نگاهی به کتاب «اقتصاد ستارگان»
کتاب «اقتصاد ستارگان» با زیرعنوان طراحی الگویی عملی برای توسعه اقتصادی ایران با توجه به شرایط اقتصاد سیاسی کشور، نوشته محمدمهدی احمدی‌معین است.
به گزارش خبرگزاری رسا، محمدمهدی احمدی‌معین در کتاب «اقتصاد ستارگان» با زیرعنوان طراحی الگویی عملی برای توسعه اقتصادی ایران با توجه به شرایط اقتصاد سیاسی کشور، سعی دارد به این پرسش‌ها پاسخ بدهد که چگونه می‌توان کشوری مانند ایران را که در مسیر توسعه اقتصادی خود با موانع متعدد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مواجه است به سوی توسعه اقتصادی حرکت داد؟ آیا برای کشوری که با شدیدترین تحریم‌های اقتصادی طول تاریخ دست‌وپنجه نرم می‌کند دستیابی به توسعه اقتصادی با تکیه به منابع داخلی امکان‌پذیر است؟
درواقع این کتاب ضمن ارزیابی وضعیت کشور در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، اقتصاد سیاسی و فرهنگی، با رویکردی واقع‌گرایانه در جست‌وجوی پاسخی عملی برای این پرسش‌های مهم است. آن‌طور که ناشر در پشت جلد کتاب نوشته است؛ کتاب «اقتصاد ستارگان» الگویی عمل‌گرایانه است که بدون مطالبه تغییرات رادیکال، می‌تواند ایران را در وضعیت کنونی و به زعم وجود موانعی مانند تحریم به سوی انباشت درونزا و توسعه اقتصادی رهنمون کند.
اقتصاد سیاسی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی دستخوش تحول شده، اما به دلیل عدم تغییرات ساختاری و کارکردی به تناسب این تحول، کشور نتوانسته شاهد توسعه پایدار اقتصادی باشد. این کتاب با توجه به شرایط شرایط خاص اقتصادی ایران، به ارائه الگویی عملی برای توسعه پایدار اقتصادی کشور می‌پردازد. این الگو با رویکردی عمل‌گرایانه و با اقتباس از نظریه‌های انباشت سرمایه، ساختار اجتماعی انباشت، نهادگرایی و دولت توسعه‌گرا طراحی شده است.
با توجه به نقش محوری انباشت موثر سرمایه در توسعه اقتصادی، در این الگو طرحی تحت عنوان اقتصاد ستارگان ارائه شده که می‌تواند انباشت موثر سرمایه را در اقتصاد ملی ایران ایجاد کند و به نحوی که نه به تجمیع سرمایه در اختیار اشخاص معدود منجر شود و به نه افزایش تصدی‌گری دولت در اقتصاد بیانجامد. نقش دولت در این الگو منحصر به نوعی زمینه‌سازی چندبعدی، ایجاد و تقویت ساختار اجتماعی انباشت، میانجی‌گری مالی و نه بیش از آن خواهد بود.
در این راستا توجه شده است که الگو‌های مورد استفاده در سایر کشور‌های توسعه‌یافته و در حال توسعه نمی‌تواند در کشوری مانند ایران (که با شرایط خاص سیاسی مانند تحریم‌های درازمدت بین‌المللی روبروست) نتایج مشابهی به دنبال داشته باشد.
الگوی مورد نظر این پژوهش، با درنظر گرفتن وضعیت سیاسی و بین‌المللی پیش روی جمهوری اسلامی، بررسی محرک‌های آزموده شده در اقتصاد ملی و علل و عوامل ناکارآمدی این محرک‌ها، توجه به مزیت‌های نسبی اقتصاد اقتصاد ایران، الزامات ناشی از شرایط اقتصاد سیاسی کشور، نگاهی به تجارب دیگر کشور‌ها و توجه هم‌زمان به مولفه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی توسعه، راهکار خود را برای انباشت موثر سرمایه در طبقه متوسط جامعه در قالب طرح اقتصاد ستارگان ارائه می‌کند که می‌تواند به رشد موثر و پایدار سرمایه‌گذاری بخش خصوصی واقعی بدون افزایش تصدی‌گری دولت در اقتصاد منجر شده و به عنوان محرکی موثر برای توسعه پایدار اقتصاد کشور عمل کند.
احمدی‌معین در پیشگفتار اثر نیز تاکید می‌کند با پیروزی انقلاب اسلامی فصل جدیدی از تاریخ اقتصاد سیاسی ایران آغاز شد که با توجه به سیاست‌های مستقلانه جمهوری اسلامی در عرصه بین‌المللی یکی از مشخصه‌های آن، کاهش نقش‌آفرینی مستقیم عامل خارجی ضدتوسعه‌ای یعنی دست‌یازی به منابع طبیعی و ثروت ملی ایران‌زمین بود. اما این‌بار عامل خارجی در قالب غیرمسقیم و از طریق مقابله مستمر با پدیده جمهوری اسلامی، نقش ضدتوسعه‌ای خود را در برابر ایران ایفاد کرد که پدیده تحریم یکی از جلوه‌های نمایان آن است.
از دید او تداوم پدیده تحریم به آن معناست که جمهوری اسلامی حداقل در آینده میان‌مدت نمی‌تواند به منظور دستیابی به توسعه اقتصادی روی عواملی نظیر سرمایه‌گذاری مسقیم خارجی، بهره‌منده از وام‌ها و اعتبارات بین‌المللی، دسترسی به ماشین‌آلات و تکنولوژی روز دنیا و همکاری‌های بین‌المللی برای ایجاد عامل کلیدی انباشت سرمایه حساب کند. به طور مختصر امکان بهره‌مندی از انباشت برون‌زا تا حد زیادی برای جمهوری اسلامی ایران در آینده میان‌مدت منتفی است و الگو‌های توسعه اقتصادی برای جمهوری اسلامی ایران برای موفقیت، بایستی بر انباشت درونزا تکیه کنند.
نویسنده در یکی از بخش‌های کتاب گریزی به بحث فقدان احترام به مالکیت خصوصی در جامعه ایرانی می‌زند و می‌نویسد:
«ترس تاریخی فعالان اقتصادی ایران در آثار متعددی مورد اشاره قرار گرفته است. طبق دیدگاه برخی پژوهشگران، تعرض به حقوق مالکیتی افراد در ایران سابقه‌ای دیرینه دارد و از زمان‌های دور در صحنه کشور نمونه‌های زیادی از آن قابل ملاحضه است. تعرض به حقوق مالکیت افراد شکل‌های گوناگونی دارد که حتی تضعیف ارزش پول ملی نیز از مهمترین مصادیق این تعرض حساب می‌شود که حداقل از دو طریق حقوق مالکیت افراد را خدشه‌دار می‌سازد؛ یکی از طریق کاهش ارزش پس‌انداز‌های گذشته و دیگری ارزش‌زدایی از ذخیره استهلاک بنگاه‌های تولیدی موجود.»
به عقیده احمدی‌معین، شوک‌درمانی از طریق کاهش ارزش پول ملی همچنین منجر به بی‌ثباتی فضای کلان اقتصادی، افزایش فعالیت‌های سوداگران و رانت‌جویان، افزایش هزینه فرصت باقی ماندن در فعالیت‌های تولیدی و کاهش توان رقابتی تولیدکنندگان داخلی با تولیدکنندگان خارجی به سبب افزایش قیمت نهاده‌های تولید می‌شود.
نویسنده سیاست خارجی نامتناسب با الزامات توسعه یا سیاست‌خارجی غیرتوسعه‌گرا را یکی از موانع پیش روی توسعه اقتصادی کشور می‌داند و توضیح می‌دهد که هراس ناشی از اعتقاد به حاکمیت فضای استعماری و امپریالیستی و توطئه شبانه‌روزی امپریالیسم جهانی، استراتژی روابط و سیاسا خارجی‌ای که تجویز می‌شود پرهیز از روابط با کشور‌های پیشرفته غربی و برقراری روابط با کشور‌های درجه دو و یا جهان سومی است، حتی اگر منجر به افزایش هزینه‌های اقتصادی کشور و زیان‌دهی در سطح ملی شود.
نهایتا هم برای ارائه مبانی الگو‌های عمل‌گرایانه اقتصاد ستارگان به لزوم بازتعریف دولت از خود (حرکت به سوی هویت کارکردگرا و دولت توسعه‌گرا) و تثبیت شرایط اقتصاد سیاسی کشور تاکید می‌شود.
کتاب «اقتصاد ستارگان» با زیرعنوان طراحی الگویی عملی برای توسعه اقتصادی ایران با توجه به شرایط اقتصاد سیاسی کشور نوشته محمدمهدی احمدی‌معین در ۲۹۲ صفحه و به شمارگان ۵۵۰ نسخه و به قیمت ۴۸۰۰۰ تومان از سوی نشر اختران منتشر شده است. /۹۲۵/د ۱۰۲/ش
درواقع این کتاب ضمن ارزیابی وضعیت کشور در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی، اقتصاد سیاسی و فرهنگی، با رویکردی واقع‌گرایانه در جست‌وجوی پاسخی عملی برای این پرسش‌های مهم است. آن‌طور که ناشر در پشت جلد کتاب نوشته است؛ کتاب «اقتصاد ستارگان» الگویی عمل‌گرایانه است که بدون مطالبه تغییرات رادیکال، می‌تواند ایران را در وضعیت کنونی و به زعم وجود موانعی مانند تحریم به سوی انباشت درونزا و توسعه اقتصادی رهنمون کند.
اقتصاد سیاسی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی دستخوش تحول شده، اما به دلیل عدم تغییرات ساختاری و کارکردی به تناسب این تحول، کشور نتوانسته شاهد توسعه پایدار اقتصادی باشد. این کتاب با توجه به شرایط شرایط خاص اقتصادی ایران، به ارائه الگویی عملی برای توسعه پایدار اقتصادی کشور می‌پردازد. این الگو با رویکردی عمل‌گرایانه و با اقتباس از نظریه‌های انباشت سرمایه، ساختار اجتماعی انباشت، نهادگرایی و دولت توسعه‌گرا طراحی شده است.
با توجه به نقش محوری انباشت موثر سرمایه در توسعه اقتصادی، در این الگو طرحی تحت عنوان اقتصاد ستارگان ارائه شده که می‌تواند انباشت موثر سرمایه را در اقتصاد ملی ایران ایجاد کند و به نحوی که نه به تجمیع سرمایه در اختیار اشخاص معدود منجر شود و به نه افزایش تصدی‌گری دولت در اقتصاد بیانجامد. نقش دولت در این الگو منحصر به نوعی زمینه‌سازی چندبعدی، ایجاد و تقویت ساختار اجتماعی انباشت، میانجی‌گری مالی و نه بیش از آن خواهد بود.
در این راستا توجه شده است که الگو‌های مورد استفاده در سایر کشور‌های توسعه‌یافته و در حال توسعه نمی‌تواند در کشوری مانند ایران (که با شرایط خاص سیاسی مانند تحریم‌های درازمدت بین‌المللی روبروست) نتایج مشابهی به دنبال داشته باشد.
الگوی مورد نظر این پژوهش، با درنظر گرفتن وضعیت سیاسی و بین‌المللی پیش روی جمهوری اسلامی، بررسی محرک‌های آزموده شده در اقتصاد ملی و علل و عوامل ناکارآمدی این محرک‌ها، توجه به مزیت‌های نسبی اقتصاد اقتصاد ایران، الزامات ناشی از شرایط اقتصاد سیاسی کشور، نگاهی به تجارب دیگر کشور‌ها و توجه هم‌زمان به مولفه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی توسعه، راهکار خود را برای انباشت موثر سرمایه در طبقه متوسط جامعه در قالب طرح اقتصاد ستارگان ارائه می‌کند که می‌تواند به رشد موثر و پایدار سرمایه‌گذاری بخش خصوصی واقعی بدون افزایش تصدی‌گری دولت در اقتصاد منجر شده و به عنوان محرکی موثر برای توسعه پایدار اقتصاد کشور عمل کند.
احمدی‌معین در پیشگفتار اثر نیز تاکید می‌کند با پیروزی انقلاب اسلامی فصل جدیدی از تاریخ اقتصاد سیاسی ایران آغاز شد که با توجه به سیاست‌های مستقلانه جمهوری اسلامی در عرصه بین‌المللی یکی از مشخصه‌های آن، کاهش نقش‌آفرینی مستقیم عامل خارجی ضدتوسعه‌ای یعنی دست‌یازی به منابع طبیعی و ثروت ملی ایران‌زمین بود. اما این‌بار عامل خارجی در قالب غیرمسقیم و از طریق مقابله مستمر با پدیده جمهوری اسلامی، نقش ضدتوسعه‌ای خود را در برابر ایران ایفاد کرد که پدیده تحریم یکی از جلوه‌های نمایان آن است.
از دید او تداوم پدیده تحریم به آن معناست که جمهوری اسلامی حداقل در آینده میان‌مدت نمی‌تواند به منظور دستیابی به توسعه اقتصادی روی عواملی نظیر سرمایه‌گذاری مسقیم خارجی، بهره‌منده از وام‌ها و اعتبارات بین‌المللی، دسترسی به ماشین‌آلات و تکنولوژی روز دنیا و همکاری‌های بین‌المللی برای ایجاد عامل کلیدی انباشت سرمایه حساب کند. به طور مختصر امکان بهره‌مندی از انباشت برون‌زا تا حد زیادی برای جمهوری اسلامی ایران در آینده میان‌مدت منتفی است و الگو‌های توسعه اقتصادی برای جمهوری اسلامی ایران برای موفقیت، بایستی بر انباشت درونزا تکیه کنند.
نویسنده در یکی از بخش‌های کتاب گریزی به بحث فقدان احترام به مالکیت خصوصی در جامعه ایرانی می‌زند و می‌نویسد:
«ترس تاریخی فعالان اقتصادی ایران در آثار متعددی مورد اشاره قرار گرفته است. طبق دیدگاه برخی پژوهشگران، تعرض به حقوق مالکیتی افراد در ایران سابقه‌ای دیرینه دارد و از زمان‌های دور در صحنه کشور نمونه‌های زیادی از آن قابل ملاحضه است. تعرض به حقوق مالکیت افراد شکل‌های گوناگونی دارد که حتی تضعیف ارزش پول ملی نیز از مهمترین مصادیق این تعرض حساب می‌شود که حداقل از دو طریق حقوق مالکیت افراد را خدشه‌دار می‌سازد؛ یکی از طریق کاهش ارزش پس‌انداز‌های گذشته و دیگری ارزش‌زدایی از ذخیره استهلاک بنگاه‌های تولیدی موجود.»
به عقیده احمدی‌معین، شوک‌درمانی از طریق کاهش ارزش پول ملی همچنین منجر به بی‌ثباتی فضای کلان اقتصادی، افزایش فعالیت‌های سوداگران و رانت‌جویان، افزایش هزینه فرصت باقی ماندن در فعالیت‌های تولیدی و کاهش توان رقابتی تولیدکنندگان داخلی با تولیدکنندگان خارجی به سبب افزایش قیمت نهاده‌های تولید می‌شود.
نویسنده سیاست خارجی نامتناسب با الزامات توسعه یا سیاست‌خارجی غیرتوسعه‌گرا را یکی از موانع پیش روی توسعه اقتصادی کشور می‌داند و توضیح می‌دهد که هراس ناشی از اعتقاد به حاکمیت فضای استعماری و امپریالیستی و توطئه شبانه‌روزی امپریالیسم جهانی، استراتژی روابط و سیاسا خارجی‌ای که تجویز می‌شود پرهیز از روابط با کشور‌های پیشرفته غربی و برقراری روابط با کشور‌های درجه دو و یا جهان سومی است، حتی اگر منجر به افزایش هزینه‌های اقتصادی کشور و زیان‌دهی در سطح ملی شود.
نهایتا هم برای ارائه مبانی الگو‌های عمل‌گرایانه اقتصاد ستارگان به لزوم بازتعریف دولت از خود (حرکت به سوی هویت کارکردگرا و دولت توسعه‌گرا) و تثبیت شرایط اقتصاد سیاسی کشور تاکید می‌شود.
کتاب «اقتصاد ستارگان» با زیرعنوان طراحی الگویی عملی برای توسعه اقتصادی ایران با توجه به شرایط اقتصاد سیاسی کشور نوشته محمدمهدی احمدی‌معین در ۲۹۲ صفحه و به شمارگان ۵۵۰ نسخه و به قیمت ۴۸۰۰۰ تومان از سوی نشر اختران منتشر شده است. /۹۲۵/د ۱۰۲/ش
منبع: ایبنا
ارسال نظرات