۳ رجحان حقوق بشر اسلامی بر حقوق بشر غربی

به گزارش خبرگزاری رسا، آنچه امروز تحت عنوان حقوق بشر، (فرانسه: droit de l'homme، انگلیسی: Human Rights عربی: حقوق الانسان) تعریف می‌شود، مفهومی است که غربی‌ها تعریف مجزایی از آن دارند و معتقد هستند اساساً حقوق بشر متعلق به هر انسانی فارغ از تعلقاتی، چون جنسیت، رنگ، نژاد، ملیت، مذهب و سایر وابستگی‌ها خواهد بود. 

در نخستین سطر مقدمه اعلامیه جهانی حقوق بشر هم آمده است: «شناسایی حیثیت ذاتی همه اعضای خانواده بشری و حقوق یکسان و انتقال‌ناپذیر آنان اساس آزادی، عدالت و صلح را در جهان تشکیل می‌دهد.»، اما تنها این تعریف گویای تمام وجوه حقوق بشری که غرب از آن دم می‌زند نیست، بلکه در این بین اختلاف در برخی مفاهیم وجود دارد که به اساس یک کلمه برمی‌گردد و آن «کرامت انسانی» است. تعریف و شناسایی واژه «حق» در حقوق بشر اسلامی با نگاه الهی و نگاه غرب که برخاسته از ماهیت این کلمه است، رجحان‌های حقوق بشر اسلامی را بر اصل حقوق بشری که مرسوم است، نمایان می‌سازد. 

نسبیت حقوق بشرغربی

بنا بر ادعای بانیان حقوق بشر غربی، حق طبیعی یا حق پوزیتیویستی (positivism) مبنا را قرارداد‌های بشری می‌داند. قرارداد‌هایی که بنا بر ذات آن‌ها حقوق همجنس‌بازان هم به رسمیت شناخته می‌شود. در نقطه مقابل چنین مفهومی ما با تعریف حقوق بشر اسلامی مواجه هستیم که مبنا را «فطرت الهی» تعریف می‌کند. وقتی مبنا، الهی و نه انسانی در نظر گرفته می‌شود، مصادیق حقوق بشر هرگز دستخوش تغییر نخواهد شد در حالی که قرارداد‌های حقوقی بر مبنای زمان و مکان دستخوش تغییر و تحول می‌شود. چنانکه قرارداد‌های حقوق بشری، چون سقط جنین، یک روز مبنای حق را به مادر اعطا می‌کند و روز دیگر به فرزند!

نوع حکومت 

بعد دیگر این اختلاف به نوع حکومت برمی‌گردد. حقوق بشر غربی برای پیاده‌سازی، مفهومی از حکومت به نام سکولاریسم را در نظر می‌گیرد. بر این اساس سکولاریسم با تنزل مقام انسانیت، بیش‌ترین اهتمام را به آزادی به معنای اباحه‌گری و رهایی از قیود اخلاقی و مذهبی اختصاص می‌دهد و آزادی‌های مدنظر آن بیش‌تر در آزادی تن و شهوت خلاصه می‌شود. چنانچه امروز هم در مصادیق حقوق بشر غرب این نوع نگاه دیده می‌شود. در حالی که در حقوق بشر اسلامی نوع نگاه حکومت اعم از دینی، غیردینی و ضددین تعریف می‌شود و بشریت و حقوق آن در اسلام به تمام انسان‌ها اختصاص دارد. 

کرامت انسانی 

از دیدگاه اسلام، کرامت انسان جزو اصول و پایه‌های حقوق بشر به ویژه حقوق بشر اسلامی است. یعنی انسان ذاتاً دارای کرامت است؛ کرامتی که منسوب به خداوند است: «وَ لَقَدْ کرَّمْنا بَنِی آدَمَ» (اسراء: ۷۰)؛ انسان دارای روح الهی و مسجود ملائکه (حجر: ۲۹) و خلیفه خدا در زمین است. (بقره: ۲۰) و این اصل باید مورد توجه همگان قرار گیرد. در یک کلا یعنی تکریم الهی از نگاه انسان. در مقابل در مفهوم حقوق بشر غربی به کرامت ذاتی بشر بسنده نمی‌شود؛ در حالی که اساسی‌ترین حقوق انسان به عنوان یک «بشر» این است که در حوزه ارزشی آن تعریف شود. به طور کلی می‌توان گفت: نوع نگاه به جهان و انسان‌شناسی منشأ بسیاری از تفاوت‌ها در ماهیت و مصادیق حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب است./۹۶۹//۱۰۲/خ

منبع: روزنامه جوان