یادداشت | چرا "فاطمه" فاطمه است

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین حسین بنیادی، استاد عالی حوزه علمیه قم و نائب رییس مجمع عمومی جامعه مدرسین،در یادداشتی به بیان جایگاه مقام حضرت صدیقه طاهره و تبیین ویژگی ها و رفتارهای بارز شخصیتی آن حضرت پرداخت.

فاطمه فاطمه است

در آستانه ایام حزن انگیز شهادت حضرت زهرا‌(س) بیان نکاتی چند از شخصیت والای آن حضرت و رجوع به سخنان ایشان می‌تواند ما را به درک بهتر این ایام نایل کند.

فرمایشی از آن حضرت روایت شده که فرمودند: «جَعَلَ اللّهُ الاْیمانَ تَطْهیرا لَکُمْ مِنَ الشِّرْکِ، وَ الصَّلاةَ تَنْزی‌ها لَکُمْ مِنَ الْکِبْرِ، وَالزَّکاةَ تَزْکِیَةً لِلنَّفْسِ، وَ نِماءً فِى الرِّزقِ، وَالصِّیامَ تَثْبیتا لِلاْ خْلاصِ، وَالْحَّجَ تَشْییدا لِلدّینِ.

خداوند سبحان، ایمان و اعتقاد را براى طهارت از شرک و نجات از گمراهى‌ها و شقاوت‌ها قرار داد؛ و نماز را براى خضوع و فروتنى و پاکى از هر نوع تکّبر، مقرّر نمود؛ و زکات (و خمس) را براى تزکیه نفس و توسعه روزى تعیین نمود؛ و روزه را براى استقامت و اخلاص در اراده، لازم دانست؛ و حجّ را براى استحکام اءساس شریعت و بناء دین اسلام واجب نمود. /ریاحین الشریعة ج۱ ص۳۱۲»

چنانکه از فراز‌های روایت مشخص است؛ طهارت، نماز، زکات، روزه وحج، از جمله عباداتی است که حضرت آثار آن‌ها را بیان می‌فرماید، شاید در اذهان بیاید که طهارت از شرک، خضوع و خشوع، تزکیه نفس و توسعه روزی، اخلاص و استحکام اساس شریعت و دین، فلسفه این واجبات است، هرچند در واقع بحث از فلسفه عبادات و بحث از آثار آن‌ها متفاوت است چنانکه آیاتی مانند: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیعْبُدُونِ» و آیه شریفه: «وَ لَقَدْ بَعَثْنا فِی کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً اَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ أجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ» فلسفه خلقت و فلسفه بعثت انبیاء را بیان می‌کند، اما بطور کلی اعمال عبادی موجب کمال انسان می‌شود که قوام در بندگی و استقامت انسان در مقابله با شدائد و سختی‌ها را به ارمغان می‌آورد، مسأله‌ای که در هر زمانی می‌تواند انسان را با توجه به شرائط سخت و آسان زندگی، در صراط مستقیم نگه دارد و از مسیر بندگی محض خداوند خارج نشود.

در حقیقت، ایمان، نماز، زکات، روزه و حج از اصلی‌ترین عبادات مؤثر در شناخت خداوند و تقویت دینی در نهان و نهاد انسان‌ها است و اگر احساس شود که چنین تأثیری را در انسان نگذاشته، این انسان‌ها هستند که باید در خود بیاندیشید چرا با وجود موأنست با این اعمال به درجه رفیع از کمالات معنوی نرسیده‌اند، به عنوان نمونه حقیقت نماز خصوع و خشوع در مقابل پروردگار را در انسان ایجاد می‌کند، اما چرا در من یا فلان شخص چنین اثری را نداشته این به خود انسان برمی‌گردد.

حقیقت بندگی انسان

تعابیری که در قران کریم از عاملین به این واجبات و دیگر واجبات و حتی اخلاقیات، وارد شده مانند: عبادالله، عبادالرحمن، ثمره عمل و مداومت به همین امور است، کلام در این است که اگر انسان عامل به این امور شد، حقیقت بندگی در او بوجود می‌آید و آثار بندگی خدا در دنیا و آخرت خودشان را نشان می‌دهند، در آیات ۶۳ تا ۷۳ سوره مبارکه فرقان، برخی آثار بندگی خدا را در حیات دنیا و آخرت را بیان می‌کند.

چنانکه مشاهده می‌شود آثار بندگی خداوند که نشأت گرفته از مطیع بودن در برابر فرامین الهی و انجام واجبات و ترک مرمات از جمله واجباتی که در روایت فوق آمده است، در دنیا خود را نشان می‌دهند و البته آثار این اعمال و پاداش چنین افرادی در آخرت نیز هویدا می‌شود، همانطور که در آیات پایانی همین سوره می‌فرماید: أُولَئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِمَا صَبَرُوا وَیُلَقَّوْنَ فِیهَا تَحِیَّةً وَسَلامًا (۷۵) خَالِدِینَ فِیهَا حَسُنَتْ مُسْتَقَرًّا وَمُقَامًا «آن‌ها هستند که درجات عالى بهشت در برابر شکیباییشان به آنان پاداش داده مىشود؛ و در آن، با تحیت و سلام روبه‌رو می‌شوند - در حالى که جاودانه در آن خواهند ماند؛ چه قرارگاه و محل اقامت خوبى»

با توجه به آنچه که بیان شد، مهم‌ترین امتیاز و عامل برتری حضرت فاطمه(س) که در حدیث نبوی می‌فرماید: «سیدة النساء العالمین من الاولین و الآخرین»، بندگی خالصِ خداوند است که هم در بُعد عبادات خود را نشان می‌دهد و هم در بُعد رفتار‌های اجتماعی؛ نگاهی کوتاه به اسامی، القاب و کنیه‌های حضرت زهرا (س) از دیگر اموری است که معرف شخصیت والای حضرت می‌باشد که برخی از ان‌ها عبارتند از: فاطمة، بتول، مبارکة، محدثّة، راضیّة، مرضیّة، طاهرة، صدّیقة، سیّدة، حوریّة و...

در بُعد عبادی این حدیث مشهور از امیرالمومنین امام علی (ع) که وقتی از وجود نورانی حضرت زهرا (س) از ایشان سوال می‌شود، می‌فرماید: «نِعم العون علی طاعة الله / بحارالا نوار ج ۴۳ ص ۸۲»

امیرالمؤمنین و زهرا (سلام الله علیها) در آخرین ساعات با هم خلوت کردند. «و قال: اوصینى بما احببت. قالت: یا ابن عم ما عهدتنى کاذبة و لا خائنة و لا خلفتک منذ عاشرتنى. فقال علیه السلام: معاذ اللَّه انت اعلم باللَّه وابرّ واتقى و اکرم و اشدّ خوفاً من اللَّه من ان اوبّخک بمخالفتى، قد عزّ علىّ مفارقتک / بحار ج۴۳ ص۹۱»

زهرا(س) در آخرین ساعت هاى وداع به امیرالمؤمنین(ع) گفت: پسر عمو! در طول عمر هرگز به تو دروغ نگفتم و خیانت نکردم و هیچگاه با تو مخالفت ننمودم. امیرالمؤمنین در پاسخ فرمود: آرى اى دختر پیامبر! معاذ اللَّه که تو خلافى را مرتکب شده باشى. مرتبه خداشناسى و نیکوکارى و تقوا و خداترسى تو بالاتر از آن است که با من مخالفت کرده باشى. مفارقت از تو بسیار بر من سخت است.

توصیه‌های اخلاقی حضرت زهرا(س)

حضرت فاطمه (س) درباره همسایه می‌فرماید: «الجار ثم الدار/ بحارالا نوار ج ۴۳ص ۸۲» و آنجا که حمایت و دفاع از اصلی‌ترین رکن جامعه و زیربنای تمام عبادات یعنی ولایت امیرالمومنین امام علی (ع) می‌رسد، حماسه‌ای بزرگ در بزنگاه تاریخ به پا می‌کند که زوایای این قیام عظیم را از خطبه فدکیه آن حضرت می‌توان متوجه شد، حماسه‌ای که از حمد و تسلیم در برابر خداوند متعال آغاز و تمام کلمات حضرت است که همراه با اتقان و منطق و صلابت و استواری، حاضران و تاریخ را از آنچه که غصب کردند و آنچه که به تاراج بردند، آگاه می‌سازد.

حضرت در بیانی در مقام دفاع از امیرالمومنین امام علی (ع) خطاب به مهاجربن و انصار می‌فرماید: «فَلا عُذْرَ بَعْدَ غَدیرِکُمْ، وَالاَْمْرُ بعد تقْصیرکُمْ، هَلْ تَرَکَ ابى یَوْمَ غَدیرِ خُمّ لاِ حَدٍ عُذْوٌ/خصال: ج ۱ - ص ۱۷» از من دور شوید و مرا به حال خود رها کنید، با آن همه بى تفاوتى و سهل انگارى هایتان، عذرى براى شما باقى نمانده است، آیا پدرم در روز غدیر خم براى کسى جاى عذرى باقى گذاشت؟

باید دید که مهاجرین و انصار چه کسانی بودند و چه جایگاهی داشتند که حضرت اینگونه آنان را محاکمه می‌کند و خطایشان را با صراحت بیان می‌کند.

مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) در بیان عظمت شخصیت و کار بزرگ حضرت زهرا (س) می‌فرماید: شما یک زن را با همه محدودیت‌هایی که از جهات مختلف ممکن است برای او وجود داشته باشد- به خصوص در آن دوران که محدودیت‌ها بیشتر بوده است- در نظر بگیرید، آن وقت ببینید که این بانوی مکرم، چه عظمتی را در آن شرایط و در طول این عمر کوتاه نشان داده است. (۱۳۷۱/۹/۲۵)

به هرصورت باور به این نکته که معارف اسلام به صورت عام، مصالح بندگان را در دنیا و آخرت در نظر گرفته و راه رسیدن به کمالات را در پرتو انجام و عمل به همین دستور‌ها می‌باشد، امری است که در صورت تحقق، جامعه بر اساس عدل و انصاف، در مسیر حق قرار خواهد گرفت و جریان فکری جامعه بر اساس حق شکل خواهد گرفت صدیقه طاهره (س) در کلام پر معنایی می‌فرماید: «مَنْ اصْعَدَ إ لىَ اللّهِ خالِصَ عِبادَتِهِ، اهْبَطَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ افْضَلَ مَصْلَحَتِهِ/بحار: ج ۶۷ ص ۲۴۹»
هر کس عبادات و کارهاى خود را خالصانه براى خدا انجام دهد، خداوند بهترین مصلحت‌ها و برکات خود را براى او تقدیر مى نماید.

امید است در پرتو عمل به احکام و معارف ناب اسلامی وپیروی از روش و سیره‌ی آل‌الله، مسیر سعادت و کمال بشریت در دل‌ها و جان‌ها، مهیا و انسان‌ها به تعالی حقیقی نائل گردند./918/ی701/س