رفتارشناسی امام خميني در جایگاه فرماندهي كل نيروهای مسلح
پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، مرهون توانایی رهبری پر جاذبه حضرت امام (ره) است. پایبندی خالصانه ایشان به مبانی اسلام و... را نیز باید بر این ویژگی‌های شخصیتی افزود.
به گزارش خبرگزاری رسا، پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، مرهون توانایی رهبری پر جاذبه (کاریزماتیک) حضرت امام (ره) است و از آن مهم‌تر، پایبندی خالصانه ایشان به مبانی اسلام، حق الهی، اخلاق و صداقت معظم‌له، کهولت سن و مقام عالی مذهبی و جذبه روحانی ایشان را نیز باید بر این ویژگی‌های شخصیتی افزود.
دفاع مقدس نیز در مقابل تجاوز وحشیانه رژیم بعثی عراق به عنوان یکی از مهم‌ترین رخداد‌های پس از انقلاب و تاریخ این سرزمین، با رهنمودها، هدایت کلی و فرماندهی عالی ایشان به درستی مدیریت شد و آنچه حاصل آمد، دستاوردی عظیم بود؛ چرا که در سیصد سال اخیر، برای اولین بار، ایرانِ درگیر در جنگی نابرابر و تحمیلی، حتی یک وجب از قلمرو و سرزمین خود را از دست نداد؛ از مستشاران خارجی کمکی نگرفت؛ روی پای خود مردانه ایستاد ودر صنایع دفاعی به پیشرفت‌های چشمگیری نائل آمد. در این جنگ که بحق، «دفاع مقدس» نام گرفته، ایرانیان با انگیزه و روحیه‌ای اسطوره‌ای که ناشی از باور‌های دینی و علائق ملی بود، با خصم پنجه در افکندند و به نظر می‌رسد در تاریخ نظامی ایران برای اولین بار باشد که این ملت، این‌گونه داوطلبانه و به حکم تکلیف و وظیفه دینی و ملی – و نه از روی اجبار – به میدان جنگ شتافته است که می‌توان گفت این وضعیت به میزان وسیعی، از رهبری نظامی عالی امام راحل (ره) تأثیرپذیرفته است.
آنچه در ادامه می‌آید، بررسی فشرده و کوتاهی از رفتار، خصائل و صفات امام راحل (ره) – صرفاً از دیدگاه تخصصی، حرفه‌ای – در ترسیم و تفسیر نقش و تأثیر فرماندهی عالی و راهبردی (استراتژیک) ایشان بر نیرو‌های مسلح و رزمندگان ایران است.
اگرچه حرفه ایشان، نظامی‌گری نبوده و فاقد تحصیلات آکادمیک تخصصی نظامی و تجارب حرفه‌ای رزمی بوده و طبیعتاً، نمی‌توان و نباید از چنین فردی، توقعِ درک و هدایت عملیات در سطح تاکتیکی را داشت، اما به مدد توانایی‌های رهبری، بینش عرفانی و مذهبی، اعتقادات انقلابی و دشمن‌شناسی در راهبرد و هدایت جنگ و در مسئولیت خطیر «فرماندهی عالی و راهبردی نظامی» نظرات، رهنمودها، تدابیر و فرامینی را به نیرو‌های مسلح کشور، ملت و دولت ابلاغ فرمودند. می‌توان گفت این شیوه مدیریتی، می‌تواند همواره در زمینة دفاع ملت‌های مظلوم از هویت و استقلال خود، به عنوان «مشعل راه» زنده بماند و دو دیگر آنکه، ظرفیت و عملکرد ایشان را در رده سرفرماندهی جنگ از منظر تخصصی نظامی تبیین کند.
حال، با ذکر نمونه‌ها و مثال‌های چندی به اثبات این مدعا می‌پردازیم. به اعتقاد بسیاری از خبرگان، کارشناسان و نظریه‌پردازان جدید امور مدیریت، ویژگی‌های خاص و لازم برای یک مدیر (فرمانده) موفق عمدتاً عبارت است از:
به روز بودن: از نظر شناخت محیط درونی و بیرونی، محیط و سازمان، آینده‌نگری کلان تهدیدات و فرصت‌ها.
دفاع مقدس نیز در مقابل تجاوز وحشیانه رژیم بعثی عراق به عنوان یکی از مهم‌ترین رخداد‌های پس از انقلاب و تاریخ این سرزمین، با رهنمودها، هدایت کلی و فرماندهی عالی ایشان به درستی مدیریت شد و آنچه حاصل آمد، دستاوردی عظیم بود؛ چرا که در سیصد سال اخیر، برای اولین بار، ایرانِ درگیر در جنگی نابرابر و تحمیلی، حتی یک وجب از قلمرو و سرزمین خود را از دست نداد؛ از مستشاران خارجی کمکی نگرفت؛ روی پای خود مردانه ایستاد ودر صنایع دفاعی به پیشرفت‌های چشمگیری نائل آمد. در این جنگ که بحق، «دفاع مقدس» نام گرفته، ایرانیان با انگیزه و روحیه‌ای اسطوره‌ای که ناشی از باور‌های دینی و علائق ملی بود، با خصم پنجه در افکندند و به نظر می‌رسد در تاریخ نظامی ایران برای اولین بار باشد که این ملت، این‌گونه داوطلبانه و به حکم تکلیف و وظیفه دینی و ملی – و نه از روی اجبار – به میدان جنگ شتافته است که می‌توان گفت این وضعیت به میزان وسیعی، از رهبری نظامی عالی امام راحل (ره) تأثیرپذیرفته است.
آنچه در ادامه می‌آید، بررسی فشرده و کوتاهی از رفتار، خصائل و صفات امام راحل (ره) – صرفاً از دیدگاه تخصصی، حرفه‌ای – در ترسیم و تفسیر نقش و تأثیر فرماندهی عالی و راهبردی (استراتژیک) ایشان بر نیرو‌های مسلح و رزمندگان ایران است.
اگرچه حرفه ایشان، نظامی‌گری نبوده و فاقد تحصیلات آکادمیک تخصصی نظامی و تجارب حرفه‌ای رزمی بوده و طبیعتاً، نمی‌توان و نباید از چنین فردی، توقعِ درک و هدایت عملیات در سطح تاکتیکی را داشت، اما به مدد توانایی‌های رهبری، بینش عرفانی و مذهبی، اعتقادات انقلابی و دشمن‌شناسی در راهبرد و هدایت جنگ و در مسئولیت خطیر «فرماندهی عالی و راهبردی نظامی» نظرات، رهنمودها، تدابیر و فرامینی را به نیرو‌های مسلح کشور، ملت و دولت ابلاغ فرمودند. می‌توان گفت این شیوه مدیریتی، می‌تواند همواره در زمینة دفاع ملت‌های مظلوم از هویت و استقلال خود، به عنوان «مشعل راه» زنده بماند و دو دیگر آنکه، ظرفیت و عملکرد ایشان را در رده سرفرماندهی جنگ از منظر تخصصی نظامی تبیین کند.
حال، با ذکر نمونه‌ها و مثال‌های چندی به اثبات این مدعا می‌پردازیم. به اعتقاد بسیاری از خبرگان، کارشناسان و نظریه‌پردازان جدید امور مدیریت، ویژگی‌های خاص و لازم برای یک مدیر (فرمانده) موفق عمدتاً عبارت است از:
به روز بودن: از نظر شناخت محیط درونی و بیرونی، محیط و سازمان، آینده‌نگری کلان تهدیدات و فرصت‌ها.
تحول‌پذیر بودن: به مفهوم تغییر و تطبیق ایده‌ها و نظرات و روش‌های خود با آرای جدیدتر، تازه‌تر و پویاتر و پرهیز از جمود فکری.
هنر به‌کارگیری همة کارکنان: به مفهوم ایجاد فضایی مناسب برای بروز استعداد‌ها و شرکت مشتاقانه همة کارکنان در فعالیت‌های سازمان.
حرکت در مسیر رفتارشناسی امام راحل (ره) از آغاز خیزش انقلاب اسلامی ایران تا پایان دفاع مقدس هشت ساله، مؤید ویژگی‌های سه گانه مورد اشاره در ایشان است. برای وصول به این منظور، نگرش، رفتار و عملکرد امام رحل (ره) را درباره ارتش در چند مقطع، یعنی پیش و پس از انقلاب و همچنین دوران دفاع مقدس بررسی می‌کنیم تا وسعت مدیریت راهبردی و آینده‌نگری کلان ایشان را در نقش راهبرد و هدایت و فرماندهی کل نیرو‌های مسلح ملاحظه کنیم.
دوران اول کوران خیزش انقلاب و پیروزی آن و سپس دوران اولیه پس از انقلاب و ناامنی‌های داخلی کشور را در بر می‌گیرد و دوران دوم از تجاوز عراق تا پایان هشت سال دفاع مقدس را شامل می‌شود.
در دوران خیزش انقلاب اسلامی؛ یعنی سال ۵۷، امام (ره) با آگاهی کامل از نقش حیاتی نیرو‌های مسلح در امنیت ملی، رفتار مناسب و پدرانه‌ای توأم با احترام – برای جلب اعتماد و علاقه ارتش به انقلاب اسلامی و گسست آن از رژیم شاهنشاهی و متقابلاً، گرایش به انقلاب به جای ضدیت با آن – به‌کار گرفتند.
در دوران اولیه، بلافاصله پس از پیروزی انقلاب، حضرت امام راحل با یک دور اندیشی عاقلانه و با آگاهی از تهدیدات متعدد و متنوع، و نیز با توجه به تلاش همه جانبه‌ای که برای انحلال ارتش در فضای انقلابی ایران صورت می‌گرفت، یک تنه و شجاعانه، از شکل‌گیری این تفکر و اقدام خطرناک جلوگیری کرده و آن را به صورت یک نیروی مؤمن علاقه‌مند به انقلاب و امنیت کشور، در خدمت جامعه درآورده و مانع از فروپاشی آن شد که این یک آینده‌نگری کاملاً منطقی و راهبردی محسوب می‌شود.۱
حاصل چنین بینش جامعی، باقی ماندن نیرو‌های مخلص و مؤمن در ارتش و فعالیت‌های ارزنده و حیاتی آنان، برای حفظ امنیت داخلی و یکپارچگی کشور و حفاظت از نظام نوپا، در مقابل اقدامات مسلحانه ضد انقلاب داخلی بود.
به‌طور کلی، از تدابیر نظامی راهبردی امام راحل در دوران اولیه و پر تلاطم پس از انقلاب، می‌توان فهرست‌وار به این موارد اشاره کرد:
فرمان تاریخی امام در تعیین روز ۲۹ فروردین به نام «روز ارتش»، اعلام مکرر همبستگی ارتش و مردم، به‌کارگیری واژة «ارتش مردمی» برای ارتش، صدور فرمان‌های متعدد و قاطع به‌منظور استقرار انضباط و رعایت سلسله مراتب، ارتقاء روحیه، تأکید بر عدم ورود نیرو‌های مسلح به احزاب و کشاندن سیاست به سربازخانه‌ها و اقدامات بسیار دیگر که همه این موارد، در حکم وظایف و مسئولیت‌های یک فرمانده، در مدیریت نیرو‌های انسانی سازمان متبوع خود به شمار می‌رود.
از دیگر اقدامات امام راحل (ره) در مقام سرفرماندهی نیرو‌های مسلح، صدور فرمان قاطع اعزام یکان‌هایی از ارتش برای برقراری امنیت به مناطق غرب کشور و سرکوب ضد انقلاب و بویژه شکستن محاصره شهر پاوه بود. همچنین مخالفت و مبارزة جدی با مدعیان تشکیل «ارتش بی‌طبقه توحیدی» ۰ همه و همه از نمونه‌های گویایی است که از به روز بودن، تحول‌پذیری و به‌کارگیری هنرمندانه افراد تحت فرماندهی امام حکایت می‌کند؛ یعنی همان خصلت‌های سه گانه مدیران راهبردی که قبلاً ذکر آن رفت.
به‌طورکلی، مسئولیت‌ها و وظایف تمام رده‌های فرماندهی در قالب چهار محور عمده طرح می‌شود که عبارت است از: مدیریت نیروی انسانی، امور اطلاعاتی و حفاظت اطلاعات، سازمان، عملیات، آموزش و امور آماد و پشتیبانی.
بدیهی است یک فرمانده در سطح راهبردی و در مقام فرماندهی کل قوا، مسئولیت اعلام جنگ، پذیرش آتش‌بس و عقد صلح، اعلام دکترین و راهبرد نظامی، صدور راهنمای کلی طرح‌ریزی عملیات، هدایت عملیات مشترک و مرکب، هماهنگ نمودن عملیات نظامی با سیاست‌های داخلی و خارجی کشور و بویژه، قرار دادن حمایت مردم و ظرفیت‌های صنعتی و اقتصادی و علمی کشور در پشتیبانی از جنگ، از وظایف بسیار خطیر و هوشمندانه خاص اوست که در ادامه، به طرح بخش‌هایی از این موارد، در دوران جنگ تحمیلی پرداخته می‌شود.
دکترین نظامی
دکترین نظامی، در یکی از مفاهیم خود به معنای «تفکر مبنا، اصول و قواعد بنیادین برای تبیین و طرح‌ریزی اقدامات و فعالیت‌های نیرو‌های مسلح یک کشوردر پشتیبانی از منافع ملی، حمایت از سیاست‌های داخلی و خارجی یک کشور در صلح و جنگ» است. دکترین نظامی، در واقع مبنای ساختار، تجهیز، آمایش، آموزش و روش‌های تاکتیکی و عملیاتی قرار می‌گیرد.
دکترین نظامی ایرانِ‌قبل از انقلاب را، می‌توان به صورت قرار گرفتن این کشور در اردوگاه بلوک غرب و تبعیت کلی از سیاست‌های دفاعی و امنیتی این بلوک در منطقه تعریف کرد. اساس این دکترین، با پیروزی انقلاب اسلامی دگرگون شد؛ مطابق دکترین نظامی جدید، حسب آرمان‌ها، ایده‌ها و نظرات و تدابیر انقلابی امام راحل (ره)، ایران، با گسستن از اردوگاه شرق و غرب، نوعی دکترین دفاعی مستقلی را جایگزین دکترین پیشین کرده و ساختار نوینی را برای نیرو‌های مسلح شکل داد که مبتنی بر اتکاء به نیروی انسانی مکتبی، متعهد، شهادت‌طلب و ایثارگر – بیش از اتکاء به تجهیزات و برخورداری از حمایت خارجی – بود؛ اساس این ساختار از این قرار است:
- مدیریت مکتبی در فرماندهی
- ساختار مکتبی
- استقلال
الف: استقلال نظامی به مفهوم عدم وابستگی سیاسی و خودکفایی فنی و تجهیزاتی است.
ب: منع ورود گرایش‌های مختلف سیاسی به پادگان‌ها و عدم دخالت نظامیان در سیاست نیز، یکی از مفاد اصولی این دکترین به شمار می‌رود.
- رعایت سلسله مراتب نظامی منطبق بر اصول اسلامی
- نهادینه کردن وحدت رویه در بین تمامی نهاد‌های نیرو‌های مسلح
- دارا بودن پایگاه مردمی و به بیان دیگر، ضرورت تلاش نیرو‌های مسلح برای جلب و حفظ حمایت مردم از خود و حضور فعال ملت در صحنه
در همین جهت، اوصاف نظامیان از نگاه حضرت امام عبارت است از:
- ایمان به خدا به عنوان برترین محرک حرکت، قدرت و روحیه یک رزمنده مسلمان؛ بینش و آگاهی، به معنی ایجاد بصیرت و بینش در مدافعان که نه تنها بازوی ایمان به شمار می‌آید، بلکه افزایندة توان آنان نیز هست
- صبر و پایداری در مقابل سختی‌ها و تهدیدات دشمنان و مصائب میدان جنگ برای ادامة نبرد
- اطاعت‌پذیری با این تفسیر که، چون رعایت سلسله مراتب، الگوی تمام عیاری از جهت معنوی و تخصصی به حساب می‌آید و از آنجا که مافوق، از نظر شجاعت، برجسته‌ترینِ افراد مجموعه خود است، اطاعت‌پذیری از او تکلیف است و امام راحل – به تعبیری – فرماندهان را «اولی‌الامر» دانسته‌اند.۲
- اطاعت از رهبری؛ با این توضیح که همة کارکنان نیرو‌های مسلح باید حقوق فرمانده کل قوا را رعایت کنند که بزرگترین حق او اطاعت خالصانه و با تمام توان از اوست.
- شهادت‌طلبی
- اخلاص
کارکرد دکترین نظامی امام رحل (ره) در دفاع مقدس
همان‌طور که قبلاً بیان شد، دکترین نظامی امام راحل (ره) را می‌توان «دکترین دفاعی بازدارنده و مستقل از شرق و غرب» دانست. از این دکترین، کسب اهداف و اجرای راهبرد‌های دفاعی، امنیتی به طور عام شامل همة سازمان‌ها، نهادها، اقشار و آحاد مختلف کشور می‌شود؛ اگرچه، اساساً مأموریت دفاعی از مرز‌های زمینی، هوایی و دریایی و حراست از کیان کشور و نظام، به‌طور اخص در حوزه مسئولیت نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و دارا بودن فن‌آوری تقویت بنیة دفاعی، تأمین نیازمندی‌های تخصصی، فنی و حتی طراحی الگو‌های دفاعی غیرنظامی از وظایف مهم و اصلی آن‌ها به‌شمار می‌رود.
بنابراین می‌توان گفت همه مردم کشور در این دفاع مشارکت دارند و دفاع، تکلیف آحاد مردم است؛ نه فقط نیرو‌های مسلح. نمونة مشخص دفاع – به‌طورعام – از منظر امام راحل (ره)، بسیج نیرو‌های مردمی است که شامل نیرو‌های غیرنظامی متمرکز با تجارب لازم آموزشی نظامی و دفاعی هستند. ماهیت نیرو‌های مسلح در نظر امام راحل (ره)، تنها در تسلیح گروهی از افراد یا تشکل و سازمان نظامی خاص خلاصه نمی‌شود؛ بلکه بر پایداری و مقاومت عمومی استوار است. ایشان، برای تسلیحات و تجهیزات، نقش «ابزاری» ووسیله‌ای قائل بوده و تکیه صرف نیرو‌های مسلح را بر ابزار‌های نظامی، موجب شکست و ناکامی در دستیابی به اهداف می‌دانستند.
بدیهی است که دشمنان در عرصة پیکار با موجودیت، استقلال وآزادی یک ملت، از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند؛ گاه با تحریم اقتصادی، زمانی با انزوای سیاسی و جنگ روانی و تبلیغاتی و گاهی – از سَرِ قلدری و زورگویی – با تجاوز نظامی اهداف سیاسی و اقتصادی خود را پی می‌گیرند.
دشمنان انقلاب اسلامی، دقیقاً همة این راه‌ها و حربه‌ها را علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به‌کار گرفتند، اما حضرت امام راحل (ره) به عنوان رهبر و هدایتگر نظام، خردمندانه، شیوه‌های مبارزه با اهداف دشمنان را در هریک از عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و نظامی مشخص می‌کردند./۹۹۹/ت303/س
دوران اول کوران خیزش انقلاب و پیروزی آن و سپس دوران اولیه پس از انقلاب و ناامنی‌های داخلی کشور را در بر می‌گیرد و دوران دوم از تجاوز عراق تا پایان هشت سال دفاع مقدس را شامل می‌شود.
در دوران خیزش انقلاب اسلامی؛ یعنی سال ۵۷، امام (ره) با آگاهی کامل از نقش حیاتی نیرو‌های مسلح در امنیت ملی، رفتار مناسب و پدرانه‌ای توأم با احترام – برای جلب اعتماد و علاقه ارتش به انقلاب اسلامی و گسست آن از رژیم شاهنشاهی و متقابلاً، گرایش به انقلاب به جای ضدیت با آن – به‌کار گرفتند.
در دوران اولیه، بلافاصله پس از پیروزی انقلاب، حضرت امام راحل با یک دور اندیشی عاقلانه و با آگاهی از تهدیدات متعدد و متنوع، و نیز با توجه به تلاش همه جانبه‌ای که برای انحلال ارتش در فضای انقلابی ایران صورت می‌گرفت، یک تنه و شجاعانه، از شکل‌گیری این تفکر و اقدام خطرناک جلوگیری کرده و آن را به صورت یک نیروی مؤمن علاقه‌مند به انقلاب و امنیت کشور، در خدمت جامعه درآورده و مانع از فروپاشی آن شد که این یک آینده‌نگری کاملاً منطقی و راهبردی محسوب می‌شود.۱
حاصل چنین بینش جامعی، باقی ماندن نیرو‌های مخلص و مؤمن در ارتش و فعالیت‌های ارزنده و حیاتی آنان، برای حفظ امنیت داخلی و یکپارچگی کشور و حفاظت از نظام نوپا، در مقابل اقدامات مسلحانه ضد انقلاب داخلی بود.
به‌طور کلی، از تدابیر نظامی راهبردی امام راحل در دوران اولیه و پر تلاطم پس از انقلاب، می‌توان فهرست‌وار به این موارد اشاره کرد:
فرمان تاریخی امام در تعیین روز ۲۹ فروردین به نام «روز ارتش»، اعلام مکرر همبستگی ارتش و مردم، به‌کارگیری واژة «ارتش مردمی» برای ارتش، صدور فرمان‌های متعدد و قاطع به‌منظور استقرار انضباط و رعایت سلسله مراتب، ارتقاء روحیه، تأکید بر عدم ورود نیرو‌های مسلح به احزاب و کشاندن سیاست به سربازخانه‌ها و اقدامات بسیار دیگر که همه این موارد، در حکم وظایف و مسئولیت‌های یک فرمانده، در مدیریت نیرو‌های انسانی سازمان متبوع خود به شمار می‌رود.
از دیگر اقدامات امام راحل (ره) در مقام سرفرماندهی نیرو‌های مسلح، صدور فرمان قاطع اعزام یکان‌هایی از ارتش برای برقراری امنیت به مناطق غرب کشور و سرکوب ضد انقلاب و بویژه شکستن محاصره شهر پاوه بود. همچنین مخالفت و مبارزة جدی با مدعیان تشکیل «ارتش بی‌طبقه توحیدی» ۰ همه و همه از نمونه‌های گویایی است که از به روز بودن، تحول‌پذیری و به‌کارگیری هنرمندانه افراد تحت فرماندهی امام حکایت می‌کند؛ یعنی همان خصلت‌های سه گانه مدیران راهبردی که قبلاً ذکر آن رفت.
به‌طورکلی، مسئولیت‌ها و وظایف تمام رده‌های فرماندهی در قالب چهار محور عمده طرح می‌شود که عبارت است از: مدیریت نیروی انسانی، امور اطلاعاتی و حفاظت اطلاعات، سازمان، عملیات، آموزش و امور آماد و پشتیبانی.
بدیهی است یک فرمانده در سطح راهبردی و در مقام فرماندهی کل قوا، مسئولیت اعلام جنگ، پذیرش آتش‌بس و عقد صلح، اعلام دکترین و راهبرد نظامی، صدور راهنمای کلی طرح‌ریزی عملیات، هدایت عملیات مشترک و مرکب، هماهنگ نمودن عملیات نظامی با سیاست‌های داخلی و خارجی کشور و بویژه، قرار دادن حمایت مردم و ظرفیت‌های صنعتی و اقتصادی و علمی کشور در پشتیبانی از جنگ، از وظایف بسیار خطیر و هوشمندانه خاص اوست که در ادامه، به طرح بخش‌هایی از این موارد، در دوران جنگ تحمیلی پرداخته می‌شود.
دکترین نظامی
دکترین نظامی، در یکی از مفاهیم خود به معنای «تفکر مبنا، اصول و قواعد بنیادین برای تبیین و طرح‌ریزی اقدامات و فعالیت‌های نیرو‌های مسلح یک کشوردر پشتیبانی از منافع ملی، حمایت از سیاست‌های داخلی و خارجی یک کشور در صلح و جنگ» است. دکترین نظامی، در واقع مبنای ساختار، تجهیز، آمایش، آموزش و روش‌های تاکتیکی و عملیاتی قرار می‌گیرد.
دکترین نظامی ایرانِ‌قبل از انقلاب را، می‌توان به صورت قرار گرفتن این کشور در اردوگاه بلوک غرب و تبعیت کلی از سیاست‌های دفاعی و امنیتی این بلوک در منطقه تعریف کرد. اساس این دکترین، با پیروزی انقلاب اسلامی دگرگون شد؛ مطابق دکترین نظامی جدید، حسب آرمان‌ها، ایده‌ها و نظرات و تدابیر انقلابی امام راحل (ره)، ایران، با گسستن از اردوگاه شرق و غرب، نوعی دکترین دفاعی مستقلی را جایگزین دکترین پیشین کرده و ساختار نوینی را برای نیرو‌های مسلح شکل داد که مبتنی بر اتکاء به نیروی انسانی مکتبی، متعهد، شهادت‌طلب و ایثارگر – بیش از اتکاء به تجهیزات و برخورداری از حمایت خارجی – بود؛ اساس این ساختار از این قرار است:
- مدیریت مکتبی در فرماندهی
- ساختار مکتبی
- استقلال
الف: استقلال نظامی به مفهوم عدم وابستگی سیاسی و خودکفایی فنی و تجهیزاتی است.
ب: منع ورود گرایش‌های مختلف سیاسی به پادگان‌ها و عدم دخالت نظامیان در سیاست نیز، یکی از مفاد اصولی این دکترین به شمار می‌رود.
- رعایت سلسله مراتب نظامی منطبق بر اصول اسلامی
- نهادینه کردن وحدت رویه در بین تمامی نهاد‌های نیرو‌های مسلح
- دارا بودن پایگاه مردمی و به بیان دیگر، ضرورت تلاش نیرو‌های مسلح برای جلب و حفظ حمایت مردم از خود و حضور فعال ملت در صحنه
در همین جهت، اوصاف نظامیان از نگاه حضرت امام عبارت است از:
- ایمان به خدا به عنوان برترین محرک حرکت، قدرت و روحیه یک رزمنده مسلمان؛ بینش و آگاهی، به معنی ایجاد بصیرت و بینش در مدافعان که نه تنها بازوی ایمان به شمار می‌آید، بلکه افزایندة توان آنان نیز هست
- صبر و پایداری در مقابل سختی‌ها و تهدیدات دشمنان و مصائب میدان جنگ برای ادامة نبرد
- اطاعت‌پذیری با این تفسیر که، چون رعایت سلسله مراتب، الگوی تمام عیاری از جهت معنوی و تخصصی به حساب می‌آید و از آنجا که مافوق، از نظر شجاعت، برجسته‌ترینِ افراد مجموعه خود است، اطاعت‌پذیری از او تکلیف است و امام راحل – به تعبیری – فرماندهان را «اولی‌الامر» دانسته‌اند.۲
- اطاعت از رهبری؛ با این توضیح که همة کارکنان نیرو‌های مسلح باید حقوق فرمانده کل قوا را رعایت کنند که بزرگترین حق او اطاعت خالصانه و با تمام توان از اوست.
- شهادت‌طلبی
- اخلاص
کارکرد دکترین نظامی امام رحل (ره) در دفاع مقدس
همان‌طور که قبلاً بیان شد، دکترین نظامی امام راحل (ره) را می‌توان «دکترین دفاعی بازدارنده و مستقل از شرق و غرب» دانست. از این دکترین، کسب اهداف و اجرای راهبرد‌های دفاعی، امنیتی به طور عام شامل همة سازمان‌ها، نهادها، اقشار و آحاد مختلف کشور می‌شود؛ اگرچه، اساساً مأموریت دفاعی از مرز‌های زمینی، هوایی و دریایی و حراست از کیان کشور و نظام، به‌طور اخص در حوزه مسئولیت نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و دارا بودن فن‌آوری تقویت بنیة دفاعی، تأمین نیازمندی‌های تخصصی، فنی و حتی طراحی الگو‌های دفاعی غیرنظامی از وظایف مهم و اصلی آن‌ها به‌شمار می‌رود.
بنابراین می‌توان گفت همه مردم کشور در این دفاع مشارکت دارند و دفاع، تکلیف آحاد مردم است؛ نه فقط نیرو‌های مسلح. نمونة مشخص دفاع – به‌طورعام – از منظر امام راحل (ره)، بسیج نیرو‌های مردمی است که شامل نیرو‌های غیرنظامی متمرکز با تجارب لازم آموزشی نظامی و دفاعی هستند. ماهیت نیرو‌های مسلح در نظر امام راحل (ره)، تنها در تسلیح گروهی از افراد یا تشکل و سازمان نظامی خاص خلاصه نمی‌شود؛ بلکه بر پایداری و مقاومت عمومی استوار است. ایشان، برای تسلیحات و تجهیزات، نقش «ابزاری» ووسیله‌ای قائل بوده و تکیه صرف نیرو‌های مسلح را بر ابزار‌های نظامی، موجب شکست و ناکامی در دستیابی به اهداف می‌دانستند.
بدیهی است که دشمنان در عرصة پیکار با موجودیت، استقلال وآزادی یک ملت، از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند؛ گاه با تحریم اقتصادی، زمانی با انزوای سیاسی و جنگ روانی و تبلیغاتی و گاهی – از سَرِ قلدری و زورگویی – با تجاوز نظامی اهداف سیاسی و اقتصادی خود را پی می‌گیرند.
دشمنان انقلاب اسلامی، دقیقاً همة این راه‌ها و حربه‌ها را علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به‌کار گرفتند، اما حضرت امام راحل (ره) به عنوان رهبر و هدایتگر نظام، خردمندانه، شیوه‌های مبارزه با اهداف دشمنان را در هریک از عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و نظامی مشخص می‌کردند./۹۹۹/ت303/س
برای مطالعه ادامه این مطلب به اینجا مراجعه کنید.
منبع:سایت گذرستان
ارسال نظرات