همه کسانی که در چارچوب نظام قرار می گیرند داخل در احزاب اسلامی هستند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین محسن مهاجرنیا، استاد و پژوهش‌گر مسائل سیاسی در بیستمین و آخرین نشست کرسی‌های آزاد‌اندیشی مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم که با موضوع «آینده احزاب و تشکل‌های سیاسی در نظام ولایی» در موسسه طلوع مهر قم برگزار شد، با بیان این‌که یکی از کارهای قرآن بازسازی جریان حزب‌الله و داخل کردن تمام افرادی است که ذیل خصوصیات حزب‌الله قرار گرفته‌اند، گفت: ما هم باید همۀ کسانی‌که در چارچوب نظام قرار می‌گیرند را داخل در احزاب اسلامی بدانیم.

وی  در جمع بندی موضوع حزب اسلامی گفت: ما برای حزب دو تعریف ارائه دادیم: یکی تعریف غربی بود که می‌گفت حزب گروه منسجمی است که بر اساس مشترکات به‌دنبال کسب قدرت و افزایش مشارکت هستند. دیگری هم تعریف اسلامی بود. که معتقد بود حزب گروه منسجمی است که براساس اعتقاد و عقلانیت جمعیِ ناشی از اصول و مبانی مشترک به‌دنبال ایفای مسئولیت اعتقادی و نقش اجتماعی خود هستند. از این دو تعریف، کاملاً تفاوت نگاه اسلام و غرب به مقولۀ حزب را می‌توان متوجه شد. تفاوت در «قدرت محوری» و « مسئولیت محوری» است. یکی قدرت را هدف می داند و دیگری آن را ابزار هدایت و انجام وظیفه می بیند. فلسفه حزب غربی«بودن درقدرت» است. اما فلسفه یک حزب اسلامی« شدن در قدرت» و عبور از قدرت است. در تفکر غربی قدرت برای قدرت و در تفکر اسلامی قدرت برای حرکت است. حزب اسلامی با عقلانیت جمعی « وامرهم شوری بینهم» و مشارکت «تعاونوا علی البر و التقوی» و با مسئولت « یدعون الی الخیر» و «یأمرون بالمعروف» قدرت سیاسی را از سنخ امانت الهی می بیند و آن را  به شایستگان « ان الله یامرکم تؤدواالامانات الی اهلها» واگذار کند. مانیفست حزب اسلامی بر پایه‌ « قیام لله مثنی و فرادی» سامان یافته است. به همین دلیل بر اساس مرامنامه، محصور و معطوف به قدرت نیستند. در هر مسئولیت‌اجتماعی ای که« ایمان و عمل صالح » اقتضا کند حزب اسلامی پیش قراول و موتور محرکه حرکت اجتماعی و چرخ دنده مردم سالاری دینی است.

این پژوهش‌گر مسائل سیاسی کشور در ادامه به چهار رویکرد اساسی در باب تحزب اسلامی در جامعه اشاره کرد و گفت: یک رویکرد از  ناحیه تجددگرایان است که چون اصالت را در بنیادهای فکری غرب می بینند، معتقدند همان طوری که ؛‌«علم دینی» و «روشنفکر اسلامی» پارادوکسیکال است، حزب اسلامی هم، تناقض نما است. زیرا در دنیای غرب علم یعنی « علوم تجربی» که تجربه مدرنیته است و حزب همانند روشنفکر یعنی اتکاء بر عقلانیت ابزاری خودبنیاد، و  اینها با خدامحوری و ایمان گرایی و وظیفه مداری دینی ناسازگار هستند. بنابراین، حزب اسلامی نمی تواند وجود داشته باشد.

استاد مهاجرنیا  رویکرد دوم مخالفت با تحزب اسلامی را به برخی از شریعت گرایان اخباری مسلک نسبت داد و دلایل هفت گانه آنها را به شرح ذیل بیان کرد:  دلیل اول‌ برای مخالفت با حزب اسلامی فقدان نص است. آن‌ها می‌گویند که ما برای حزب امروزی نه از آیات قرآن دلیلی داریم و نه از روایات. بنابراین تحزب پایه مشروعیت دینی ندارد. دلیل دوم این است که قرآن همیشه از حزب، گروه، فرقه و... به‌بدی یاد کرده است و آن را عامل تفرقه دانسته است. دلیل سوم این است که حزب با ادلۀ ولایت فقیه تعارض و در مقام عمل تزاحم دارد. دلیل چهارم اخباری مسلکان  این است که می گویند: در تحزب منافع حزبی بر منافع عمومی ترجیح داده می‌شود و بر اساس دیدگاه قرآن « کل حزب بما لدیهم فرحون»  است. دلیل پنجم آنان این است حزب باعث سلب آزادی و اراده از اعضا می‌شود. آنان در دلیل ششم می گویند که وابستگی حزبی نظام شایسته‌سالاری را از بین می برد، هفتمین دلیل  آنان این است که تحزب  با این همه کاستی و معایب اگر مزایای اندکی هم داشته باشد، مرجوح هستند.

این استاد حوزه و دانشگاه رویکرد سوم را در تفکر « اسلامی سازی» و « بومی سازی» معرفی کرد و گفت:  اینها با توجه به اینکه می خواهند همان تجربه غرب را به اسم بنای عقلا، اسلامی یا بومی کنند و مستقیم به سراغ عقلانیت وحیانی و مبانی دینی و قرآنی و روایی نمی روند، دنبال تطهیر ذبیحه مدرنیته هستند. مشکل این تفکر برای تحزب اسلامی، بیشتر از مخالفان آن است.

استاد مهاجرنیا با اشاره به روش اسلامی‌ساز گرایان در مبناتراشی و الصاق آیات و روایات به دانش و تجربه وارداتی گفت: این تفکر به دلیل تأخر زمانی و جبران ناکارآمدی و گاهی با ژست اینکه ما چیزی از غرب و مدرنیته کم نداریم  به بومی سازی و اسلامی سازی روی آورده اند.

وی در ادامه به چهارمین رویکرد به تحزب اسلامی اشاره کرد و گفت : یک جریان فکری در جامعه وجود دارد که معتقد به « تولید دینی» است. همان طوری که « علم دینی » و « روشنفکر دینی» و « عقل دینی» و « جامعه اسلامی » و « دولت اسلامی» و « تمدن اسلامی » بر اساس اسلام و منبع وحی و قرآن قابل اجتهاد و استنباط و تولید متناسب با اقتضائات امروزی است؛ دانش « حزب اسلامی» هم بر اساس آموزه های وحیانی، تجربه اسلامی و عقلانیت دینی قابل تولید و ارائه است. البته تجربه بشری هم به مثابه احکام امضایی و بنای عقلا هم کمک به سامانه تولید است. در میان متفکران  اندیشه تولیدی، روش ها و رویکردهای مختلفی وجود دارد . یک رویکرد اجتهادی همانند امام خمینی وجود دارد که در تولید دانش و اندیشه اسلامی به ضرورت های عقلی اهمیت زیاد می دهد. تا آنجا که در بیان ضرورت نظام ولاییِ فقیه محور در دوره مدرن، معتقد است؛ تصور مجموعه دین، باورها و احکام دینی، مجتهد را قانع می کند که بدون مراجعه به آیه و روایت به بداهت و ضرورت عقلی وجود حکومت اسلامی رأی بدهد. بر این اساس، تصور تحزب اسلامی در نظام ولایی با کارکردهای مثبت و بسیار مهم آن را لحاظ عقلی، ضروری می کند. در کنار این رویکرد، دیدگاه هایی وجود دارد که نقش نصوص را برجسته تر از عقل می دانند. مع الوصف بر اساس این مبنا هم به دلیل کفایت نصوص و معاضدت حکم عقل، وجود حزب و تشکل اسلامی لازم  می شود.

حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا در ادامه افزود: یکی از کارهای قرآن، بازسازی حزب‌الله و حزب‌شیطان است. قرآن دراین‌باره همه افرادی که ذیل خصوصیات حزب‌الله قرار می‌گیرند را داخل در حزب‌الله کرده است؛ هرچند با هم اختلاف نظر داشته باشند؛ مثلاً ابوذر و سلمان هر دو ذیل حزب‌الله هستند؛ اگر چه حسب روایت معروف مراتب معرفتی آنها متفاوت است. ما هم در جامعۀ خودمان باید همین کار را بکنیم. ما باید همۀ کسانی‌که در چارچوب نظام قرار می‌گیرند را داخل در احزاب اسلامی بدانیم. یکی از کارهای بنیادی مقام معظم رهبری این بود که به‌جای رویکردهای تقلیل گرایانه به دنبال تجمیع اندیشه اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی در قالب « اصولگرایی اصلاح طلبانه»، « انقلابی بودن» و«ذو مراتبی وحداکثری» هستند.

این پژوهش‌گر مسائل سیاسی گفت: نکته بعدی دربارۀ آیاتی است که به‌نوعی مرام‌نامۀ حزب اسلامی را تببین می‌کند. خداوند در سورۀ مجادله می‌فرماید که افراد داخل در حزب اسلامی باید هم به خدا، پیامبر و روز قیامت ایمان داشته باشند و هم ایمان در دل‌شان تثبیت شده باشد. بنابراین، حزب اسلامی، حزبی است که مبنایش ایمان و اعتقاد دینی است. دیگر ویژگی حزب اسلامی تبری و تولی است؛ یعنی همان‌گونه که در فقه خود پذیرفته‌ایم که باید با دوستان خدا دوست باشیم و با دشمنان خدا دشمن، در حزب اسلامی هم باید همۀ مؤمنین را دوستان خدا و همۀ غیرمؤمنین را دشمنان خدا بدانیم.

وی خاطر نشان کرد: ویژگی بعدی حزب اسلامی دوری کردن از دوستی و تعصبات عشیره‌ای، قومی و قبیله‌ای است؛ چراکه در حزب اسلامی، ملاک صرفاً خدا و اعتقاد به اوست.

حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا در پایان گفت: مهم‌ترین کارکرد حزب در آیه «قیام لله» خلاصه شده است. خداوند در این آیه می‌فرماید که باید در مسیر خدا به‌صورت گروهی یا فردی حرکت کرد که مصداق بارز حرکت گروهی تحزب اسلامی است. همچنین خداوند در این آیه می‌فرماید که نباید دربارۀ پیامبر(ص) و نظام اسلامی فکر منفی کرد و به تهمت‌ها گوش داد. بنابراین، یکی از مهم‌ترین وظایف حزب اسلامی دفاع از ولایت و دور کردن شبهات از اطراف نظام اسلامی است./1330/د102/ب1