جایگاه جود و سخا در فرهنگ انتظار

به گزارش خبرگزاری رسا، فرا رسیدن سالروز ولادت باسعادت حضرت جوادالائمه (ع)، امام جود و سخا فرصت مغتنمی است برای بررسی الزامات توجه به نیازمندان و فقرا در سبک منتظرانه به ویژه این روز‌ها که در آستانه سال جدید و بهار طبیعت قرار داریم و چه خوب است تا حواس مان به سفره‌های تنگ و دست‌های خالی باشد.

باید توجه داشت یکی از امتحان‌های الهی، «آزمون مالی» است. این امتحان به شکل‌های مختلف انجام می‌شود، و در ان تنها کمک مالی هم معیار نیست، تلاش برای خدمت به مردم و کمک به آنان و رفع نیاز‌های مختلف شان که در روایات با عنوان ـقضای حاجت مومن» از آن یاد شده است و فریادرسی به آنان که بی پناه و درمانده اند و به کمک ما نیاز دارند و از دست ما کاری ساخته است.۱

توجه و رسیدگی به امور تهیدستان به قدری مهم است که خدا در قران به آن سفارش اکید کرده و برای رسیدگی به کار آنان، پاداش‌های دنیوی و اخروی قرار داده که بخشایش گناهان ادمی یکی از آن‌ها است.

برپایه روایتی خدا به عیسی (ع) سفارش فرمود: «ای عیسیً خود را با دینداری و مهر به مسکینان بیارایید.» ۲

 

امام سجاد (ع) در دعا به خدا عرض می‌کند: «خدایا! همنشینی با فقیران را محبوب من گردان و با صبر نیکو مرا در همنشینی با آنان یاری فرما.» ۳

شیخ صدوق (ره) در «عیون الاخبار» از بزنطی نقل می‌کند: حضرت رضا علیه‌السلام نامه‌ای برای فرزند گرامیش حضرت جواد الائمه علیه السلام نوشت و به مدینه فرستاد که من آن را خواندم. متن آن نامه بدین شرح بود:

 

«فرزندم به من خبر داده‌اند که، چون از منزل بیرون می‌روی غلامانت بخل و حسادت می‌ورزند تا چیزی از تو به کسی نرسد. برای همین تو را از درب کوچک اندرونی بیرون می‌برند تا مبادا کسی از تو بهره‌مند گردد. این نامه را به تو می‌نویسم، به همان حقی که بر تو دارم قسمت می‌دهم با رفت و آمد از درب بزرگ بیرونی و عمومی؛ رفت و آمدت را علنی و آشکار کن و هنگام خروج از خانه، درهم و دینار همراه خود بردار تا اگر کسی از تو درخواستی کرد، به او چیزی ببخشی و مردم از خیر تو بهره‌مند شوند و به عطایای تو خوشحال و مسرور گردند و دوستدار تو باشند.

جواد عزیزم! اگر عموهایت از تو چیزی بخواهند به هر یک کمتر از پنجاه اشرفی نبخش! و اگر عمه‌هایت از تو درخواستی کنند به هر کدام از آن‌ها کمتر از بیست و پنج اشرفی نده! ولی نسبت به زیادتر از آن خود دانی و بدان با بخششی که می‌کنی، حق تعالی مرتبه‌ات را بلند گردانده و تو را محبوب خویشاوندانت می‌گرداند. در بذل و بخشش مداومت کن و از فقر و تهی‌دستی ترسی نداشته باش.۴

امام زمان (عج) نیز در دعای شریف «اللهم ارزقنا توفیق الطاعه...» در فرازی عرضه می‌دارند: «وَ عَلَى الْأَغْنِیَاءِ بِالتَّوَاضُعِ وَ السَّعَةِ؛ بر توانگران تواضع و وسعت در بخشش کرم نما».

این فراز از دعای حضرت (عج) ضرورت توجه به نیازمندان و فقرای جامعه و ضرورت رسیدگی به آن‌ها را به خوبی نشان می‌دهد.

چنان که امیرالمومنین (ع) می‌فرمایند: «ثروتمندان، امانتداران اموال الهی و مجرای رسیدن برخی از نعمت‌های خداوند بر دیگران اند».۵

میان ثروتمندان جامعه اسلامی که در انتظار مهدی موعود موجود (عج) به سر می‌برند و متکاثران مال اندوزی که اموال و تجارتشان را از خداوند بیشتر دوست می‌دارند ۶ فاصله بسیاری است. ثروتمندان منتظر به اوصاف ذیل آراسته اند:

أ. تواضع: استکبار و خود برتربینی، انسان را از خداوند غافل می‌کند و به ورطه هلاکت می‌افکند. خطر ابتلا به این آفت، زمانی جدّی‌تر می‌شود که انسانی بر اثر توانایی و تموّل خدادادی، قارونی و فرعونی بیندیشد، ثروت را دستاورد تلاش‌های خویش و قدرت را محصول توانایی تدبیرش بپندارد، از این رو ثروتمندانی که در انتظار آخرین پرچمدار اندیشه توحیدی به سر می‌برند می‌بایست بکوشند تا هرچه بیشتر به صفت تواضع درآیند؛ بدین معنا که از درون و بیرون نفس خویش را در مرتبة فرو دست تری که همانا فقر محض نسبت به ایزد متعالی است بشناسند و ثروت خود را از آن خدا دانسته و خویش را در ردیف سایر بندگان خدا ببینند: و علی الأغنیاء بالتواضع.

 

ب. وسعت بخشی: بر اغنیاء و ثروتمندان منتظر است که به شکرانه تفضل الهی بر آن‌ها و به پاس بهره مندی از نعمت خدادادی مال، به دستگیری از نیازمندان و رفع مشکلات برادران و خواهران ایمانی خویش بپردازند. نه تنها حقوق شرعی خویش، چون خمس و زکات و... را ادا کنند، با شناسایی نیازمندان بکوشند در رفع تنگنا‌های زندگی دیگران تا می‌توانند مؤثر باشند: و السّعة.» ۷
______________________
پی نوشت ها:
۱-زندگی مهدوی (اوصاف و اخلاق منتظران)، ص ۹۸؛
۲-الکافی، ج ۸، ص ۱۳۵؛
۳-صحیفه سجادیه، دعای ۳۰؛
۴- کافی، ج، ۴ ص ۴۳؛
۵- جامع الأخبار، ص ۸۰؛
۶- ر. ک: سورة توبه، آیة ۲۴.
۷-امام مهدی (عج)، موجود موعود، ص ۲۱۲.
/۱۰۱/۹۶۹/م