پایه هنر در اسلام «استحباب» است نه اباحه

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، دبیر علمی همایش دوسالانه فقه هنر، ظهر امروز در میان خبرنگاران اظهار داشت: هنر خلقی است بدیع و مطبوع بنابراین اگر کسی کاری تکراری کند و یا اگر مطبوع نباشد ما به آن هنر نمی‌گوییم.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که هر خلق بدیع و مطبوعی هنر است، گفت: هنر گستره وسیعی دارد و شامل صنعت، عمل، گفتار، رفتار و حتی اخلاق می‌شود زیرا رفتار اخلاقی هم می‌تواند مصداق هنر و هم می‌تواند مصداق ضد هنر باشد.

استاد درس خارج حوزه علمیه خاطرنشان کرد: هنر مصادیق و تعینات بی‌شماری از جمله شعر، معماری، مجسمه‌سازی، موسیقی، غنا، صنایع‌دستی، خط، نثر فاخر، نقاشی، آشپزی، آرایشگری، سخنرانی، مداحی، منبت‌کاری و دیگر موارد دارد و مصادیق مختلف می‌تواند از تعینات و مصادیق هنر باشد.

وی با بیان این که هنر را به سه دلیل نمی‌شود نادیده گرفت، اظهار داشت: یکی این که در روایت آمده است که خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد؛ دوم این که ما هنر دوست آفریده شده‌ایم و حتی انسان‌های فاقد هنر هم هنر را دوست دارند و کسی نیست که از پدیده هنری بدش بیاید و سوم این که دین ما را به هنر تشویق کرده است.

پایه هنر در اسلام استحباب است

آیت‌الله علیدوست تصریح کرد: کف هنر در دین ما از استحباب شروع می‌شود یعنی اگر هنر مصلحت و مفسده نداشته باشد مستحب است و ممکن است به مرز واجب برسد و اگر مبتلا به آسیب بشود حرام می‌شود بنابراین برخلاف عده ای که گمان می‌کنند کف هنر اباحه است درست نیست بلکه استحباب است.

وی با بیان این ک قرآن و نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه خلق‌ها و پدیده‌های هنری هستند، افزود: رفتار پیامبر(ص) هم یک رفتار هنری است و برخوردی که پیامبر(ص) با مخالفان دارند از نگاه هنری رفتاری هنرمندانه است و هیچ انسان متفکری نمی‌تواند هنر را نادیده بگیرد.

دو دلیل ضرورت پرداختن به فقه هنر

دبیر علمی همایش فقه هنر با بیان این که به دو دلیل باید به مباحث هنری پرداخت، اظهار داشت: یکی این که ما هنر خوب داریم و هنر بد؛ این تقسیم‌بندی را چون معروف است می‌گویم زیرا به نظر من ما هنر بد نداریم و آنچه بد است هنرنما است بنابراین با کمی مسامحه می‌گوییم هنر خوب و بد و هنر صالح و فاسد و هنر سازنده و مخرب و با توجه به این تقسیم‌بندی باید مرز میان خوب و بد را روشن کنیم.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه افزود: دلیل دوم پرداختن به هنر به این خاطر است که دین ما به هنر پرداخته است و این اشتباه است که بگوییم شریعت ما در حوزه هنر نظر نداده است؛ از محورهایی که داخل در شریعت است و اسلام در رابطه با آن حکم داده هنر است.

 وی تصریح کرد: هنر در اسلام اگر بدون مصلحت و مفسده باشد مستحب است و اگر در خدمت مصلحت مهم باشد واجب است و اگر هنر در خدمت فساد و استعمار باشد حرام است.

حوزه‌های علمیه باید مشکل نظری هنر را حل کنند

آیت‌الله علیدوست پرداختن حوزه‌های علمیه به مباحث هنری را یک ضرورت دانست و گفت: اولین همایش فقه هنر را در دی‌ماه 94 برگزار کردیم که بسیار با شکوه برگزار شد و مجموعه مقالات آن هم در قالب کتابی به چاپ رسیده است ولی هنوز هم کارهای نظری زیادی باقی مانده است که باید انجام شود.

وی با اشاره به ضرورت کار نظری در زمینه فقه هنر از برگزاری دومین همایش فقه هنر در دی‌ماه سال جای خبر داد و افزود: فراخوان مقالات این همایش در سه محور فلسفه فقه هنر، فقه رفتار و آثار هنری حکومت و هنر خواهد بود و تلاش شده به مباحثی پرداخته شود که کمتر در موردش ادبیات تولید شده و در نظام اسلامی کارآیی داشته باشد.

بشریت به هنر صالح و فاخر نیازمند است

استاد درس خارج حوزه علمیه افزود: تلاش ما این نیست که فقط پاسخ نیازهای داخل کشور را بدهیم بلکه می‌خواهیم به مرزی از هنر برسیم که بتواند با هنر دنیای امروز رقابت کند؛ زیرا نیاز به هنر مخصوص به ایران نیست بلکه تمام بشریت به هنر نیاز دارد و بشریت با برخی رفتارهای که به نام هنر می‌شود مشکل دارد و لذا اگر بشود هنری صالح و فاخر ارائه داد می‌شود با دنیا هم ارتباط برقرار کرد و امیدواریم بتوانیم به اهداف خود نزدیک شویم.

وی با بیان این که بهتر است هنر را به خوب و بد تقسیم نکنیم، گفت: ما در این همایش بیشتر به مباحث فلسفه هنر تأکید داریم و اسراری هم بر موضع خاص نداریم و ممکن است اگر دو نویسنده دو نظر متفاوت داشته باشند هر دو را چاپ کنیم.

خروجی همایش فقه هنر حل مشکل نظری هنر در جامعه اسلامی است

آیت‌الله علیدوست با بیان این که  ما در دو ساحت نظر و عمل در عرصه هنر اسلامی مشکل داریم، اظهار داشت: در ابتدا باید مشکل نظری هنر حل شود و مرز بین هنر حلال و هنر حرام مشخص شود؛ امروزه هنرمندان و رسانه ملی انتظارشان از حوزه این است که مباحث نظری را حل کنند و خروجی این همایش می‌تواند حل مشکل نظری هنر را پاسخ دهد.

وی اظهار داشت: این که انسان به نام هنر حرف‌های ژورنالی بگوید و هنر را حلال کند آسان است ولی ممکن است مورد تأیید حوزه علمیه نباشد؛ ما به دنبال این هستیم که در چارچوب انضباط فقهی کار کنیم و از طرف دیگر هم نمی‌توانستیم فارغ از نیاز و تحولات زمانه حرکت کنیم و تلاش ما این بوده با حفظ هنجارهای فقهی به نوآوری همراه با کارگشایی بپردازیم که تا حدودی هم موفق بودیم./843/پ۲۰۱/س