مفاهیم ذهنی در قرآن قابلیت تبدیل شدن به داستان دارند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دومین همایش ملی قرآن کریم و هنر به همت مدرسه اسلامی هنر و با همکاری جمعی از مراکز آموزشی و پژوهشی کشور عصر پنجشنبه در سالن همایش های مدرسه اسلامی هنر برگزار شد.

خلیل پروینی استاد تمام گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس در این همایش در بررسی امکان تبدیل مفاهیم ذهنی در قرآن به داستان اظهار داشت: در قرآن قصه های مختلفی از سرگذشت و سرنوشت پیامبران و غیر پیامبران آمده است که از این میان قصه های مربوط به پیامبران بیشترین آیات داستانی قرآن را به خود اختصاص داده است.

وی افزود: افزون بر آن خداوند برای هدایت مردم، تسکین قلب مبارک پیامبر اسلام(ص)، افزایش ایمان مؤمنان، تعليم صبر و استقامت و انذار مکذبان تنها به ذکر سرگذشت و سرنوشت انبیا اکتفا نکرده است، بلکه بخش درخور توجهی از داستان های قرآن به غیر انبیا مربوط می شود که همگی به شيوه بديع داستان پردازی بیان شده اند.

پروینی با بیان این که موضوع داستان پردازی قرآن در دهه های اخیر چه در ایران و چه در کشورهای عربی بارها از جنبه های مختلف بررسی شده است، ابراز داشت: اما موضوعی که ما برای اولین بار درصدد بررسی آن هستیم مربوط به مفاهیم ذهنی و انتزاعی در قرآن است که به شیوه هنری و تصویرگرانه و صحنه پردازانه مطرح شده اند.

وی تصریح کرد: ما ادعا داریم این مفاهیم قابلیت تبدیل شدن به قصه را دارند؛ مفاهیم ذهنی یا انتزاعی در مقابل مفاهیم انضمامی قرار دارند مفاهیم انتزاعی برخلاف مفاهیم انضمامی فرازمانی و فرامکانی هستند؛ انتزاع، یک فعالیت و عمل ذهنی است که عقل توسط آن، مفهومی را از عالم خارج در می یابد و خود این مفهوم، انتزاعی نامیده می شود.

استاد دانشگاه تربیت مدرس در ادامه خاطرنشان کرد: در مفاهیم ذهنی اصلا مفهوم جزئی وجود ندارد، به عبارت دیگر همه مفاهیم ذهنی قابل صدق برکثیرین است، برای مثال انسان یک مفهوم ذهنی است که محمد و علی و تقی مصادیق آن هستند.

وی در ادامه با تأکید بر این که ادبیات به طور عام و داستان به طور خاص بهترین وسیله برای انتقال این نوع مفاهیم است، بیان داشت: چراکه قصه باعث می شود تعلیم و تربیت که هدف غائی مفاهیم ذهنی هستند قابلیت اجرا پیدا کنند، به عبارت بهتر داستان می تواند این نوع مفاهیم را به مفاهیم بصری تبدیل کند.

پروینی یادآور شد: یک داستان هنری دارای عناصری مانند طرح و پیرنگ، شخصیت و شخصیت پردازی، گفت و گو، کشمکش، صحنه و صحنه پردازی، زاویه دید و عنصر اندیشه و پیام است که همه این عناصر در یک هماهنگی کامل و نظام مند در خدمت پیام و اندیشه داستان است.

وی با بیان این که خداوند در سراسر قرآن مفاهیم ذهنی فراوانی را نه در قالب تعبیرات مستقیم عقلی و ذهنی بلکه در قالب صحنه های هنری و تصویر گرانه بیان کرده است، گفت: این مفاهیم به راحتی قابلیت تبدیل به یک داستان با اجزای کامل را دارد، زیرا در این نوع تصویرهای قرآنی، اجزای اصلی داستان مانند حادثه، شخصیت، طرح و پیرنگ و غیره به طور بسیار فشرده وجود دارد که هنرمندان و نویسندگان توانمند با خلاقیت خود می توانند آنها را گسترش داده، به یک داستان کامل یا نمایشنامه تبدیل کنند.

استاد دانشگاه تربیت مدرس ابراز داشت: نتایج تحقیق حاکی از آن است؛ زبان قرآن زبان تصویرگرانه و آفرینشگرانه است به زبان عمارت پردازانه علمی و اینکه زبان تصویر در قرآن به قصد تاثیر در اوای دل های مخاطبین انتخاب شده است، زبان تصویر قرآنی برخلاف تصویرگری های بشری در آثار ادبی شان  صرف آرایش و تزيين سبک بیانی نیست.

وی خاطرنشان ساخت: زبان تصویر در قرآن، یک قانون کلی، عام و شامل است که شامل همه موضوعات به جز آیات فقهی که زبان تصویر در آنها کمتر و متفاوت تر از بقیه موضوعات است می شود از جمله مفاهیم ذهنی، تصویرهای قرآنی ارائه شده درباره مفاهیم ذهنی و انتزاعی، تصاویری گویا، زنده و پویا است که قابل دیدن و حس کردن است، از این رو ابعاد و اندازه های آن در قالب تابلوهایی قابل نشان دادن و اندازه گیری و از راه مشاعر و وجدانیات قابل حس است./1330/پ202/ب1