند.

خلط شدن آمولت با تفکر مقدس حرز و تعویذ، در این رهگذر، باعث شیادی عده ای برای خالی کردن جیب مردم شده و متاسفانه عدم علم مردم نیز بر این قضیه صحه گذاشته است.

مساله چشم زخم یکی از مسائلی است که در روایات وجود دارد. می توان گفت یکی از عللی که مردم به طرف این گونه شیادی‌ها رخ نشان می دهند همین مساله باشد و عده ای سوءاستفاده گر نیز بار خود را از عدم علم مردم پر می کنند!

یکی از موارد استفاده و بهره بردن از حرز مساله چشم زخم است. در روایات برای برطرف کردن چشم زخم و یا دفع خطرات از حرز و تعویذ حرف به میان آمده است.

نمونه آن در روایتی از امام رضا علیه السلام آمده است که از ایشان پرسیدند آیا چشم زخم واقعیت دارد؟ ایشان فرمودند: آری، هرگاه تو را چشم زنند،کف دستت را مقابل صورتت قرار ده و سوره حمد و قل هو الله احد و معوذتین را قرائت کن و هر دو کف را به صورتت بکش .خداوند تو را از گزند آن حفظ می کند.

در روایات دیگری نیز وجود دارد؛ اما بحث ما این است که چرا در جامعه برای دفع آنان برخی مردم به طرف نسخه های تحریفی و ساختگی می روند.

چند حرز معروف در بین مردم رایج است که به آن ها توصیه شده است که می توان به حرزهای امام رضا علیه السلام و امام جواد علیه السلام اشاره کرد.

تعویذ شرف شمس نیز جزئی این حرزهاست. البته باید گفت کیفیتی که امروزه مرسوم است در اصل این قضیه مستند نیست بلکه این روایت در کتاب مصباح کفعمی در قسمتی به نام اسماءالحسنی، دعاها و ذکرهایی که در مورد اسم اعظم هست را شمرده است که مورد پنجاه و نهم شرف شمس است.

روایت ابن عباس از امیرمومنان علیه السلام درباره این حرز بدین مضمون فرموده اند این شمایل –شمایل حرز شرف شمس- رمزی از اسم اعظم خداوند متعال است.

که البته کیفیتی که امروزه مرسوم شده که در روز خاص و یا روی عقیقی با رنگ خاص این حرز نگاشته شود در این منبع وجود ندارد و توسط دیگران طول و تفسیر داده شده است. کتاب مفاتیح منبع خوبی برای شناخت و استفاده حرز و تعویذ هاست.

نتیجه این بحث دو نکته بسیار مهم است که باید به آن توجه کرد اول اینکه فرق مهم و بزرگ حرز و تعویذ با آمولت در این است که وسیله دفع خطرات و رسیدن به آرامش از طریق اسمای الهی و راه دین است که مبنای معنویت واقعی است که در آمولت وجود ندارد.

نکته مهم بعدی این است که بهترین راه برای رسیدن به حرز و تعویذ، فقط از طریق ثقلین امکان پذیر است و عده ای که تفکر آمولتی را با حرز ترکیب کرده و به خورد مردم می دهند به هیچ اعتباری نداشته و ندارند./829/ی۷۰۲/س

محمدمهدی مرادی

منابع

قرآن کریم

مفاتیح الجنان

مصباح کفعمی

مرکز ملی پاسخگویی

ارسال نظرات