در انتظار تحقق کارکردهای مسجد
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، مسجد به عنوان خانه خدا و محبوب‌ترین مکان روی زمین نقش مهمی در تحکیم روابط دینی در جامعه اسلامی ایفا می‌کند.
در عظمت مسجد همین بس، کسانی که زودتر از دیگران به مسجد می‌روند و دیرتر از آنجا بیرون می‌آیند، از محبوب‌ترینِ اهل زمین نزد خداوند هستند. به نماز خواندن در مسجد توصیه فراوانی شده؛ تا جایی که مکروه است همسایه مسجد، نماز را در مسجد نخواند و مستحب است با کسی که اهل مسجد نیست، معاشرت نشود و از ازدواج با چنین افرادی خودداری شود.
امام صادق عليه‌السلام فرمود: هر كس پياده به سوى مسجد گام بردارد، پاهاى خود را بر هيچ تر و خشكى نمی‌گذارد، مگر آنكه تا طبقه هفتم زمين براى او تسبيح خداوند می‌گويند. (من لا يحضره الفقيه/ ج1/ ص235)
از رسول خدا صلی الله علیه وآله نقل شده که فرمود: كسى كه مدام به مسجد رفت و آمد داشته باشد[حداقل یکی از] هشت خصلت نصیبش می‌شود:
1- نشانه محكمى از نشانه هاى حق. [ظاهراً آیات قرآن منظور است]
2- عمل واجبی که باید انجام شود.
3- سنتی از سنت‌های به پا شده[که ظاهراً سنتی از پیامبر و ائمه علیهم‌السلام است].
4- علم و دانشی جدید.
5- برادری مفید که بتوان از او استفاده کرد.
6-کلامی که او را به هدایت راهنمایی کند.
7- کلامی که او را از گمراهی دور کند.
8- گناهى را یا از ترس خدا و يا از روى شرم و حيا ترك می‌کند. (محاسن برقی/ج1/ ص48)
همچنان که ملاحظه می‌کنیم معمولا افرادی که از حیث دینی و حماسی تاریخ ساز و بعضا ضرب المثل پاکی و انسانیت شده‌اند، کسانی بوده‌اند که با مسجد انس جدی داشتند. مصداق بارز این مطلب، شهدای گرانقدر ایران اسلامی هستند. اگر تاریخ زندگی این عزیزان را مشاهده کنیم، در می یابیم که یکی از شاخصه‌های اصلیِ اکثریتِ قریب به اتفاق آن‌ها، انس داشتن با مسجد بوده است.
با این اوصاف باید کاری کرد که مسجد از ویژگی‌هایی برخوردار شود که هم قدرت جاذبه‌ای داشته باشد که مردم و به خصوص جوانان و نوجوانان از آن استقبال کنند و هم ثمرات معنوی بیشتری نصیب اهل مسجد شود.
فعالیتهای مسجد نباید فقط به اقامه نماز محدود شود؛ هرچند که خود این مطلب امر بسیار مهم و با فضیلتی است و به هیچ عنوان نباید آن را کوچک شمرد.
برای جذابیت و پویایی فعالیتهای فرهنگی مساجد کارهای مختلفی می‌توان انجام داد که کم و بیش در برخی از مساجد فعالیتهایی صورت می‌گیرد که آن‌را از سایر مساجد متمایز کرده و برتری خاصی به آن‌ها داده است.
این طرح‌ها معمولا از یک دغدغه مندی، خلاقیت و خوش فکری از سوی امام جماعت بدست می‌آید.
شاخصه‌های مسجد نمونه
امام جماعت
یکی از ارکان اصلی هر مسجد، امام جماعت است. بی تردید مسجد موفق، مسجدی است که امام جماعت موفقی داشته باشد. امام جماعتی موفق است که به کارکردها و ویژگی‌های مسجد و وظایف امام جماعت آشنا باشد.
علاوه بر اقامه نماز جماعت، یکی از وظایف مهم و اساسی امام جماعت بیان احکام و معارف دینی برای مردم است. امام جماعت می‌تواند با یک برنامه‌ریزی و جدول مشخص، مثلاً یک شب احکام شرعی بیان کند، یک شب مباحث تفسیری و یک شب مسائل اخلاقی را مطرح کند. و همینطور در طول هفته و زمانهای مختلف مطالب متنوعی را در برنامه خود داشته باشد.
یکی از ویژگی‌های امام جماعت موفق، اخلاق خوش و تعامل صحیح با مردم است؛ به گونه‌ای که با سعه صدر برای مردم وقت بگذارد، پاسخگوی مسائل شرعی آن‌ها باشد و در حد توان در جهت رفع مشکلات آن‌ها تلاش کند.
کارکردهای دیگر مسجد نمونه
ایجاد محیطی مستقل و جذاب شبیه مهدکودک برای بچه‌ها در مسجد، یکی از اقداماتی است که باعث می‌شود نماز جماعت و سایر مراسمات مسجد با نظم و بدون هیاهو انجام شود. با این کار، هم بچه‌ها به مسجد می‌آیند و هم نظم مسجد پابرجا خواهد بود و مزاحمتی برای نمازگزاران نیز ایجاد نمی‌شود.
مسجد به عنوان یک پایگاه قوی دینی، می‌تواند تأثیرات مثبت فرهنگی- اجتماعی بر آحاد جامعه بگذارد. اگر مدیریت فرهنگی مسجد منسجم و اصولی باشد افراد غیر مسجدی نیز به آن متمایل و اهل مسجد می‌شوند.
رسیدگی به فقرا و ایجاد صندوق‌های قرض الحسنه در جهت گره گشایی از مشکلات مؤمنین یکی دیگر از شاخصه‌های مسجد نمونه است که برکات زیادی را به دنبال خواهد داشت. به عنوان نمونه یکی از نتایج این عمل خداپسندانه می‌تواند تهیه جهیزیه برای دختران دم بخت باشد که روند ازدواج را تسریع می‌کند.
برگزاری و آموزش کلاس‌های علمی و تفریحی برای نوجوانان، به خصوص برنامه‌هایی با محوریت مهارت آموزی که سیستمی متفاوت از مدرسه باشد از دیگر نکات مثبتی است که می‌تواند تأثیر بسزایی در شاخص بودن مسجد داشته باشد.
در ادامه همین روند می‌توان با ایجاد کلاس‌های فنی و هنری و آموزش مهارت‌هایی از این قبیل به جوانان و بانوان، اشتغالزایی کرد و در جهت رفع بیکاری نیز قدم مثبتی برداشته شود.
البته در این میان، همکاری خیّرین و ثروتمندان به عنوان حامی مالی چنین کارهایی بسیار راهگشا خواهد بود و در بعضی موارد بدون حمایت این افراد ممکن است که اصلا ایجاد چنین فعالیتهایی منتفی شود.
یکی از نکات مهمی که جا دارد در مساجد اجرایی شود - که متأسفانه خیلی از مساجد این ویژگی را ندارند- این است که باز بودن درب مسجد فقط به زمان نماز محدود نشود. بسیار شایسته است که حداقل تا یک ساعت بعد از اتمام نماز جماعت و مراسم مسجد درب مسجد باز باشد؛ چرا که عده‌ای هستند که به دلایل مختلف توفیق نماز اول وقت و حضور در نماز جماعت را نداشتند، ولی دوست دارند که به هر حال نمازشان را در مسجد اقامه کنند و دست کم از فضیلت نماز خواندن در مسجد محروم نمانند. /999/ی۷۰۳/س
بابک شکورزاده