شیعه در دوران صفویه در نظام کشور نقش آفرینی میکرد
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، علی اکبر جعفری استاد حوزه و دانشگاه، بعد از ظهر امروز در نشست علمی آموزشی مؤسسه مطالعات تمدن اسلامی اصفهان، با موضوع تمدن زایی شیعه در عصر صفوی، با اشاره به بازه زمانی پادشاهان عصر صفوی، گفت: آخرین پادشاهان صفوی حداقلهای یک پادشاهی نظیر تأمین امنیت را هم نتوانستند ایجاد کنند.
وی با اشاره به فراز و نشیبهای فراوان در میان پادشاهان صفوی، اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب در خرداد سال 75 فرمودهاند: اینجانب برخلاف کسانی که صفویه را در چشمها ضد ارزش کردهاند تأکید مینمایم که صفویه بزرگترین حق را به دانش فقاهت و کلام شیعی دارند زیرا آنها بودند که راه را باز کردند و علمای اسلامی را در این سطح پرورش دادند.
جعفری خاطرنشان کرد: مستشاران خارجی همواره به دنبال دستیابی به مسائلی در متون اسلامی و در قرآن کریم برای ضربه زدن به اسلام و عقاید اسلامی هستند، مستشار آلمانی در سال 1976 مینویسد ایران امروز از نظر سیاسی و فرهنگی برهمان پایه استوار است که سلاطین صفویه در قرن 15 و 16 میلادی بنا نهادند.
در دوران صفویه ایران به عنوان یک واحد سیاسی مستقل شناخته شد
عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان در ادامه افزود: ایران به عنوان یک واحد سیاسی مستقل در دوره صفویه صورت دوران پیش از اسلامی ایران را گرفت، در دوران پیش از صفویه ایران به صورت یک نظام سیاسی مستقل نبود، در حقیقت پس از حمله اعراب به ایران تا مان صفویه یک واحد سیاسی مستقل در ایران وجود نداشت، به رغم همه نقدهایی که به صفویه وارد است این استقلال در زمان صفویه شکل گرفت.
وی با بیان اینکه در دوران صفویه هویت ایرانی اسلامی به شکل جدیدتری درآمد، تصریح کرد: امروزه ما را به عنوان ایرانی مسلمان شیعه فارسی زبان میشناسند، اگر دچار غفلتی شده باشیم تقصیر خودمان است، این هویت ما است و نباید از آن غافل باشیم، در میان شاعران معاصر اهل سنت شاهد هستیم که بسیاری از آنها به مدح اهل بیت(ع) پرداختهاند و این به علت هویت ما است، به همین دلیل در مناطق اهل سنت نشین ما به شدت دشمن فعالیت میکنند تا واگرایی صورت بگیرد و وحدت و پیوند میان اهل سنت و شیعه و اهل بیت(ع) را از بین ببرد.
جعفری با اشاره به نقش آفرینی مذهب تشیع در دوران صفویه، عنوان کرد: برخلاف ماقبل صفویه شیعه در دوران صفویه در نظام اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نقش آفرینی می کرد و این تفاوت مهم ما قبل صفویه با دوران صفویه است، پیش از صفویه از نظر مذهب آمیختهای از تسنن، تصوف و تشیع بر ایران حاکم بوده است، از نظر دولتهای حاکم بر ایران غالبا دولتها سنی مذهب بودهاند، حتی فقه و قضاوت که بخشی از وظایف دولتها بوده است بیشتر اهل سنت غالب بودهاند و توده مردم تحت سیطره خانقاهها بودهاند.
رسمیت مذهب شیعه در دوران صفویه یک تغییر مذهب ساده و معمولی نبود
استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: رسمیت مذهب تشیع در دوران صفویه و رواج آن تنها به عنوان یک تغییر مذهب ساده و معمولی نبود بلکه به همراه تحولات بسیاری بود، صفویه حاضر نبود از عقاید شیعی کوتاه بیاید، شیعه به عنوان اندیشه جدید فلسفه سیاسی جدیدی را مطرح کرد، بسیاری از مسائل رنگ و بوی مذهبی با محوریت شیعه را به خود گرفت، بالاترین قالب اشعار کشور شعرهای آیینی شد، صفویه فقط جهانگیری نکرد بلکه یک جهان داری موفق داشت و این مسأله موجبات تمدن ساز بودن صفویه را فراهم آورد.
وی ادامه داد: صفویه علیرغم اقتباس یا حتی تقلید از قبل و دولتهای معاصرش نظیر هند و عثمانی در زمینههای مختلف تمدنی اما اصول خاص خودش را در این عرصه مطرح کردند و آن را در نظام حکومتی خود پیاده کردند، این اصول خلاقانه و مبتکرانه است. در دوران صفویه تحولات عمیقی در حوزههای مختلف در ایران آغاز شد اگرچه این تحول با ابزار سنتی صورت گرفت.
عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان با اشاره به رفت و آمد بازرگانان در دوران صفویه به اروپا، ابراز کرد: علیرغم اینهمه مبادلات تجاری و ارسال هیأتهای تجاری به اروپا متأسفانه هنرمندان و دانشمندان به اروپا فرستاده نمیشد، در حالی که اروپاییها تلاش میکردند به اهداف خود از طریق فرستادن این هیأتها دست پیدا کنند، از هر سو به تاریخ صفویه نگاه کنیم علیرغم همه ضعفها و نقدهایی که وجود دارد بازهم این دوران یک دوران درخشان برای تمدن ایرانی اسلامی است.
ترویج فرهنگ وقف در دوران صفویه شکل گرفته است
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به رواج فرهنگ وقف در دوران صفویه، اظهار کرد: محور و اساس توسعه دوران صفوی را علمای شیعه ایجاد کردند، در دهههای اخیر به ویژه پس از جنگ دوم جهانی دشمنیهای بسیاری با صفویه شده است، این دشمنیها یا به دلیل ناآگاهی تاریخی است، یا به دلیل ضعف مبانی اعتقادی و مذهبی است و یا اینکه تحت تأثیر جریان به اصطلاح روشنفکری یا در حقیقت غربگرایی وابسطهای است که از دوران قاجار به بعد شدید در ایران دیده میشود.
وی با اشاره به وجود علمای منتقد به پادشاهان صفوی در دوران صفویه، تصریح کرد: تردید نکنیم که در اندیشه سیاسی شیعه حقانیت و مشروعیت حکومتها رد است، چرا که اندیشه سیاسی شیعه حاکمیت ائمه معصومین(ع) را تأیید میکند و بدون تأیید غیر ایشان را رد میکند، فقه سیاسی شیعه همواره بر سیره امامان توجه دارد، مسأله غیبت امام زمان(عج) و موضوع انتظار فرج تأثیر بسزایی بر اندیشه سیاسی شیعه داشته است و موجب شده است برخی از اندیشه سیاسی دوری کنند و برخی در این زمینه ورود جدی پیدا کنند.
جعفری در ادامه خاطرنشان کرد: اگر میخواهیم به بررسی تاریخ صفوی بپردازیم باید شکلهای اندیشه سیاسی تشیع را مورد بررسی قرار دهیم، دوران امامت، دوران رویکرد به سلطان عادل، دوران مشروعیت دادن به سلطان عادل، دوران رویکرد به حکومتهای مردمی و عرفی در قالب قانون اساسی، دوران تشکیل حکومت اسلامی مبتنی بر نظریه ولایت فقیه از دورانهایی است که مورد بررسی قرار دهیم.
وی با بیان اینکه در تشکیل دولت صفویه هیچ عالم فقیهی وجود نداشته است، تصریح کرد: بعد از یک دوره کوتاه مدت به سمت شیعه فقاهتی قدم برداشته شد و کمکم جامعه یک جامعه فقاهتی شد که در این عرصه محقق کرکی نقش اساسی دارد، محقق کرکی نظریه مشارکت علما را با دولت صفوی مطرح میکند، این نظریه از نوع همکاری با سلطان عادل و یا جاهل نیست، بلکه بالاتر از آن بود و آن اینکه حکومت از آن فقیه است و فقیه جامع الشرایط در عصر غیبت تمام اختیارات معصوم را دارد اما فقیه از روی مصلحت وقت قدرت سیاسی مشروع خودش را به سلطان واگذار میکند./202/1304/ب1