مطالعات انتقادی استعمار مجازی آمریکا
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل، کتاب مطالعات انتقادی استعمار مجازی آمریکا نوشته دکتر سید سعیدرضا عاملی در یک مقدمه و 5 فصل با عناوین مطالعه انتقادی یاهو، مطاله انتقادی ام. اس. ان، مطالعه انتقادی گوگل، مطالعه انتقادی فیس بوک و همچنین مطاله انتقادی توئیتر به بررسی ابعاد گوناگون قدرت نرم و امپراتوریهای جنگ مجازی میپردازد.
دکتر سید سعیدرضا عاملی استاد گروه ارتباطات و رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران است؛ دغدغه اصلی او مطالعه فضای مجازی و جهانی شدن و استفاده کارآمد از این فضا در مسیر توسعه موثر جمهوری اسلامی ایران است؛ کتابها و مقالات علمی ملی و بینالمللی بسیاری به چاپ رسانده است که از جمله آنها میتوان به مطالعات مجازی شهر تهران در دو جلد (1387 )، شهر جهانی تهران (1388 ) ؛ متن مجازی ( 1388 ) ؛ پژوهش مجازی ( 1388 ) و شبکههای علمی مجازی ( 1388 ) و دو جهانی شدنها و ارتباطات بین تمدنی ( 1389 ) نام برد.
سعیدرضا عاملی پژوهش خود را بخشی از پژوهش بنیادینی میداند که پیرامون مطالعات راهبردی فضای مجازی صورت گرفته است؛ عاملی امکان و حمایت مادی و معنوی این تحقیق را محصول خردورزی و نگاه آینده اندیشانه حجتالاسلام دکترسیدمهدی خاموشی میداند.
دکتر عاملی در مقدمه کتاب خود با عناوینی همچون رویکرد انتقادی به استعمار مجازی آمریکا، مفهوم قدرت، قدرت سخت و قدرت نرم، قدرت نرم و فضای مجازی، راهبرد و ابزار، قدرت نرم از طریق امپراتوریهای مجازی: جبرها در چارچوب آزاد وارد مباحث اصلی کتاب میشود.
نویسنده کتاب به این موضوع اشاره میکند که استعمار دورههای متفاوتی را پشت سر گذاشته است. در دوره استعمار کهن، فیزیک جهان از طریق اکتشافات سرزمینی، جنگ و قدرت سخت و استفاده از شگردهای استعمار سیاسی، تحت سلطه اروپا قرار گرفت.
در دوره بعد که از آن به استعمار نو تعبیر میشود ؛ فرهنگ و اندیشه ملتها استعار شد و با روشهای مختلف برای عقب نگهداشتن کشورها از طریق سیاستهای اقتصادی و فرهنگی تلاش شد. در دوره استعمار مجازی، ایالت متحده آمریکا قلهدار فضای سلطه واستعمار بوده است.
از آنجا که هدف استعمار در درجه اول مسخ فکری فرد و جامعه مستعمره بوده است ؛ در استعمار مجازی که از ساز و کارهای قدرت نرم استفاده میشود، هدف اصلی از بین بردن استقلال رای کاربران و عضویت آنها در جامعه فرهنگی آمریکاست.
مطالعه هشت درگاه برتر جهان که همه آنها آمریکایی هستند و در تعامل کاری با نظام سیاسی و امنیتی آمریکا قرار دارند، نشان میدهد که فضای مجازی بعنوان محیطی برای استعمار و کاهش استقلال رای کاربران و عضویت دادن آنها در فرهنگ آمریکایی مورد استفاده ابزاری قرار گرفته است.
از دیدگاه نویسنده کتاب، یاهو، ام. اس. ان، گوگل، فیس بوک، توئیتر، ویکیپدیا، یوتوب و همچنین آی. ام. دی. بی از جمله هشت امپراتوری مجازی مورد مطالعه هستند که هریک به تنهایی قدرت نرم قابل توجهای برای گردانندگان آن و کشور ایالات متحده آمریکا ایجاد کرده است؛ این امپراتوریها همه از یک سطح نیستند و حوزه کار وماموریت متفاوت و بعضاً مشترک دارند.
فصل اول کتاب حاضر با سرفصلهای تاریخچه، اهداف و اصول کلی، ارزشهای یاهو، ماموریتهای یاهو، نظریهها مفاهیم و روشها، آمار ترافیکی و مالی، ظرفیتها و برنامههای آینده، برنامههای آینده یاهو – سازمان تحقیقات پیشرفته، کارکردهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، بررسی رویکردهای محلی – جهانی وبگاه، یاهو در ایران و همچنین قدرت نرم یاهو – عنصر فعال امپراتوری مجازی آمریکا به بررسی ابعاد گوناگون امپراتوری عظیم یاهو میپردازد.
درگاه یاهو در ماه فوریه سال 1994 توسط دو دانشجوی دکتری مهندسی برق در دانشگاه استنفورد آمریکا با نامهای جری یانگ و دیوید فیلو، که در وقت آزاد خود برنامهنویسی میکردند، راهاندازی شد. البته این درگاه در ابتدا با نامهای « راهنمای جری و دیوید برای وب » راهاندازی شده بود، اما چند ماه بعد به یاهو که مخفف نام « یک اوراکل مداخلهگر سلسله مراتبی دیگر است » تغییر نام داد.
درگاه یاهو توانست در مدتی بسیار کم کاربران زیادی را جذب خود کند بطوری که تا پاییز سال 1994 ترافیک این درگاه از مرز یک میلیون هیت از زمان تاسیس گذشت.
فصل دوم کتاب مطالعات انتقادی استعمار مجازی آمریکا به بررسی موضوعات تاریخچه، اهداف و اصول کلی، ام. اس. ان ؛ درگاه اینترنت، ام. اس. ان دات کام، ظرفیتها و برنامههای آینده، ام. اس. ان دات کام و اجزای تشکیل دهنده آن، ام. اس. ان ؛ موتور جستجوی هویت، ام. اس. ان در ایران میپردازد
از دیدگاه نویسنده ام. اس. ان در ایران نوزدهمین وبگاه مورد ارجاع کاربران است و کم توجهی نسبی ایرانیان به ام. اس. ان تا حدی میتواند واکنشی به این باشد که نسخه فارسی آن در دسترس نیست و حتی نام ایران در میان کشورهای فهرست شده در ام. اس. ان وجود ندارد. به عبارت دیگر، درمیان چهل کشوری که حتی اسرائیل را در برمیگیرد و در میان بیش از 35 زبان موجود در ام. اس. ان، کشور ایران و زبان فارسی نادیده انگاشته شده است.
در فصل سوم با عنوان مطالعه انتقادی گوگل، نگاهی به گوگل: امپراتوری مجازی، ده اصل گوگل، تاریخچه گوگل، آمار و ارقام و ظرفیتها و برنامههای آینده گوگل، قدرت جهانی، نمود محلی ؛ جهان محلیگرایی گوگل، گوگل در ایران، قدرت نرم یهود و قدرتمندی گوگل موضوعات مورد اهمیت و بررسی سید سعیدرضا عاملی میباشد. نویسنده در این فصل به این مطلب مهم تاکید میکند که علاوه بر آنکه بنیانگذاران گوگل خود ریشه و نسبی یهودی داشتند، برخی اشخاصی را نیز به استخدام خود درآوردند که آنها نیز یهودی بودند.
اولین کسی که توسط بنیانگذاران گوگل استخدام شد، فردی یهودی به نام « کاریگ سیلورشتاین » بود. همچنین « سوزان ووجسیکی » که زنی یهودی بود، بعنوان معاون بخش مدیریت محصولات گوگل مشغول به کار شد. چندی بعد خواهر وی « آنه ووجسیکی » که متخصص زیست فناوری بود، در می 2007 طی مراسمی _ « ازدواج سنتی یهودیان » - با سرگئی برین رییس بخش فناوری گوگل ازدواج میکند.
فصل چهارم کتاب به مطالعه انتقادی وبگاه فیس بوک میپردازد. در این فصل از کتاب به آزادی ارتباط و سهیم شدن در اطلاعات، مالکیت و کنترل اطلاعات، جریان آزاد اطلاعات، برابری اصولی، اعتبار اجتماعی، استانداردها و پلتفرمهای باز، خدمات بنیادین، رفاه عمومی، فرایند شفاف، یک جهان بعنوان اصول عنوان شده در فیس بوک مطرح میشوند و اینکه در سرویس فیس بوک باید مرزهای جغرافیایی و ملی درنوردیده شود و برای همه افراد دنیا قابل دسترسی باشد.
50 درصد از کاربران فعال فیس بوک هر روز وارد این وبگاه میشوند، بیش از 35 میلیون نفر هر روز وضعیت خود را روزآمد میکنند. بیش از سه میلیارد عکس هر ماه در وبگاه بارگذاری میشود. بیش از پنج میلیارد محتوا هر هفته در این وبگاه با دیگران به اشتراک گذاشته میشود.
توئیتر و ویکی پدیا دو وبگاه مجازی دیگر هستند که در فصول بعدی کتاب مورد کنکاش و بررسی نویسنده قرار میگیرند. مولف کتاب به این مساله اشاره میکند که وبگاه توئیتر زمانی شکل گرفت که اعضای یک شرکت پادکستینگ برای ارتباط با یکدیگر به دنبال راهکاری بودند تا با عملکردی مشابه سامانه پیامک، آنها را مرتبا ً در جریان رویدادهای مهمی که برای اعضای گروه اتفاق میافتد ، قرار دهند.
در حقیقت تلفن همراه به همراه پیامک، ایده اصلی را در اختیار بنیانگذاران توئیتر گذاشت. نام توئیتر که در اصل به معنی صدای چهچهه زدن پرنده است ؛ به این دلیل انتخاب شد که القاء کننده جریان متناوب اطلاعات است ؛ جریانی که هدف اصلی آن عنوان شده است. کار روی پروژه، در 21 مارس 2006 و با اولین ارسال پیام توئیتری توسط جک دورسی آغاز شد. توئیتر در ماه بیش از 190میلیون بازدید کننده دارد.
در روز 65 میلیون توئیت در این وبگاه تولید میشود. توئیتر بیش 6/83 میلیون بازدیدکننده از سراسر جهان دارد. بیشتر اعضای توئیتر اصلا ً توئیت ارسال نمیکنند بلکه توئیتهای ارسال شده توسط دیگران را میخوانند.
از دیدگاه نویسنده کتاب استفاده از توئیتر در انتخابات ایران و حوادث پس از آن به سرعت و لحظه به لحظه توسط رسانههای مختلف غربی ( به خصوص ایالات متحده ) انعکاس گستردهای داشت که قبل از انتخابات، روز انتخابات و به ویژه حوادث پس از آن را شامل می شود.
ویکیپدیا وبگاه بعدی است که مورد واکاوی دکتر عاملی قرار میگیرد. بنیاد ویکیپدیا یک سازمان خیریه غیرسود ده است که در سن پتزربورگ فلوریدا تاسیس شد و هم اکنون اداره مرکزی آن در سان فرانسیسکو واقع شده است و یکی فناوری نرمافزاری است که در سال 1994 توسط واد کانینگهام ایجاد شد. این فناوری، این امکان را فراهم میکند که چندین کاربر بتوانند یک متن یا برنامه را به سرعت و به آسانی تغییر دهند.
دایرهالمعارفی که بر اساس فناوری ویکی کار میکرد و قرار بود منبعی باشد برای تامین مطالب برای نوپدیا، ویکی پدیا نامیده شد. اما ویکی پدیا به سرعت رشدکرد و توجه زیادی را به خود جلب کرد. نو پدیا در کل مدت فعالیت خود توانست 24 مطلب تولید کند، در حالیکه ویکی پدیا با توجه به سیر بسیار آسانتر و سریعتری که برای انتشار مطالب داشت، بسیار سریعتر رشد کرد. وبگاه نوپدیا سرانجام در 26 سپتامبر 2003 تعطیل شد.
گرچه ویکی پدیا به شدت مورد رجوع کاربران اینترنت از جمله دانشآموزا و دانشجویان است، اما ویژگی اصلی آن که همان قابل تغییر بودن توسط هر کاربری است، باعث زیر سوال رفتن اعتبار مقالات ویکیپدیا شده است به گونهای که اغلب در محیطهای علمی نمیتوان به مقالات ویکیپدیا رجوع داد.
وبگاه یوتیوب از نظرگاه مولف کتاب وبگاهی معرفی میشود کاربرمحور که این امکان را فراهم آورده است که کاربران اینترنتی از سراسر جهان، ویدئوهای خود را با افراد مورد نظرشان به اشتراک بگذارند.
یوتیوب دریچهای است که از کانال ویدئو، انسانها را به هم پیوند میدهد، به همان نسبت خود نیز حاصل تفکری پیوندی است ؛ سازندگان اولیه آن استیو چن ؛ تایوانی – آمریکایی، چاد هورلی ؛ آمریکایی و اکنون از مدیران اجرایی ارشد یوتیوب، و جاوید کریم ؛ بنگلادشی _ آلمانی، هستند.
یوتیوب در فوریه سال 2005 با ابتکار مبدعانش افتتاح شد، اما در اکتبر 2006، به مبلغ 65/ 1 میلیارد دلار به گوگل واگذار گردید. بنابراین یوتیوب، امروز هم یکی از اندامهای این غول اینترنتی به حساب میآید. مقر یوتیوب ابتدا در سن متئو قرارداشت، اما امروز به سن برونو، در کالیفرنیا، منتقل شده است. در وبگاه یوتیوب، محتویات ویدئویی، شامل ویدئو کلیپ، کلیپ تلویزیونی، نماهنگ، و آثار آماتور مانند ویدئوهای شخصی منعکس شده در بلاگها و ویدئوهای کوتاه و اصیل تولید شده توسط کاربران، نمایش داده میشوند.
فناوری ویدئویی یوتیوب: پخش و بارگذاری ویدئو،کیفیت و کدکها، ویدئوهای سه بعدی، دسترسی به محتوا، موارد ممنوعه، اصول حفظ حریم خصوصی یوتیوب، دستورالعمل اجتماعات یوتیوب،خدمات حال و آینده، آموزش، فعالیتهای غیرانتفاعی و داوطلبانه، کارکردهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، جستجوی واژگانی در یوتیوب، دموکراسی در یوتیوب، جهانیسازی دموکراسی آمریکایی در یوتیوب، حقوق بشر در یوتیوب، ترور در یوتیوب، اسلام در یوتیوب، وبگاه در ایران، ایران در یوتیوب، تاثیر فرهنگی یوتیوب در ایران دیگر مباحثی هستند که در مطالعه انتقادی وبگاه یوتیوب مورد کنکاش و بررسی نویسنده کتاب قرار میگیرد.
فصل پایان کتاب حاضر درباره مطالعه انتقادی آی. ام. دی. بی میباشد. اینترنت مووی دیتابیس با پایگاه اطلاعاتی اینترنتی فیلم، که به اختصار آی. ام. دی. بی. نامیده میشود، یکی از بزرگترین مجموعههای اینترنتی اطلاعاتی در مورد فیلمهای سینمایی، برنامههای تلویزیونی، برنامههای ویدئویی و بازیهای کامپیوتری است که سابقه آن به قبل از ایجاد شبکه جهانی وب برمیگردد. کل نیدهام بعنوان پایهگذار این پایگاه شناخته میشود.
سید سعیدرضا عاملی تاکید میکند که هدف اصلی آی. ام. دی. بی، چه در همان ابتدا که فقط مجموعهای از اطلاعات بود، و چه هماکنون که گسترش یافته است و بخشهای متعددی را شامل میشود، ارائه اطلاعات به روز و مفید در زمینه فیلم که در سطح اینترنت به صورت آزاد و از طریق حداکثر پایگاههای مختلف قابل دسترسی باشد بوده است.
مهمترین خصیصه آی. ام. دی. بی. آن است که جامعترین منبع اینترنتی در مورد دنیای فیلم و سینماست و همواره به سمت تکمیل این اطلاعات پیش رفته است. تبلیغات مهم ترین منبع مالی این وبگاه است و بالاخص پس از خریداری شدن توسط آمازون، اهداف و برنامههای مالی بی شک در مدیریت تاثیرگذارند.
با وجود اینکه آی. ام. دی. بی قسمت فارسی ندارد، اما برخی فیلمها، بازیگران و کارگردانان ایرانی در پایگاه اطلاعاتی این وبگاه ثبت شدهاند، که به احتمال قوی افزودن این عناوین توسط کاربران ایرانی انجام شده است.
مولف کتاب در انتهای مباحث خود نتیجهگیری میکند که فرهنگ تبلیغ شده در این امپراتوریها در بعضی مسائل متفاوت و در بعضی دیگر کاملا ً خلاف دین و فرهنگ کشورهایی همچون ایران است. برای مثال درگاه یاهو یک بخش ویژه همجنس بازان دارد، بخشی که « افتخار » نام دارد، چرا که به گفته خود همجنس بازان، آنان به روش خود افتخار میکنند.
عاملی تاکید میکند که هدف از نگارش این کتاب سیاهنمایی این امپراتوریهای مجازی نیست؛ به طوری که بسیاری از خدمات متنوع و نقاط قوت آنان نیز در این گزارش مطرح شده است، بلکه هدف نشان دادن قدرت شکلدهی این امپراتوریها به فضای غالب سیاسی، فرهنگی و اقتصادی فضای مجازی است، هشت امپراتوری ذکر شده همگی آمریکایی هستند و به طور طبیعی تفکر غالب این کشور را دنبال میکنند.
مطالعه انتقادی استعمار مجازی آمریکا – قدرت نرم و امپراتوریهای مجازی تالیف دکتر سید سعیدرضا عاملی در چاپ نخست خود با تیراژ 2000 نسخه و با قیمت 135000 ریال توسط موسسه انتشارات امیرکبیر انتشار یافته است./836/د102/ل