سعی کردیم منصف باشیم
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از صبح نو، انقلاب و رخدادهای موجود در آن مقطع، از برهه‌های حساس و تأثیرگذار تاریخ کشور ما محسوب می‌شود که افراد جریان ساز بسیاری را در دل خود جا داده و با گذشت سال‌های سال از آن زمان، در مدیوم‌های مختلف از سینما گرفته تا تلویزیون، از ابعاد و زوایای مختلفی به آن‌ها پرداخته شده است. در این بین، مستند از قالب‌هایی است که عین به عین با ماجرا پیش می‌رود و در صورت رعایت عدالت و انصاف که از ارکان اصلی یک مستند واقعی محسوب می‌شود، می‌توان آن اثر را حتی به عنوان مرجع مدنظر قرار داد.
آقای علی صدری نیا نیز به تازگی در قالب مستندی با عنوان «قائم مقام» روایتی را که آن را بدون سانسور و منصفانه می‌خواند، از زندگی مرحوم آیت الله منتظری به تصویر کشیده است. مستندی که تاکنون نظر افراد مختلفی از سیاسیون را به خود جلب کرده و نقد و نظرهای بسیاری را به همراه داشته است.
وی درباره شکل گیری این مستند گفت: این کار از خردادماه 94 کلید خورد ولی قبل‌تر از آن، دغدغه ساخت چنین مستندی را داشتیم، چون به نظر می‌آمد که موضوع زندگی آیت الله منتظری از مسائل مهم در تاریخ محسوب می‌شود و فراز‌و‌فرودهای زندگی ایشان که با مقاطع مهمی از انقلاب پیوند خورده، برای نسل جدید که ابهاماتی را در این باره دارند، اهمیت دارد. به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم که در این باره اثری را بسازیم که منصفانه و جامع باشد و در آن نظر همه طرف‌ها نیز مطرح شود.
عدم دسترسی به منابع کار را سخت کرد
صدری نیا با اشاره به چهره‌هایی که در این مستند صحبت کرده‌اند، بیان کرد: در این بین از میان افرادی که حاضر به صحبت شدند، هم طیف نزدیک به آیت‌الله وجود دارد و هم افراد منتقد به او هستند، یعنی 2طرف نظراتشان را مطرح کردند و مستند با روایت این افراد جلو رفته است.
او درباره منابع به کار رفته در مستند «قائم مقام» گفت: بخش زیادی از منابع از بین موارد موجود بوده است، اما بخش پژوهشی کار که تمام این منابع را جمع‌آوری کرده، باعث شده که اثر به کاری جامع شناخته شود، دلیل آن هم این است که خیلی از افراد و شخصیت‌های سیاسی هر یک در کتاب‌های مختلفی بخشی از ماجرا را گفته‌اند و خوانندگان این کتاب‌ها تنها مقطعی را که درآن اثر روایت شده خوانده‌اند، به همین دلیل، ما همه این کتاب‌ها را در کنار هم آوردیم و از تمام صحبت‌ها، مصاحبه‌های آرشیوی و غیرآرشیوی، به صورت جامع بهره بردیم.
در این میان بعضی از فیلم‌ها و تصاویر موجود، جدیدند و این اتفاق به این دلیل است که دسترسی به آرشیوها کار سختی بود، به همین جهت ساخت مستند ما چندین ماه طول کشید، ولی در این مدت تلاش کردیم تا حتی به زحمت از بخش‌ها و افراد مختلفی که این آرشیو را داشتند، استفاده کنیم. با این حال اگر شرایط مهیا می‌شد، منابع بیشتری درباره ایشان وجود داشتند که می‌شد از آن‌ها استفاده کنیم، چون در این کار ما برای چند ثانیه تصویر به مشکل برمی‌خوردیم، زیرا اجازه دسترسی به برخی آرشیوها را نداشتیم؛ مشکلی که همیشه در جریان ساخت مستندهای تاریخی و به ویژه انقلاب وجود دارد.
سعی کردیم منصف باشیم
میزان پیشروی منصفانه در این مستند، از دیگر موضوعاتی بود که صدری نیا درباره آن عنوان کرد: بعضی از مستندها زمانی که ساخته می‌شوند چندان حساسیت برانگیز نیستند، اما ما از ابتدا می‌دانستیم که این مستند یکی از موضوعات چالش برانگیز انقلاب است که پخش و ساخت آن ساده نخواهد بود و خیلی‌ها با ذره بین آن را نگاه می‌کنند و به دنبال ایراد گرفتن خواهند بود، به همین دلیل تلاش ما برای ساخت «قائم مقام» مضاعف شد، تا ثانیه به ثانیه‌ای که در این کار عنوان می‌شود، دارای منبع و با سند باشد.
در طول این مستند ما تلاش کردیم تا نگاه و موضع خودمان را کنار بگذاریم و به نگاه منصفانه نزدیک شویم، حال باید میزان آن را مخاطبان بگویند، چرا که تلاش ما این بود که همه چیز را مستند بگوییم و کاملاً منصف باشیم. وی ادامه داد: با گذشت حدود 3 هفته از اکران این کار و نمایش آن در حدود 450 فضای مختلف که شامل دانشگاه‌ها، مساجد، مراکز فرهنگی هنری و... است، با وجود نقدهای مختلفی که درباره آن نوشته شده، هنوز نقد جدی‌ای را که به بخشی از کار انتقاد کرده باشد و بگوید فلان استناد غلط بود، نداشتیم.
برخی‌ها صلاح ندیدند صحبت کنند
در این مستند، چهره‌هایی هستند که برای اولین بار مقابل دوربین رفته و درباره مرحوم منتظری صحبت کرده‌اند. در همین راستا صدری نیا پیرامون این انتخاب‌ها به «صبح‌نو» گفت: برای مصاحبه‌هایی که می‌خواستیم در این کار داشته باشیم، ما لیستی بالغ بر20 نفر را از شخصیت‌های مختلف سیاسی و کسانی که در جریان ماجرا بودند داشتیم و نگاهمان این بود که در این کار سراغ تحلیل گران نرویم و با کسانی صحبت کنیم که شاهد عینی اتفاقات بودند. به همین دلیل خیلی تلاش کردیم تا این مصاحبه‌ها اتفاق بیفتند. در این مسیر خیلی‌ها به دلایل مختلف از جمله این که صلاح نمی‌دیدند تا برخی موضوعات دوباره مطرح شوند، حاضر به صحبت نشدند، با این وجود با حدود 7 نفر از این بزرگواران مصاحبه مستقیم اتفاق افتاد و برای برخی دیگر که دسترسی به آن‌ها ممکن نبود، از فیلم‌هایی که موجود بود استفاده کردیم، ولی افرادی چون آقایان آیت الله ری‌شهری، عمادالدین باقی، حجت‌الاسلام اژه‌ای، احمد منتظری، آیت الله رازینی، عزت الله مطهری و آیت الله گرامی از کسانی بودند که برای اولین بار جلو دوربین حاضر به صحبت شدند.
بازخوردها و نگاهی که از جناح‌های مختلف درباره «قائم مقام» مطرح شد، موضوع دیگری بود که وی با اشاره به آن تصریح کرد: در اکران‌های خصوصی که برای شخصیت‌های مختلف از جناح‌های سیاسی گوناگون داشتیم، تاکنون برآیند نظرات اغلب مثبت بوده و هم این افراد کار را نزدیک به انصاف می‌دانستند، البته همه این افراد از جناح‌های مختلف نقدهایی به کار داشتند و تا جایی که این نقدها وارد بوده، سعی کردیم که اصلاحات لازم را نیز انجام دهیم. با این حال همچنان افراد مختلف سیاسی و فرهنگی تقاضا کرده‌اند تا کار را در اکران خصوصی ببینند و استقبال قابل توجهی از آن شد.
جریانه عامدانه‌ای که منتظری را سانسور کرد
وی در ادامه درباره انتقاد دختر مرحوم منتظری درباره به کار بردن عنوان مستند بدون سانسور و موارد دیگری که در یادداشت وی بود؛ اظهار کرد: به نظر من درباره عنوان بدون سانسوری که برای این مستند به کار رفته، نکته بسیار مهمی وجود دارد و آن هم این است که اتفاقاً این واژه کاملاً درست است، چون در روایت‌های تاریخی اغلب حب و بغض‌های افراد دخیل می‌شود و در این باره نیز جریانی وجود دارد که سال‌هاست تلاش کرده عامدانه ابعاد زندگی ایشان را سانسور کند. همین قضیه باعث شده تا وجود برخی از صحبت‌ها در این مستند با تعجب مخاطبان همراه شود و بگویند مگر آیت الله منتظری از این حرف‌ها هم می‌زدند؟
از همین رو ملاک نظر دادن درباره بدون سانسور بودن این مستند، مردم هستند نه اینکه با نگاه جهت دار در این باره صحبت کرده باشیم. صدری نیا همچنین درباره اکران گسترده‌تر این مستند خاطرنشان کرد: در حال حاضر مستند در نقاط مختلفی که ثبت نام کرده‌اند، در حال نمایش است و برای اکران‌های عمومی‌تر آن در حال بررسی شرایط هستیم تا کار بیشتر دیده شود. با این حال ما هر روز در 5 نقطه کار را نمایش می‌دهیم و بعد از آن هم جلسات نقد و بررسی برگزار می‌شود. علاوه بر این‌ها «قائم مقام» در جشنواره حقیقت نیز حضور دارد./۹۶۹//۱۰۲/خ