مدیریت بحران در خانواده

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، در دین اسلام، تمامی اعضای خانواده به‌خصوص همسران در برابر یکدیگر مسئول و موظف به رعایت آن می‌باشند. گرچه مسئولیت‌های تک‌تک اعضای خانواده نسبت به یکدیگر پرشمار است و هریک از اعضای خانواده باید به وظایف و مسئولیت هایی که بر عهده دارند باید عمل کنند.

 اما مسئولیت مردان در بین اعضای خانواده بیش از سایر اعضاء است چرا که مدیریت خانواده با مرد است، خداوند متعال در آیه 34 سوره نساء می فرماید: «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَي النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلي‏ بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَيْبِ بِما حَفِظَ اللَّهُ وَ اللاَّتي‏ تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبيلاً إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِيًّا کَبيراً» و او وظیفه دارد با کردار و رفتار خویش، مهرورزی را در خانواده گسترش دهد و با خدمت به زن و مهربانی با اعضای خانواده محیط آرامی را برای اعضای خانواده فراهم آورد. رسول خدا صلی الله علیه و آله  می‌فرماید:«برادرم جبرئیل برایم خبر می‌آورد و همیشه مرا به زنان سفارش می‌نمود تا آنجا که گمان کردم که جایز نیست که مرد به همسرش اف بگوید».« مستدرک الوسائل، ج‏14، ص 252»

اهمیت این مهرورزی تا جایی است که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله  می‌فرماید: «نشستن مرد در کنار خانواده‌اش، نزد خداوند متعال، ‌دوست‌داشتنی‌تر از اعتکاف در این مسجد من است». «مجموعة ورام، ج‏2، ص 122»

مهرورزی مرد در خانواده سبب خواهد شد تا مسئولیت هدایت خانواده را نیز به‌خوبی عهده‌دار شود. قرآن کریم به همه مؤمنان خطاب می‌کند که: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَه؛ «ای کسانی که ایمان آورده‌‏اید خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست نگه‌دارید». «تحریم6»

از آیه یادشده به‌خوبی استفاده می‏‌شود که انسان در مقابل همسر و فرزندان خویش مسئولیت سنگین‌‏تری دارد و موظف است تا آنجا که می‌‏تواند در تعلیم و تربیت آن‌ها بکوشد، آن‌ها را از گناه باز دارد و به نیکی‌ها دعوت نماید، نه اینکه تنها به تغذیه جسم آن‌ها بسنده کند.

متاسفانه در دنیای ماشینی امروزی و مشغولیت‌های بیش از اندازه ، باعث غفلت والدین از تربیت فرزندان خود شده است. آنچه در بین مردم مطرح است حقوق فرزندان نسبت به پدر و مادر است و بیشتر روی این موضوع مانور می‌دهند در حالی‌که پدر و مادر نیز حقوقی نسبت به فرزندان‎شان دارند و بیشتر والدین نسبت به این امر غافل هستند.

امام سجاد (ع) در این باره می‌فرمایند: "حق فرزندت بر تو آن است كه بدانی او از توست و رفتار نيک و بدش در اين دنیا با تو پيوند دارد و تو به دليل مسئوليت و ولايتی كه بر او داری موظفی كه او را خوب تربيت كنی و به‌جانب پروردگارش رهنمون باشی و به او كمك كنی تا در ارتباط با تو و خودش، از خداوند فرمان برد و نيز توجه داشته باش كه اگر او را به شايستگی تربيت كنی، پاداش آن را خواهی يافت و چنانچه در تربيت او سهل‌انگاری كنی مورد عقوبت خداوند‌‌‌ قرارخواهی گرفت."

مسئولیت‌پذیری بینش فرد را نسبت به مشکلات اجتناب‌ناپذیر زندگی گسترده‌تر و تحمل او را در برخورد با موانع و گذر از ناهمواری‌ها و بحران‌های زندگی بیشتر می‌کند. افرادی که مسئولیت پذیر نیستند در بحرا‌ن‎هایی که در خانواده روی می‎دهد از زیر مسئولیت فرار می‎کنند و همیشه در زندگی به دنبال کسی هستند که مشکل را به گردن او بیندازند و خودشان را راحت کنند.

چنین افرادی به جای اینکه به دنبال مدیریت بحران در خانواده باشند همیشه برای راحت کردن خودشان از مکانیزم‎های دفاعی استفاده می‎کنند و این باعث تنش در خانواده می‎شود و روابط زن و شوهری را خدشه‎دار می‎کند.

انسان قبل از ازدواج فقط در مقابل خودش مسئولیت دارد اما بعد از ازدواج در مقابل همسر و فرزندانش مسئولیت دارد بعضی از مردان همان‎طوری که قبل از ازدواج با دوستان خودش شب نشینی‎های طولانی داشتند متاسفانه بعد از ازدواج هم به همان روش زندگی که درحال مجردی داشتند ادامه می‎دهند و این باعث تنش و شکست ازدواج می‎شود ، چنین افرادی هنوز آمادگی ازدواج نداشته و مسئولیت‎پذیر نیستند.

داشتن حس مسئولیت‌پذیری باعث می‌شود فرد با قانع شدن به کمترین داشته‌ها و امکانات با عزمی راسخ به جدال با مشکلات زندگی برود. البته مسئولیت‌پذیری در ازدواج و تشکیل زندگی مشترک، نیازمند بلوغ جسمی، عقلی، عاطفی، اجتماعی و تا حدی اقتصادی است و شخص در صورتی که فاقد هر یک از موارد فوق باشد، نمی‌تواند نقش خود را به نحو احسن ایفا و در خانواده تازه‌بنیان شده مدیریت کند.

ازدواج جوانان بدون توجه به مولفه مهم «مسئولیت‌پذیری» نتیجه‌ای جز افزایش اختلافات و بی‌نظمی‌های خانوادگی ندارد تا جایی که ممکن است به فروپاشی کانون خانواده منجر شود. «مسئولیت‌گریزی» موضوعی است که بی‌تردید می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین دلایل رشد آمار طلاق در جامعه مورد توجه قرار داد.

 طبق بررسی‌های موجود، بسیاری از عواملی که موجب جدایی زوجین از یکدیگر می‌شود بر سر تقبل نکردن وظایف و انجام کارها و امور زندگی است که غالبا به دلیل مسئولیت‌گریزی زوجین یا یکی از آنها حاصل می‌شود.

اما چرا مسئولیت‌پذیری ضروری است؟ روحیه مسئولیت‌پذیری متقابل میان زن و شوهر در زندگی زناشویی آثار مفید بسیاری دارد که به مهم‌ترین آنها در زیر اشاره می‌کنم.

همسرداری درست و مناسب، آشنایی به وظایف خود در قبال همسر و رعایت حقوق ایشان ازجمله آثار مسئولیت‌پذیری زن و مرد در زندگی مشترک است.

تامین آسایش روحی توسط همسر در سلامت زندگی مشترک نقش بسزایی دارد. همین که زن و مرد بدانند همسرش شخص مسئولیت‌پذیری است، بی‌تردید نسبت به زندگی رغبت بسیار نشان داده و در برابر ناملایمات زندگی صبور و مقاوم‌تر خواهند بود، چون به یقین می‌داند همسرش متعهد است و از هیچ تلاشی برای به سامان دادن اوضاع و شرایط بحرانی زندگی دریغ نمی‎کند./918/ی703/س

محرم آتش افروز