رونمایی از کتاب «خون خدا»

بخه گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، مراسم رونمایی از کتاب «خون‌خدا» نوشته سیدمهدی شجاعی و با تصویرگری علی وزیریان با حضور جمع زیادی از علاقه‌مندان در خبرگزاری بین‌المللی قرآن برگزار شد.

در ابتدای این مراسم، سید محمد جواد شوشتری صحبت کرد و گفت: بسیار خوش‌حالیم که در ایام ابتدایی محرم و در آستانه تاسوعا و عاشورای حسینی در خدمت زیارت عاشورا و خادمان به زیارت عاشورا و امام حسین علیه‌السلام هستیم. امروز میزبان کسانی هستیم که اثرشان را همه می‌شناسند و همه ما از کوچکی با آثار بسیار خوب و روان آقای شجاعی و وزیریان آشنا هستیم. این از برکت این ایام و توفیق ماست که در خدمت این دوستان باشیم.

وی ادامه داد: ما به خودمان می‌بالیم اگر بتوانیم با توجه به شرایط فعلی فرهنگ در جامعه، بلندگویی برای معرفی آثاری باشیم که اهل بیت را با ابزار هنر به جوانان معرفی می‌کند. واقعا جای این گونه آثار خالی است و می‌بینیم که فضای آنان را چیزهای دیگری پر کرده است. متأسفانه در فضایی که در دنیای امروز می‌بینیم، توجه کمی به هنر به عنوان یک ابزار پیش‌برنده فرهنگ دینی می‌شود. کتاب‌های قبلی آقای شجاعی، کتاب‌های فاخری است که واقعا جای تقدیر دارد و می‌دانم که مقام معظم رهبری تک‌تک این کتاب‌ها را خوانده‌اند و در کنارش تقریض‌هایی نوشته‌اند. این موضوع نشان می‌دهد کاری که حاشیه ندارد و در متن است، تا چه اندازه مورد توجه عامه مردم قرار می‌گیرد. امیدوارم دفتر نشر فرهنگ اسلامی همانند گذشته به نشر چنین مطالبی توجه کند. ما به عنوان یک خبرگزاری و یک رسانه وظیفه داریم که برای نشر چنین آثاری کمک کنیم و همه امکاناتی که در اختیار جهاد دانشگاهی است در اختیار فرهنگ قرار بدهیم. این افتخار ماست. امیدوارم بتوانیم بعد از این هم خدمت‌گزار فرهنگ اهل بیت باشیم.

در ادامه جلسه، محسن چینی فروشان، مدیر عامل دفتر نشر فرهنگ اسلامی صحبت کرد و گفت: خوشبختانه این مراسم رونمایی مقارن با ایام تاسوعا و عاشورای حسینی شده است و این مسأله را به فال نیک می‌گیریم. ارادت بنده نسبت به آقای شجاعی و آقای وزیریان تازه نیست و سابقه طولانی دارد. سال‌ها در کنار این دو بزرگوار بودم و ان شاءالله خداوند توفیق بدهد که هم چنان در کنارشان باشیم. امروز می‌خواهم این علاقه و ارادت خود را کنار بگذارم و راجع به کتاب «خون خدا» صحبت کنم. کتاب فاخری که منتشر شده است و من می خواهم راجع به تکنیک آن صحبت کنم.

وی ادامه داد: کار دینی انجام دادن در رسانه‌های مختلف خصوصا در زمینه کتاب، کار ساده‌ای نیست و به معنایی سهل ممتنع است. علاوه بر این که نویسنده و تصویرگر باید مسلط بر کار خود باشند، مسائل حاشیه‌ای و محدودیت‌های فراوانی وجود دارد. این موضوع از قدیم هم وجود داشته و از بعد از انقلاب همواره این موضوعات وجود داشته است که در کار دینی، مرز تخیل کجاست؟ واقعیات تاریخ اسلام تا کجا قابل نگاشت است؟ استنادات تا چه اندازه است و .... این موضوع در حوزه ادبیات دینی بسیار پررنگ‌تر نیز می‌باشد. در تاریخ دینی خیلی مشکلی نداریم و وقایع‌نگاری‌ها ساده‌تر است اما در ادبیات دینی و تصویرگری و سینما کار بسیار سخت‌ است. خاطرم هست در یک جلسه‌ای با روحانیون سازمان تبلیغات حضور داشتم و این سؤال مطرح شد که این مرزها را چه کسی باید تعیین کند؟ برای خودشان هم جای سؤال بود که تا کجا می‌توانیم پیش برویم. بنابراین این مسأله تا چنین سطحی بالاست. خوشبختانه آقای شجاعی و وزیریان در این قضیه پیش قدم و مقدم بودند و پس از پیروزی انقلاب، زندگی و عمرشان را روی این مسأله گذاشته‌اند که از آن جمله می‌توان به کتاب خون خدا اشاره کرد. کتاب خون خدا یک کار بسیار زیبا، هنرمندانه و در عین حال راهگشاست. علاوه بر این که یک متن مذهبی شیعی به نام زیات عاشورا را مطرح کرده است، بسیار خواندنی و جذاب است و تصویرگری آن تا چه اندازه پیچیده و جذاب است. فلذا باید به این کتاب از دو زاویه نگاه کرد؛ اول، یک کتاب دینی است و دوم، یک کتاب حرفه‌ای است که تمام نکات حرفه‌ای را در همه زمینه‌ها دارد. این کتاب از نظر مخاطب، ویژگی خاص دارد. مخاطب این کتاب، بچه‌های مذهبی هستند اما در وهله اول، مخاطب آن کسانی است که به گفته ایشان، خیلی امام حسین علیه‌السلام را نمی‌شناسد و کسی است که دورادور اسم امام حسین را شنیده است؛ مثلا، خارجی است و اخباری از وقایع اربعین شنیده است و ... انتخاب این مخاطب بسیار سخت است. کسی که با درصد بالایی با این مفاهیم بیگانه است و حالا می خواهیم چنین مفاهیمی را برایش توضیح بدهیم. مطمئنا چنین کاری تنها از پس آقای شجاعی و آقای وزیریان برمی‌آید. بنابراین مخاطب این کتاب موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.

او تأکید کرد: علاوه بر این، این کتاب، نگاه جدیدی نسبت به زیارات و به ویژه زیارت عاشوراست. یکی از موضوعات مهم آن سلام و لعن است. زیارت عاشورا، هم سلام دارد و هم لعن دارد و همیشه این سؤال مطرح بوده است که لعن کردن چه معنایی دارد؟ آیا مجاز به لعن کردن هستیم و ... این نگاه جدید در این کتاب آمده است.

چینی فروشان بخش‌هایی از این کتاب را که راجع به زیارت عاشورا بود، خواند و بیان داشت: به نظرم این کتاب می‌تواند الگویی برای دیگر نویسندگان باشد که به این مقوله بیش‌تر وارد شوند. در مورد تصویرگری این کتاب باید بگویم که آقای وزیریان سال‌ها زیادی از عمر خود را وقف این تصویرگری کرده است. تا جایی که اطلاع دارم، ایشان به صورت شبانه‌روز روی این تصویرگری‌ها کار کرده و این زیبایی که اکنون می‌بینید، حاصل زحمات و وقت گذاشتن‌هاست. باید اشاره کنم که آقای وزیریان بعد از انقلاب، تصویرگری دینی را تعریف کرده و معنا بخشیدند. اگر ما اکنون هویت تصویرگری دینی داریم، مدیون زحمات ایشان و کسانی است که دور هم جمع شدند. خدا رحمت کند آقا مرتضی آوینی را که محور خیلی از فعالیت‌ها بود. این اثر در دو قطع بزرگ و کوچک چاپ شده است. ترجمه عربی و انگلیسی آن آماده شده که عربی آن چاپ شده و انگلیسی آن در دست چاپ است. امیدوارم که این نسخه نیز به زودی چاپ شود و در اختیار علاقه‌مندان قرار بگیرد.

چینی فروشان در بخش پایانی صحبت‌های خود ضمن تأکید بر دو ویژگی منحصر به فرد سید مهدی شجاعی گفت: در مورد آقای شجاعی دو نکته مهم را باید بگویم. ایشان به غیر از ویژگی‌های اخلاقی و محبتی که دارند، دو ویژگی حرفه‌ای دارند که به نظرم قابل ستایش است. اولی موضوع سبک است. ایشان بعد از انقلاب، سبک جدیدی را در ادبیات دینی ایجاد کرده است. کسانی که ایجاد سبک می‌کنند، تعداد زیادی نیستند که از آن جمله می‌توان به جلال آل احمد، شریعتی و مطهری اشاره کرد. آقای شجاعی مبدع سبک خاص خودشان است که در کتاب‌هایی که از ایشان منتشر شده است، دیده می‌شود. نکته دوم، تربیت و شاگردپروری ایشان است. اکنون بسیاری از شاگردان ایشان، استاد شده‌اند. ایشان از همان ابتدا که در مجلات رشد بودند، به این موضوع توجه ویژه داشتند و اکنون اشخاص بسیاری در کنار ایشان بزرگ شده‌اند. جالب است که آقای سید مهدی شجاعی، اکنون نیز این شیوه را دارند. ایشان کارگاه‌های داستان‌نویسی یک‌شنبه ابتدای هر ماه را دارند و در فضای مجازی نیز کارگاه‌های زیادی را دنبال می‌کنند. به ایشان تبریک می‌گویم و سپاسگزار این ویژگی ایشان هستم. آقای وزیریان نیز به معنایی تصویرگری و خوشنویسی بعد از انقلاب را تعریف کردند و به آن مفهوم و محتوا بخشیدند. در پایان باید از این دو نفر تشکر کنم که این کار را به دفتر نشر فرهنگ اسلامی سپردند.

سخنران بعدی این جلسه، علی وزیریان بود. او گفت: اولین تصویرهای این کتاب 15-16 سال پیش آغاز شد و در آن زمان یک کار صرفا دلی بود و اصلا تصور نمی‌کردم که این تصویرها چاپ شود. من راجع به هر برگ از زیارت عاشورا فکر کردم که چگونه می‌توانم آن را تصویرسازی کنم. دلیل این مسأله این بود که می‌خواستم زیارت عاشورا که یک جور مانیفست برای ما شیعیان است، برای دیگر مسلمانان که فارسی‌زبان نیستند معرفی شود. با خود گفتم که شاید بتوان این کار را از طریق تصویر و پوستر انجام داد. این مجموعه 15-16 سال طول کشید اما هیچ‌گاه نیت چاپ و ارائه آن را به شکلی که امروز می‌بینیم، نداشتم. خاطرم هست حدود 2 سال پیش، بخش‌هایی از این مجموعه در نمایشگاهی در خانه هنرمندان به نمایش درآمد. در آن زمان آقای چینی‌فروشان به نمایشگاه آمده بودند و این آثار را دیدند. در همان‌جا پرسیدند که نمی‌خواهی این آثار را چاپ کنی؟ به او گفتم چرا. می‌خواهم با این تصاویر زیارت عاشورا را به مسلمانان بسیاری که آن را نمی‌شناسند معرفی کنم. به ایشان گفتم که اگر قرار است این تصاویر منتشر شود، بهتر است که متنی در کنار آن قرار بگیرد. ایشان در همان‌جا پیشنهاد آقای شجاعی را برای متن دادند و بسیار خوش‌حال شدم. شروع این کار برایم شبیه به آن مسکین فقیر بود که برای خرید رفته بود و فقط می‌خواست اسمش در آن لیست باشد. من خیلی دوست داشتم که نامم در بین محبان اباعبدالله باشد و فکر نمی‌کردم که به این جا برسد. به همین خاطر، خداوند را بسیار شکر می‌کنم.

سخنران پایانی این مراسم، سید مهدی شجاعی بود. او گفت: از همه کسانی که در این مراسم حضور یافتند، تشکر می‌کنم. در خلق این دو اثر، دو حق بزرگ بر گردن من است. یکی از جانب آقای وزیریان و دیگری از جانب آقای چینی‌فروشان. بانی اولیه این کار آقای وزیریان بودند؛ چرا که کارهای طراحی و گرافیک آن را از قبل انجام داده بودند. تصویرگری انقلابی‌، دینی و مذهبی مرهون تلاش های ایشان است و به صورت مشخص یکی از اساتید این حوزه که بر گردن گرافیک دینی حق دارند، ایشان هستند. دغدغه ایشان در تمام این سال‌ها، گرافیک مذهبی بوده است، اولین طرح جلدهای سوره کار ایشان بود، اولین طرح جلد کتاب کشتی پهلوگرفته کار ایشان بود که هنوز هم هیچ طرح جلدی جایگزین آن نشده است و اسماء الحسنی، جشنواره‌ای است که ایشان همه ساله برگزار می‌کنند و دبیر آن هستند. بنابراین دغدغه کار مذهبی در عرصه گرافیک، دغدغه جدی ایشان بوده و همواره بدان توجه داشتند. ایشان قبلا چنین تصاویری را کشیده بودند اما چه اتفاقی رخ داد که به فکر درگیر شدن مخاطب بیرونی با این ماجرا شدند؟ ماجرا از این قرار بود که وقتی ایشان، چنین تصاویری را در فضای مجازی منتشر کردند، بازتاب‌هایی از افراد غیرمذهبی و کسانی که با این مفاهیم آشنا نیستند، به دستشان رسید که بسیار جالب توجه بود. همین مسأله تلنگری به ایشان بود که چنین تصاویری را برای مخاطب بیرون از خیمه تشیع ببینیم. این کار حق بزرگ ایشان بر گردن من است. علاوه بر این، آقای چینی فروشان بانی دیگر این برنامه بودند.

وی اضافه کرد: قبلا عرض کرده‌ام آن کاری که برای اهل بیت و به ویژه امام حسین علیه‌السلام انجام می‌شود، لطف ایشان بر ماست و ما کاری نکرده‌ایم. این مسأله خیلی مهم است. اگر عزاداری می‌کنیم، توفیق از جانب آنان داده شده است و در حقیقت، نفس ولایت و محبت‌شان، توفیقی از جانب خودشان است. اگر از نعمت ولایت برخورداریم، جای شکر دارد و ما کاری نمی‌کنیم. امیدوارم که بتوانیم کار خالصانه برای ایشان انجام بدهیم و البته در محضر ایشان کار کوچک و بزرگ فرقی ندارد. در کنار این مسائل باید بگویم بیش از چیزی که نصیب مخاطب شد، لطفی بود که نصیب خود من شد. نگارش این کار، یک جور کشفی بود که همزمان با تولد این کار در خود من رخ داد. این فضاها برایم تازه بود و از قبل کاری نداشتم. تشرف به این معانی، توفیقی برایم بود که در نوشتن این کار حاصل شد و قبل از دیگران خود من بهره‌مند شدم.

نویسنده کتاب خون خدا در مورد مخاطب این اثر گفت: در مورد مخاطب خارجی و بیرونی باید بگویم که چنین مسأله‌ای همیشه برایم دغدغه بود. این که بسیاری از آثار مذهبی که تولید می‌کنیم، مبتنی بر حافظه تاریخی مخاطب است. در بسیاری از این آثار بر ذهنیت و حافظه تاریخی مخاطب متکی هستیم بنابراین بسیاری از مقدمات را حذف می‌کنیم و شروع به نقل یک داستان می‌کنیم. مسأله این‌جاست که مخاطب بیرونی که چنین مقدماتی را نمی‌داند و با این زمینه‌ها مواجه نبوده است، از این مسائل چه باید بفهمد؟ این دغدغه همیشه برایم وجود داشت. هزار و اندی سال از واقعه عاشورا گذشته است اما هم‌چنان این سوز و گذار زنده است و داغ تازه است. کسی که می خواهد راجع به چنین اتفاقی اطلاعات پیدا کند باید با الفبایی آشنا شود و سپس وارد این عرصه شود تا بتواند قدم‌های بعدی را بردارد. ورود من به نوشتن این کتاب باعث شد تا این توفیق را داشته باشم که بتوانم با چنین مخاطبی حرف بزنم. یکی از وجوه دیگر برایم این بود که زیارت عاشورا یک زیارت و عرض ارادت به امام حسین بود اما در نوشتن این اثر، این مفهوم معنای دیگری پیدا کرد و فهمیدم که زیارت عاشورا مانیفست ماست و اعلام مواضع ما در قبال ولایت است. در این‌جا بود که فهمیدم این ماجرا ابعاد دیگری دارد.

شجاعی در مورد لعن بر دشمنان اهل بیت و مناقشه‌ای که در آن وجود دارد گفت: یکی از نکاتی که سال‌هاست روی آن بحث می‌شود، موضوع لعن بر دشمنان اهل بیت است. این موضوع به دوسه دلیل محل تأمل واقع شده است. یکی از این دلایل این است که فضای صلح‌طلبانه امروزی، هر آن چه را که رنگ و بویی از خصومت داشته باشد ، در فضای روشن‌فکری محکوم کرده و سعی می‌کند به گونه‌ای نشان بدهد که بگوید این بخش‌ها دارای سند نیست و ... وجه دیگر این است که در چند دهه اخیر، نوعی از لعن را برای همه به وجود آورده‌ایم که ابهت و ماهیت لعن مخدوش شده است و تصور می‌شود این لعن نیز همانند دیگر مرگ بر فلان‌ها است. موضوع لعن زمینه دیگری نیز دارد و آن هم این است که بعضی از بزرگان تصوف حتی لعن بر شیطان را نیز جایز نمی‌دانند. این بحثی است که جواب دارد اما باعث شده است که موضوع لعن دارای ابعادی شود. چیزی که در این‌جا توجه من را خود جلب کرد این بود که وقتی از منظر محبت بر محبوبی نگاه می‌کنیم، نمی‌توان دشمن آن را دشمن ندانست و با یک نگاه به دو متخاصم نگاه کرد و به هر دو مهر ورزید. لازمه تولی نسبت به یکی تبری از دیگری است و غیر از این شدنی نیست. این موضوع ماهیت عقلانی دارد. واقعیت این است که تولی و تبری بدون یکدیگر ناقص و بی‌معنی است. همان قدر که اعلام مواضع نسبت به امام حسین در زیارت عاشورا از قداست برخوردار است، به همان مقدار، نسبت به اعلام موضع در برابر دشمنان حضرت موضوعیت دارد. این از جمله مواردی است که سعی کردیم در کتاب تبیین کنیم و امیدواریم از کار درآمده باشد. همه این‌ها مرهون برکت امام حسین و لطف ایشان است و امیدوارم که بتوانیم در این آستان به حداقل وظایف خود برسیم و انجام وظیفه کنیم.  

در پایان این مراسم از کتاب «خون خدا» رونمایی شد. /925/ن 603/ش