ضرورت تبلیغ دین براساس نیازها و روش‌های نوین
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدسعید مهدوی کنی، رییس دانشگاه امام صادق(ع) ظهر امروز در جمع مدیران ارشد دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، گفت: در زمان آیت‌الله بروجردی با توجه به نگاه عمیق و وسیع تبلیغی ایشان، تصمیماتی در خصوص اعزام تعدادی از افراد به خارج از کشور به منظور بحث و گفتگو اتخاذ و به دستور ایشان، جمعی از طلاب برای چنین فعالیتی آماده شدند، ولی زمانی که نتایج مقدماتی به دست آمد، آیت‌الله بروجردی رحلت کردند و این فعالیت در شکل الزامی تقریباً متوقف شد، تا اینکه در سال‌های بعد این بحث مطرح شد که باید در نظام تعلیم و تربیت کشور، افرادی متناسب با ویژگی‌ها و نیازهای دنیای امروز تربیت شوند، لذا به تدریج حرکت‌های بزرگی در زمینه مدرسه‌سازی شکل گرفت و در تهران و شهرهای دیگر مراکز متعددی ایجاد شد.
بخشی از نیروهای انقلاب در مدارس تحت اشراف علما تربیت شدند
رییس دانشگاه امام صادق(ع) ادامه داد: علما ابتدا از محیط‌های تحصیلی که به وسیله دولت شکل گرفته بود، فراری بودند، ولی با توجه به تثبیت این محیط‌ها به تدریج اعلام کردند که باید نظام تعلیم و تربیت را به خود متعلق ساخته و در آن حضور پیدا کنیم و تاثیرگذار باشیم، این حضور به تأسیس مدارس بسیار موفقی انجامید که بخشی از نیروهای بزرگ انقلاب برآمده از آنها بودند. بعد از موفقیت این مدارس، صحبت بر سر این بود که این حضور و تاثیرگذاری به مدارس محدود نشده و نظام آموزش عالی کشور را هم شامل شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی کنی خاطرنشان کرد: پیشگامان این حرکت، شهید مطهری، شهید باهنر، شهید مفتح و شهید بهشتی بودند و زمانی در دانشگاه‌ها حضور یافتند که این حضور با نقد جدی همراه بود، به این دلیل که برخی از علما با ورود به دانشگاه، لباس خود را درآورده بودند و این برای حوزه سخت بود که بزرگانش را در سطح و عداد سایر دانشجویان ببیند. این تجربه باعث دلزدگی حوزه شد، اما عده‌ای فداکاری کرده و قاطعانه با لباس وارد دانشگاه شدند و زمینه حضور روحانیت را در فضای دانشگاهی فراهم کردند. این افراد به تدریج به این فکر افتادند که نظام آموزش عالی متناسب با فضای جدید و با پایه‌های اسلامی ایجاد کنند، ولی قبل از انقلاب هر چقدر تلاش کردند، امکان اخذ مجوز برای تاسیس مراکز آموزش عالی فراهم نشد، البته مطالعاتی پیرامون آن شکل گرفت.
وی در ادامه افزود: بعد از انقلاب، عموم این بزرگان یا به شهادت رسیدند یا گرفتاری‌های متعددی پیدا کردند و فقط تعداد کمی از آنها فرصت استفاده از این موقعیت را یافتند، بزرگانی مثل آیت‌الله مهدوی کنی، آیت‌الله امامی کاشانی، آیت‌الله موسوی اردبیلی، آیت‌الله مصباح و برخی بزرگان دیگر که مقدمات تاسیس مراکز آموزش عالی را بعد از انقلاب فراهم کردند. دانشگاه امام صادق(ع) اولین این مراکز بود که در اواسط سال ۱۳۶۱ رسما آغاز به کار کرد و از آن زمان تاکنون هر سال با همان ایده تبلیغ و ترویج مکتب اهل‌بیت(ع) به جذب دانشجو در رشته‌های مختلف علوم انسانی می‌پردازد.
تبلیغ و ترویج دین نیازمند زبان روز است
رییس دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به ضرورت تبلیغ با استفاده از روش‌های نوین، اظهار کرد: تفاوتی که امروز وجود دارد، این است که تبلیغ و ترویج دین با زبان روز برای حل نیازمندی‌های جدید مطرح شود و اسلام برای حل مسائل دنیای جدید کارآمد است و علاوه بر اینکه حرفی برای گفتن دارد، می‌تواند پرچمدار حرکت رو به جلو و پیشرفت و توسعه باشد که لازمه آن، مطالعات به روز و مواجهه با مسائل جدید است. خوشبختانه امروز مراکز متعددی با این ایده در حال تلاش هستند و دستاوردهای بزرگی داشته‌ایم که اگر به خوبی عرضه شود، بسیاری در دنیا علاقمند به شنیدن و مطالعه در مورد آن هستند، اما کار انجام نشده هم زیاد است.
وی با بیان اینکه فعالیت‌های تبلیغی نیازمند همکاری و هم‌افزایی است، گفت: متأسفانه پراکنده‌کاری‌ها کمتر به افزایش توان منجر شده و هر مرکزی کار خود را انجام می‌دهد، حتی اگر از ایده‌های یکدیگر باخبر شوند، آن ایده را گرفته و خودشان از صفر شروع میکنند که نتیجه آن، موازی‌کاری‌های متعدد است، جدا از اینکه بعضا به خنثی‌سازی یکدیگر نیز کمک میکنند، لذا در گام اول باید این تلاش‌ها و زحمات به یکدیگر متصل شود، اینکه هر کس به کار خود بپردازد، نتیجه‌بخش نیست و چه بسا به خنثی‌سازی یکدیگر منجر شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی کنی تصریح کرد: نیروهای بسیار ارزنده‌ای در اختیار داریم، انسان‌های فداکار، زحمتکش، علاقمند و با تجربه که بسیاری در دنیا مایل به شنیدن مطالب آنها هستند، اما فعالیت‌های آنها با یکدیگر پیوند ندارد. بعد از انقلاب علی‌رغم توجه به لزوم فعالیت‌های سازماندهی شده، سازمان تبلیغی متناسب با نیازهای خود را ایجاد نکردیم و آنچه رخ داد، تجربیات معدودی در بخش‌های مختلف بود که حدی از سازماندهی را فراهم کرد و اگر در شرایط فعلی، آن را با فعالیت‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای رایج در دنیا مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که موضوع بهره‌وری و شیوه سازماندهی در سازمان‌هایی که ایجاد کرده‌ایم، به دقت اتفاق نیفتاده است.
جامعه قبل از انقلاب تناسبی با سبک زندگی اسلامی نداشت
وی ادامه داد: تفاوتی که در دفتر تبلیغات اسلامی رخ داد، این بود که فضای تبلیغی در کنار فضای مطالعاتی، آموزشی و پژوهشی شکل گرفت. اینکه هر کدام وظایف خود را انجام دهند، در جای خود ارزشمند است و باید همین‌طور باشد، ولی در کنار هم بودن آنها موجبات فواید بسیاری شده است، البته صرف در کنار هم بودن فیزیکی و مدیریتی کفایت نمی‌کند و نیروی انسانی تربیت شده باید کاملا با میدان عمل در پیوند بوده و با مسائل و رخدادها آشنا باشد. این گام بزرگی بود که اتفاق افتاد و باید از این فرصت‌ها برای تقویت فعالیت‌ها استفاده کرد.
رییس دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه مخاطب ما جمعیت و ملتی هستند که انقلاب کردند، اظهار کرد: فضای زیست جامعه قبل از انقلاب به هیچ وجه یادآور بازگشت به ارزش‌های اسلامی نبود و سبک زندگی جوانان هیچ تناسبی با پیشینه فرهنگی کشور نداشت. در حال حاضر به قول مقام معظم رهبری در شرایط بسیار بهتری قرار داریم. افراد مخلص اکنون نیز فعال هستند، ولی آن انرژی جمع شده در سال‌های مقارن انقلاب با انرژی حال حاضر متفاوت بود. امروز با مولود رشد یابنده بعد از انقلاب مواجهیم که به شرایط نزدیک به بلوغ خود رسیده است.
وی خاطرنشان کرد: مخاطبان ما با انقلاب متولد شده و رو به رشد گذاشته‌اند. آنها در دوره کودکی از آنچه درون این خانواده می‌گذشت، تبعیت زیادی داشتند و حال که به بلوغ رسیده‌اند، چهره و صدا و رفتار آنها دگرگون شده است و اگر با آنها به درستی رفتار شود، تحول و اصلاح را در پی خواهد داشت. مخاطب امروزی مخاطب پیچیده‌ای است و حجم آموزش‌ها و مهارت‌هایی که به دست می‌آورد، هم باعث رشد و هم موجب نوعی آشفتگی شده، چون با هیچ گزینشی همراه نیست و متاسفانه بعد از انقلاب، رفتارهای ناصواب با این قشر زیاد بوده که عمدتا از روی نادانی و عدم اطلاع و تجربه انجام شده است.
باید مخاطب و نیازهای مخاطبان را بشناسیم
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدوی کنی با بیان اینکه توجه به مخاطب و شناخت او اهمیت زیادی دارد، افزود: باید مخاطب خود در دنیای جدید را به درستی شناخته و به نیازهای او پی ببریم. این به معنای وادادگی و تسلیم شدن نیست، بلکه منظور مدیریت چنین فضایی است. البته برخی عقب‌نشینی را راه‌حل مسئله می‌دانند، گرچه در مواقعی انسان مجبور به این کار است، ولی آیا برای چنین مخاطبی باید ارزش‌ها را زیر پا گذاشت یا او را با این ارزش‌ها هماهنگ ساخت و مورد دوم، هنری است که باید انجام شود.
وی با اشاره به اهمیت برنامه ریزی برای عرصه تعلیم و تربیت و استقامت در این مسیر، تصریح کرد: داشتن برنامه تعلیم و تربیت غیر از وادادگی است. عده‌ای خسته شده‌اند و برخی هم ناتوان از درک فضای موجود هستند. ما باید به ارزش‌هایمان باور داشته باشیم. باور بعضی از ما به ارزش‌ها تحت تاثیر محیط دچار خدشه شده است، چون در بسیاری از اوقات نسبی فکر می‌کنیم، یعنی آنچه را بد می‌دانیم که جامعه بد می‌داند، در حالی که بسیاری از حقایق شرعی و مسائل اخلاقی به عرف و فضای اجتماعی ارتباط ندارد، البته نقطه شروع آنها متفاوت است.
رییس دانشگاه امام صادق(ع) خاطرنشان کرد: ما شرایط بسیار خوبی داریم و مردم به مسائل دینی پایبندند، اگرچه نمایش و ظاهر قضیه متفاوت است، ولی در عمق وجودشان به ارزش‌ها باور دارند. مسائل سیاسی و اقتصادی در اختیار ما نیست، البته می‌توانیم با گفتگو و هماهنگی آنها را حل کنیم، ولی بخشی از فعالیت‌های تبلیغی در فضای رفتارهای سیاسی و اقتصادی تعبیر و تفسیر می‌شود. اگر اوضاع اقتصادی مردم بد است، ما را متهم ردیف اول این قضیه می‌دانند، البته معنایش این نیست که هیچ اعتقادی هم ندارند. نمی‌توانیم خود را از واقعیت سیاسی و اجتماعی کشور جدا بدانیم و رفتار ما باید متناسب با واقعیت و زیست مردم باشد.
فراری‌های ضد انقلاب عامل برخوردهای غلط با جوانان هستند
وی با بیان اینکه برخورد مناسبی با رفتار جوانان انجام نشده است، گفت: این به معنای درست بودن رفتار جوانان نیست، ولی شیوه تربیتی ما نیز خالی از اشکال نبوده است. بخش عمده‌ای از این شیوه را کسانی در پیش گرفتند که اکنون ایران را ترک کرده‌اند و حال، ما را محکوم میکنند. به هر حال بار این قضیه به دوش انقلاب افتاده و ما به عنوان حامیان انقلاب، این بار را تحمل می‌کنیم. آنچه اتفاق افتاه است، باید ترمیم شده و مسیر به گونه‌ای دیگر رقم زده شود.
حجت‌الاسلام مهدوی کنی اظهار کرد: نظر من به هیچ وجه عقب‌نشینی نیست، بلکه اصلاح شیوه تعامل است. اکثر جوانان ما سرکش نیستند، ولی فضای عصبی و تقابلی در میان آنها به حد قابل توجهی رسیده است. بخشی از این فضا ناشی از بیکاری و ناامیدی نسبت به آینده است، با فعالیت تبلیغی می‌توان آن را تخفیف داد، ولی نمی‌توان آن را حل کرد. زحمات و فعالیت‌ها زیاد بوده و حاصل آن، جمع زیادی از جوانان فداکاری است که فهم خوبی دارند و پخته شده‌اند و اگر اتفاقی رخ دهد، سینه‌ها را سپر میکنند.
وی با تأکید بر ضرورت فراگیری تکنیک‌ها و روش‌های نوین تبلیغ، افزود: آموزش این تکنیک‌ها به این نیست که ابزار و وسایل فضای مدرن را توسعه دهیم. تکنولوژی بخشی از کار است، عمده مسئله به توان بهره‌برداری از آن در مسیر عقاید و ارزش‌های ما برمی‌گردد که لازمه آن، شناخت صحیح تکنولوژی است. تکنولوژی پیشینه و ادبیاتی دارد، ولی ما مقدمات آنها را نادیده گرفته و فقط ابزار را مورد استفاده قرار می‌دهیم که اگر نتوانیم به درستی از آن استفاده کنیم، به ضد خودش تبدیل می‌شود و این اتفاق رخ داده است. اگرچه زحمات زیادی در این زمینه کشیده شده است، ولی هر روز تکنولوژی جدیدتری مطرح می‌شود، لذا باید پیش‌دستانه و آینده‌نگرانه با این موضوع برخورد کنیم. معنای آن تسلیم شدن در مقابل تکنولوژی نیست، بلکه جلوتر بودن از تکنولوژی است که لزوما همیشه به معنای استفاده از آن نیست، بلکه دست بالاتر داشتن در بهره‌برداری و مواجهه با تکنولوژی و طراحی الگوهای جدید است.
اندیشیدن را به مردم بیاموزیم
رییس دانشگاه امام صادق(ع) با بیان اینکه نمی‌توانیم همه آنچه را که نیاز مردم است در اختیارشان قرار دهیم، تصریح کرد: به جای ماهی دادن باید به آنها ماهی‌گیری بیاموزیم، اینکه بخواهیم پاسخ همه سوالات و شبهات را بدهیم، امری غیر ممکن است. باید افراد را به گونه‌ای تربیت کرد که در مواجهه با مسائل، انتخاب درستی داشته باشند که لازمه‌اش انسان‌شناسی مجدد است. انسان امروزی را باید شناخت، نه اینکه انسان عوض شده باشد، بلکه ویژگی‌هایی در او برجسته شده که قبلا مورد توجه نبود، یعنی بحث اختیار و انتخاب که در فعالیت‌های اجتماعی، تبلیغی و تربیتی ما کمتر در موردش اندیشیده شده و افراد بیشتر به عنوان مصرف‌کننده تبلیغات مطرح بوده‌اند.
حجت الاسلام والمسلمین مهدوی کنی در پایان خاطرنشان کرد: انسان امروزی را باید شناخت و ابزاری برای مواجهه در اختیارش قرار داد. امروز نیاز به شیوه جدیدی از زندگی است تا افراد بتوانند در عین اینکه خود واقعی‌شان هستند، حامی ارزش‌ها نیز باشند./1304/پ203/ب1