سواد رسانه بومی

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، سالی که در پیش داریم سال «رونق تولید» نامگذاری شده و در مجموع این سال‌ها مسمی به حمایت از تولید داخلی  و کالای ایرانی است. مسأله رونق تولید داخلی، امری است که از سوی رهبر انقلاب در اولویت امور قرار گرفته، رمز موفقیت کشور در امور اقتصادی است. این در حالی است که در نقطه مقابل، دشمن برای ضربه زدن به ما دست به اقدامات اقتصادی علیه ما برده و با گزینه­‌هایی همچون تحریم و دیگر فتنه­‌های اقتصادی، قصد زمین‌گیر کردن کشور ما را دارد. از این رو است که مسأله تولید داخلی و کالای ایرانی، جهت خودکفایی و بیمه شدن از فتنه­‌های اقتصادی بیگانه اهمیت پیدا می‎­کند.

نکته قابل توجه این است که دشمن در هر حال دشمنی می‎­کند و امیدی به خیر او نیست؛ بنابراین خنده­‌ها و تحویل گرفتن‌ها و احیاناً حمایت‌های ظاهری او نیز قابل اعتماد نبوده، چه بسا حیله­‌ای در کار باشد تا از پشت به ما خنجر زند و اینچنین است که امیر المؤمنین می‌­فرماید: «از دشمنت بعد از اینکه صلح کرده، به تمام معنا بپرهیز؛ چرا که دشمن گاهی تقرب پیدا می­کند تا غافلگیر کند»! [۱]پس آنچه عقل حکایت می­کند، این است که در هیچ صورتی نباید به دشمن اعتماد کرد و حتی اگر در موردی اعلام همراهی و هماهنگی کرد، می‌بایست احتیاط کرد و اجتناب نمود.

نکته قابل توجه دیگر، دایره محصولات داخلی و انواع آن از حیث سخت افزاری و نرم افزاری است که می­‌توان در این میان از محصولات مادی و معنوی نیز یاد کرد. پیشرفت علم در ایران و خودکفایی در این زمینه نباید محصور در اختراعات و ابتکارات مادی گردد و ضرورت دارد در علوم معنوی نیز این سبقت را در دنیا داشته باشیم. چه بسا که در علوم دینی همواره این گونه بوده و بخصوص در زمینه علوم حوزوی، رتبه اول دنیا را داشته­‌ایم؛ تا آنجا که از تمامی دنیا برای تحصیل علوم دینی به کشورما گسیل شده­‌اند؛ اگرچه جای تبلیغات پیرامون رتبه علمی کشور در زمینه علوم دینی در دنیا به علت غریب ماندن دین از حیث علمیت، خالی است و این هم نباید فراموش شود که دین علم وحیانی و از سوی خالق این عالم در تمامی ابعادش بوده و طبق فرموده خود قرآن، «هیچ‌تر و خشکی نیست؛ مگر اینکه در این کتاب آمده است». [۲]

موضوع دیگر پیدایش علوم نوین است. چه بسا علومی که امروز بشر بدان دست یافته و در زمان قدیم رایج نبوده و به علت پیشرفت دنیا و حدوث امور مستحدثه، علم نیز حرف‌های جدید برای گفتن دارد. اما باز هم نباید فراموش کرد که دین کامل اسلام دین ابدی بوده و قرآن که کتاب آن است، تمامی امور تا آخر الزمان را پاسخگو است و این نکته در فرمایشات امام رضا (ع) آمده است که فرموده: «قرآن در همه زمان‌ها جدید است». [۳]

از میان علوم جدید آنچه در شرایط روز گرد و خاک کرده و زبانزد عموم دغدغه‎­مندان شده، سواد رسانه است. مسأله ارتباطات جهانی و پیشرفت تکنولوژی در رابطه با آن و خلاصه پیدایش دنیای الکترونیک و بخصوص مسأله فضای مجازی که این روز‌ها در اختیار عموم مردم قرار گرفته، اهمیت سواد رسانه را به عنوان برجسته‎­ترین علم روز تبیین می‎­کند و این نه فقط از حیث فنی که مربوط به مباحث الکترونیکی می­‎شود، بلکه از حیث مباحث سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ... نیز مورد عنایت قرار گرفته، چگونگی و آداب ارتباطات را نیز در معرض بحث گذاشته است.

سواد رسانه علمی است دارای شاخه­‎های متنوع که تمامی ابعاد ارتباطی روز از دو جهت مادی و معنوی را در بر گرفته و ارتباطی میان فرهنگ‌های مختلف دنیا برقرار کرده که این فرهنگ‎ها، گاه با یکدیگر مقاربت داشته و گاه با یکدیگر در تناقض و بلکه در تضاد و رویارویی است و اینجا است که زمینه پیدایش جنگ رسانه هم پدید آمده، با همه قابلیت‌هایی که در فضای رسانه موجود است، از این بستر برای جنگ‌هایی اعم از جنگ الکترونیک و نیز دیگر جنگ‌ها از جمله جنگ فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و همچنین جهت پوشش همه این‌ها از جنگ روانی استفاده می‌­شود.  

نکته بسیار مهم و عقلانی که توجه به آن مورد تأکید و دارای ضرورت است، این است که هیچگاه در هیچ جنگی دو طرف خصم به یکدیگر یاری نمی‎­رسانند و یکدیگر را در ضربه به خودشان اعانت نکرده، مهمات جنگی را به او بذل و بخشش نمی­‎کنند تا مبادا بر علیه خودشان مورد استفاده قرار گیرد! حال سؤال این است که این نکته پر واضح و بدیهی که انکار آن از هیچ عقل سلیمی بر نمی‌­آید، نباید در خصوص جنگ‌های پنهان و به عبارت دیگر در جنگ نرم مد نظر قرار گیرد؟! مگر نه اینکه طبق فرموده امیر المؤمنین(ع) اگر دشمن اعلان صلح هم کند، می‎بایست در برابر او محتاط بود؟ لذا توجه به این نکته ضروری است که هرگز در هیچ اموری حتی در علوم معنوی و انسانی، از سوی دشمن حمایت نخواهیم نشد و جا دارد در این ابعاد نیز خودکفا گردیم؛ بخصوص در علوم انسانی که این روز‌ها مورد تأکید رهبر معظم انقلاب است. [۴]

بنابراین حال که در جنگ رسانه قرار گرفته‎­ایم، راه نجات و گشایش ما اتکا به سواد رسانه بومی بوده، هر آنچه در این زمینه از سوی بیگانه به دست ما رسد، چه آن بیگانه دشمن باشد و چه بی‎­طرفی که با دشمن مرتبط است، مشکوک و غیر قابل اعتماد است! چرا که در حدیث آمده: «با دشمن دوستت دوست مشو که در این صورت با دوستت دشمنی کرده­‎ای»! [۵]

با این توصیف سواد رسانه که این روز‌ها مهمات جنگ رسانه‌­ای است، از اموری است که طبق آنچه گذشت، ­‎بایستی بومی گردد و استفاده از مبانی وارداتی در این شرایط جنگی عقلانی نیست. این یعنی آنچه در شرایط موجود بر عهده متولیان سواد رسانه است، تولید محصولات بومی در این زمینه و ابتکار سواد رسانه بدون اتکا به مبانی غربی است که خود مصداقی از تولیدات داخلی مبتنی بر تأکیدات و توصیه‎­های امام خامنه­‎ای است./918/ی702/س

سعید حمیدی زاده

منابع

[۱].  نهج البلاغه، نامه ۵۳ خطاب به مالک اشتر: «الحذر کل الحذر من عدوک بعد صلحه؛ فإن العدو ربما قارب لیتغفل».

[۲]. انعام، ۵۹: «و لا رطب و لا یابس إلا فی کتاب مبین».

[۳]. عیون الأخبار، ج ۲، ص ۸۷: «فهو فی کل زمان جدید».

[۴]. ۲۰/۳/۹۷

[۵]. تحف العقول، ص ۲۰۵: «لاتتخذنّ عدوّ صدیقک صدیقاً، فتعدی صدیقک»!