دشمنان در صدد ايجاد تنش بين حوزه علميه قم و نجف هستند
حسن عبدي‌پور، کارشناس حوزه ارتباطات بينالملل در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري رسا، به نقد فعاليت‌هاي بين‌المللي پژوهشي، علمي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران پرداخت.
وي معتقد است که مراکز مختلف و نهادهاي متنوعي که در اين عرصه فعال‌اند، به صورت جزايري پراکنده و گاه فارغ از نيازها و مصالح و اقتصائات جهاني و منطقه‌اي؛ فعاليت‌هاي مقطعي و بدون مطالعه مستقلي را آغاز مي‌کنند که کمتر، نتيجه در‌خور و شايسته‌اي را دربر‌دارد.
عبدي‌پور شرايط ويژه ايران پس از انقلاب اسلامي و وضعيت امروز عراق و لبنان را يک فرصت طلايي براي حوزه‌هاي علميه و مراکز پژوهشي شيعي عنوان کرد و گفت: انقلاب اسلامي ايران فرصت بي‌بديلي را در اختيار حوزه‌هاي علميه قرار داده است؛ اما متأسفانه حوزه به صورت جهادي به اين فرصت نگاه نکرده است و عزم جدي و برنامه عملي در حوزه‌ها ديده نمي‌شود؛ از اين‌رو به‌روز‌بودن و هماهنگي با سير تحولات در عرصه انديشه يکي از ضرورت‌هاي مراکز پژوهشي به‌ويژه مراکز مرتبط با حوزه دين و آموزه‌هاي وحياني است.
وي به هشدارهاي مکرر رهبر معظم انقلاب در مناسبت‌هاي گوناگون به حوزه علميه اشاره کرد و بيان داشت: ايشان بارها خواهان تحول در حوزه علميه شدند؛ اما هنوز حوزه علميه حرکت بنيادي و جوهري خود را شروع نکرده است. به يقين فرصت انقلاب اسلامي، يک فرصت تاريخي است و اگر از اين فرصت بهره نبريم، بعدها مورد مذمت آيندگان قرار مي‌گيريم.
کارشناس ارشد مذاهب اسلامي، پيشرفت‌هاي کشور در بُعد نظامي و دانش‌هاي تجربي را رضايت‌بخش توصيف و خاطر نشان کرد: با اين وجود کشورمان در حوزه دانش‌هاي اسلامي و پژوهش‌هاي کاربردي شرايط مطلوبي ندارد و تا کنون نتوانسته‌ايم، مکتبي را معرفي کنيم که ضمن اين‌که جهان اسلام را در‌بر مي‌گيرد، اديان ديگر را نيز در تأثير خود قرار دهد.
عبدي‌پور ابراز داشت: امروز بسياري از افکار اهل بيت(ع) و آموزه‌هاي مکتب تشيع به صورت قانون در کشورهاي غربي جاري است؛ اما متأسفانه در خود کشورمان و کشورهاي اسلامي عملي ديده نمي‌شود. ما بايد فضاي علمي دنيا را عوض کنيم. امروز دنيا به سوي معنويت مي‌رود و وجدان بشري به دنبال پيام‌هاي آسماني است که محور آن اخلاق است.
کارشناس حوزه ارتباطات بينالملل اظهار داشت: فضاي غالب بر انديشه‌هاي بشري و چالش‌هاي پيش‌رو و همچنين نظريات و ايده‌هاي نوين انديشمندان و نظريه‌پردازان در کشورهاي توسعه‌يافته و در حال توسعه در عرصه سياست، فرهنگ، علوم قرآن و فلسفه دين از جمله اموري است که تفکر بشر انديشمند امروز را به خود مشغول داشته است.
وي اضافه کرد: شناسايي انديشه‌ها و رويکردهاي فکري براي دفاع عقلاني از آموزه‌هاي ديني در جهان کنوني، ضروري است. براي نمونه انديشه ليبرال دموکراسي که به تعبير نظريه‌پردازان غربي آخرين نسخه حيات بشري در عرصه سياست، فرهنگ و اقتصاد است، انديشه‌اي است که بايد در موازنه با انديشه مهدويت به عنوان آخرين نسخه حيات طيبه بشر، سنگيني و عقلانيت و درستي آن را ارزيابي کرد.
کارشناس ارشد مذاهب اسلامي بي‌تفاوت‌ماندن مراکز اسلامي در سطح بينالملل در خصوص ارائه بنيادين بر تفکر ليبرال دموکراسي و کوتاهي در ارائه انديشه اسلام ناب محمدي را سبب وارد‌آمدن آسيب‌هاي سنگين انديشه اسلامي در عرصه جهاني خواند و خاطر نشان کرد: مسائل کلان فکري بشري مي‌تواند در همه رشته‌هاي مرتبط با دين مورد شناسايي، ارزيابي و دقت و نقد قرار گيرد.
وي گفت: با اين حال، ضرورت تلاش‌هاي علمي پژوهشي حوزه علميه در خارج از کشور ناشناخته است. ما تصور درستي از کشورهايي همچون لبنان و عراق نداريم و امروزه کار فرهنگي بر کار سياسي مقدم شده است؛ ازاين‌رو در بسياري از جاها که ديپلماسي به بن‌بست مي‌خورد، کار فرهنگي پاسخ‌گو است؛ چون نيازهاي جوامع بشري مشترک است. امروز مسأله بي‌سوادي و ايدز امنيت، خشونت، محيط زيست و حقوق بشر؛ مخصوص کشور خاصي نيست و بايد همه کشورها نسبت به آن احساس مسؤوليت کنند.
محقق و کارشناس مسائل حوزه بينالملل بر ضرورت سرعت، قوت و انسجام شيعه در تشکل‌هاي علمي و پژوهشي تأکيد و تصريح کرد: تا فرصت هست بايد تجربه‌هاي خود به کشورهايي همچون عراق و لبنان منتقل کنيم.
عبدي‌پور در ادامه همبستگي حوزه علميه نجف و قم را مهم دانست و خاطر نشان کرد: بايستي حوزه علميه نجف با پيشرفت‌هاي حوزه علميه قم پيوند بخورد؛ گرچه نجف را «أمّ» حوزه‌هاي علميه مي‌دانيم؛ اما بايد قبول کرد قم در سده اخير نشاط بيشتري داشته و در شرايط جديد «أمّ القري» شده است و ما به پيوند دو حوزه علميه قم و نجف نيازمنديم.
وي تحقق اين پيوند را در گرو درک شرايط حساس عراق خواند و بيان داشت: امروز که دشمنان اسلام نتوانستند جنگ مذهبي شيعه و سني را به جايي برسانند در يک‌ساله اخير تلاش کرده‌اند که بين حوزه علميه نجف و قم اختلاف‌هايي را ايجاد کنند. آنان تلاش کردند تا تعصب‌ها يا نگاه ناسيوناليسيتي عرب و عجم را زنده کنند.
کارشناس ارشد مذاهب اسلامي بر همسويي مراکز علمي، پژوهشي و فرهنگي کشورهايي که شيعه دارد، تأکيد کرد و افزود: البته اين سخن به اين معنا نيست که آنچه در ايران بوده به همان شکل قابل پياده‌شدن در عراق و لبنان است. هر حرکت، تاکتيک و شرائط خود را مي‌طلبد؛ اما مواد و محتوا يکي است.
عبدي‌پور با اشاره به اين‌که ما نيازمند مشخص‌کردن سياست‌هاي کلان هستيم، گفت: متأسفانه دستگاه‌هاي رسمي در اين زمينه عملکرد خوبي نداشته‌اند و خود دستگاه‌ها داراي راهبردهاي کلان نيستند و نتوانستند از ظرفيت‌هاي ايران استفاده کنند. خودشان خواسته‌اند، متصدي توليد علم شوند که تلاش عبثي است؛ چون هيچ‌گاه دستگاه‌هاي اجرايي نمي‌توانند، متولي توليد انديشه شوند. از سويي ديگر بسياري از مراکز توليد علم و دانش درگير مسائل ساختاري و داخلي شده‌اند تا جايي که اهداف و رسالت هاي خود را فراموش کرده اند.
کارشناس حوزه مسائل بينالملل افزود: اين دستگاه‌ها وظيفه دارند که ظرفيت‌هاي داخل را به خارج متصل کنند و اتفاق‌هاي بعدي به صورت طبيعي شکل مي‌گيرد. در سايه سيستمي که فراهم خواهد شد، بين نهادهاي فعال و تأثيرگذار ارتباط برقرار مي‌شود و ما از نوع مسائل آنان مطلع مي‌شويم و مراجع ما با شناخت به تحليل مسائل مي‌پردازند که هر قدر ارتباط‌مان بهتر شود، نوع تعامل‌مان نيز بيشتر خواهد شد. در اين راستا کار علمي، آکادميک، هدف‌مند و پويا در زمينه شخصيت‌شناسي، جريان‌شناسي و مکتب‌شناسي، مي‌تواند در حوزه مسائل مختلف فلسفي، کلامي همچون فلسفه دين، فلسفه اخلاق، فلسفه علم و وحي سازماندهي شود و ورودي‌ها و خروجي‌هاي آن با تعريف ريز مراحل پروسه تحقيق، پژوهش و عرضه، مشخص شود.
وي بيان داشت: من در سفرهاي خود به کشورهاي اسلامي دريافتم که اگر تفکر شيعي را با آن ظرفيت و گستره‌اي که از آن سراغ داريم، معرفي کنيم؛ اتفاق فرخنده‌اي خواهد افتاد.
وي جريان سلفي‌گري را توطئه استکبار جهاني در برابر جريان انقلاب اسلامي خواند و ابراز داشت: آمريکا از ترس اين‌که جريان انقلاب اسلامي در کشورهاي عربي و اهل سنت صادر شود، جريان‌هايي که بوي احياگري مي‌دهند را تقويت کرد که نمونه‌هاي آن طالبان و القاعده است که امروز تهديدي براي کشورهاي اسلامي و تهديدي براي شناخت کشورهاي ديگر نسبت به اسلام است. امروزه به سبب حرکت‌هاي غلط آنان چهره اسلام مخدوش شده و خشونت‌گرا جلوه داده شده است.
عبدي‌پور تأکيد کرد: ما بايد امروز به صحنه بياييم و چهره پاک و اسلام ناب را با تبييني که اهل بيت(ع) کردند، در مقوله‌هاي گوناگون با ابزار مختلف نشان دهيم.
کارشناس و محقق مسائل حوزه بينالملل، ارتباط با مراکز مهم علمي را گام اول اين تلاش خواند و اضافه کرد: بايستي با نخبگان جهان اسلام ارتباط برقرار و محصولات علمي آنان را مطالعه کنيم و سوء تفاهم‌ها را از بين ببريم.
وي بر بازسازي چهره تشيع و حقيقت اسلام ناب محمدي(ص) تأکيد کرد و گفت: اين مسأله نيازمند توجه مراکز علمي داخل کشور و تربيت نيروهاي مناسب براي حضور در عرصه‌هاي بين‌المللي است و صدها لوازم جانبي هم بايد در کنار آن ديده شود که در اولويت بعدي است.
عبدي‌پور نسبت به کم توجهي به عراق هشدار داد و تصريح کرد: امروز در عراق ميراث شيعي ما غارت شده است، بسياري از کتابخانه‌هاي علما که در خانه‌ها مخفي شده بود، اکنون بعد از آرامش نسبي خريد و فروش مي‌شوند و دلالان کلاني در اين بين وجود دارند که سرمايه عالمان مکتب تشيع را به يغما مي‌برند. ما در ابتدايي‌ترين مسائل کوتاهي کرديم؛ چه رسد به اين‌که تجربه‌هاي خود را به برادران حوزوي و دانشگاهي خود در عراق منتقل کنيم.
کارشناس ارشد مذاهب اسلامي اظهار داشت: بايد به‌گونه‌اي عمل کنيم که اگر روزي شرايط عراق به شکل ديگري رقم خورد ما حسرت اين روز را نخوريم و براي اين کار بايد هسته‌هاي اوليه اين اقدام را تشکيل دهيم تا اگر اتفاقي افتاد اين ارتباط قطع نشود.
وي در ادامه به برخي از نگراني‌ها در داخل عراق نسبت به اين مناسبت‌ها با ايران اشاره کرد و افزود: البته ما نمي‌خواهيم براي ايران در عراق تبليغات کنيم ما مي‌خواهيم فکر ايراني به دست عراقي به آنجا برود؛ همچنان که در تاريخ داد و ستدهاي علمي بين ايران و عراق به‌صورت مستمر وجود داشته است و بسياري از آثار عالمان ايراني به زبان عربي نگارش شده است، آنجا نيروي خوش‌فکر کم نداريم. آنها به ياري علمي، پژوهشي و آموزشي نيازمندند؛ از اين‌رو همه اين تجربه‌ها بايد به سرعت انتقال يابد.
عبدي‌پور، جلب اعتماد طرف مقابل را از لوازم اين ارتباط خواند و گفت: وقتي کشورهاي اسلامي و عربي نيت‌هاي خالصانه و پيشرفت‌هاي ما را ببينند، استقبال مي‌کنند. ما بايد نشان دهيم که دنبال مقاصد سياسي و نظامي نيستيم و تنها جنبه‌هاي علمي را در نظر داريم. توجه به حوزه‌هاي علمي و نخبگان سبب مي‌شود که بر توده‌ها مؤثر واقع شود. اين راه ديگري است که بايد شروع مي‌کرديم که متأسفانه هنوز آغاز نکرديم.
کارشناس حوزه ارتباطات بينالملل بر مقاومت و پايداري در اين مسير تأکيد و تصريح کرد: نبايد به صرف برخي مخالفت‌ها از ميدان خارج شويم، بايد به شدت تلاش کنيم که اعتماد آنان را جلب کنيم، بايد آنان را دعوت کنيم که حقايق ما را ببينند. اينها عرصه‌هاي نويي است که نيازمند برنامه‌ريزي است؛ اما اگر بنشينيم اوضاع آن‌گونه که بايد، پيش نمي‌رود.
وي، عهده‌دار ايجاد اين تعامل را حوزه‌هاي علميه و مراکز علمي خواند و اظهار داشت: تجربه نشان داده است که اگر منتظر دولت‌ها باشيم، اتفاقي نمي‌افتد. دولت‌ها بسترها را فراهم مي‌آورند، اين حرکت شخصيت‌هاي علمي است که مي‌تواند يک جريان راه بياندازد. حوزه‌هاي علمي ما در فضاي بسته‌اي حرکت مي‌کنند؛ اگرچه تلاش‌هايي مي‌کنند؛ اما جايگاهي همچون«الأزهر» پيدا نکرده‌ايم، سرمايه‌هايي که در اختيار داريم قابل مقايسه با آنان نيست.
عبدي پور با تأکيد بر اين‌که بايد«أمّ القري» بودن‌مان را در صحنه عمل نشان دهيم، اظهار داشت: بايد از آن تصوير نامناسبي که رسانه‌ها از ما نشان داده‌اند، بيرون بياييم و حرکت اصيل شيعي که آموزه‌هاي اخلاقي و علمي ناب دارد را احيا کنيم.
کارشناس حوزه مسائل بينالملل با اشاره به اقدام‌هاي دشمن و سعي آنان در به‌حاشيه کشيدن ايران بيان داشت: ما بايد در صحنه علمي ـ فرهنگي قرار گيريم، امروز به‌سبب رابطه‌اي که به‌وجود آمده است، علوم، پيشرفت چشمگيري داشته است که اين موضوع رسالت شيعه در صحنه بين‌المللي را سنگين‌تر مي‌کند.
عبدي‌پور با تأکيد بر اين‌که بايستي پيام شيعه در مجامع بين‌المللي مطرح شود، افزود: اگر پيام شيعه به صورت صحيح در مجامع بين‌المللي وارد شود ـ همچون مطرح‌شدن نامه امير مؤمنان(ع) به مالک اشتر در سازمان ملل متحد ـ اتفاق‌هاي خوبي خواهد افتاد. امروز مي‌توان صحيفه سجاديه را به عنوان يک منشور اخلاقي مطرح کرد و اگر عدالت امام علي(ع) به خوبي تبيين شود، جهان به سوي اين عدالت پيش مي‌رود. همچنين اگر نوع تعامل علمي امام باقر(ع) و امام صادق (ع) در فضايي که مذاهب مختلف حضور داشتند، تبيين شود، باب احترام گزاردن به انديشه ديگران باز مي‌شود.
وي در پايان خاطر نشان کرد: اسلام پيامش جهاني نمي‌شود؛ مگر اين‌که مسلمانان در کنار هم قرار گيرند و جريان تشيع همان‌گونه که بر منطقه از نگاه سياسي و فرهنگي با برنامه‌ريزي کلان تأثير گذاشت، بر کشورهاي اسلامي نيز تأثيرگذار خواهد بود؛ مشروط بر اين‌که ما فرصت‌ها را از دست ندهيم و به سوي حرکت بزرگ علمي گام برداريم.