آموزش قرآن و حدیث در مدارس سطح دو بازنگری می‌شود

به گزارش خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام آرش رجبی مدیرکل امور تهذیبی و پرورشی حوزه‌های علمیه خواهران در گفت‌وگویی به بیان اهیمت تهذیب و اخلاق در حوزه علمیه پرداخته است که تقدیم خوانندگان می شود.

پیرامون جایگاه اداره‌‌ کل امور تهذیبی و پرورشی در حوزه‌های علمیه خواهران توضیحاتی ارائه دهید.

اداره کل امور تهذیبی و پرورشی یکی از اداره‌کل‌های زیر نظر معاونت فرهنگی حوزه‌های علمیه خواهران کشور و متشکل از سه اداره تربیت اخلاقی، اداره مشاوره و خانواده و اداره قرآن و عترت است.

در کنار مسائل آموزشی، رکن مهم حوزه‌های علمیه توجه به مسئله تهذیب نفس، سیر تربیتی اخلاقی و انس با قرآن و احادیث اهل‌بیت(ع) است، اگر بخواهیم جایگاه این اداره کل را ترسیم کنیم باید بر مسئله اهمیت تزکیه و تهذیب نفس متمرکز شویم که باید همگام و همپای آموزش در حوزه‌های علمیه نقش خود را ایفا کند.

سه مسئله مهم «تربیت اخلاقی»، «مشاوره و رفع موانع روحی» و همچنین «قرآن و عترت و آشنایی طلاب با قرآن و معارف اهل‌بیت(ع)» از مواردی است که این اداره کل باید برای آن زمینه‌سازی و فعالیت داشته باشد.

اداره کل امور تهذیبی و پرورشی در سال گذشته چه اهداف و فعالیت‌هایی داشته است؟

در سال گذشته با توجه به رویکرد مدرسه محوری که توسط مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران ابلاغ شد سعی کردیم که برنامه‌ها و فعالیت‌‌های خود را با این رویکرد و راهبرد برنامه‌ریزی کنیم و در عرصه‌های مختلف فعالیت‌‌های گوناگونی انجام‌ شد.

اداره قرآن و حدیث در ابتدای سال گذشته دستورالعمل سیزدهمین جشنواره قرآن و عترت را تدوین و ارسال کرد که محورهای مختلفی از جمله حفظ کل قرآن کریم، حفظ 20 جز، حفظ 5 جز و همچنین به‌طور خاص حفظ جزء ۳۰ داشت، تفسیر ترتیبی و موضوعی نیز از دیگر محورهای مطرح شده در این جشنواره بود.

حفظ معارف و مفاهیم نهج‌البلاغه، فاطمه شناسی(س) و همچنین محورهای پژوهشی در موضوع سبک زندگی اسلامی نیز در این جشنواره مطرح شد و در تمامی استان‌ها این جشنواره برگزار شد اما تفاوتی که این دوره از جشنواره قرآن و عترت با دیگر دوره‌ها داشت این بود که دیگر اختتامیه این جشنواره در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران برگزار نشد و برگزاری اختتامیه به استان‌ها واگذار شد و برخی از استان‌ها نیز اقدام به برگزاری این مراسم کردند.

از فعالیت‌هایی که از ابتدای ماه رمضان سال گذشته شروع شد طرح‌های نور هدایت و نهضت قرآنی بود، طرح نور هدایت برای طلاب در حال تحصیل و نهضت قرآنی برای دانش‌آموختگان حوزه علمیه خواهران بوده و با محوریت روخوانی، روان‌خوانی، حفظ و مفاهیم جز ۳۰ قرآن کریم انجام شدند که با مشارکت بسیار خوب طلاب همراه بود، البته این طرح منحصر به طلاب نبود و در ادامه برای همکاران و کارکنان حوزه‌های علمیه خواهران در سراسر کشور اجرا شد.

در طرح نور هدایت 1000 نفر از کارکنان مرکز در ستاد و صف و همچنین 7 هزار و 655 نفر از طلاب خواهر در جلسات حفظ مدارس شرکت کردند، بر اساس این این طرح 5 هزار و 96 جلسه در مدارس علمیه خواهران کشور برگزار شد، طرح نور هدایت در 25 مدرسه سطح یک، ۲۱۳ مدرسه سطح دو، ۳۲ مدرسه سطح سه و در دو مدرسه سطح چهار اجرا شد.

طرح نهضت قرآنی نیز با مشارکت هزار و 580 دانش‌آموخته فعال و 6 هزار و 237 جلسه قرآنی در اماکن عمومی برگزار شد، تفاوت نهضت قرآنی و دانش‌آموختگان این است که دیگر محدود به مدارس علمیه خواهران نبوده و به‌نوعی ایفای نقش بانوان طلبه در جامعه بود و خواهران طلبه در آموزش حفظ، روخوانی و مفاهیم قرآن کریم مشارکت کردند، در این طرح 4007 نفر شرکت کننده عمومی و غیر طلبه نیز شرکت کردند که تعداد شرکت‌کنندگان در طرح‌های نهضت قرآنی و نور هدایت مجموعا به بیش 14 هزار و 100 نفر می‌رسد.

البته طرح‌های نور هدایت و نهضت‌ قرآنی حفظ جزء ۳۰ همراه و همگام با طرح ملی بشارت 1452 بود که بر اساس آن همه نهادهای قرآنی سراسر کشور موظف شدند تا برای توسعه فرهنگ قرآنی و گسترش حفظ قرآن حفظ جزء ۳۰ را محور کار خود قرار دهند.

بازنگری دروس در سطح دو از مطالبات مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران بوده است، شما چه نقشی در این عرصه ایفا می‌کنید؟

از فعالیت‌های مهم ما در عرصه قرآن، بازنگری برنامه آموزش قرآن کریم در مقطع سطح دو حوزه‌های علمیه خواهران است، مدیریت برنامه بازنگری آموزش قرآن کریم زیر نظر مدیر حوزه‌های علمیه خواهران که مدیرگروه علمی قرآنی حوزه‌ علمیه خواهران نیز هست صورت می‌گیرد، هدف ما از این کار انس بیشتر طلاب با قرآن کریم و بالابردن مهارت تجوید و روان‌خوانی آن‌ها است.

چه مشکلی در شیوه آموزش قرآن در حوزه‌های علمیه خواهران احساس شده است که به بازنگری روی آورده‌اید؟

یکی از مشکلات اساسی این بود که بر اساس این شیوه‌ آموزش عمدتاً با مشکلات مهارتی طلاب روبرو می‌شدیم، طلاب سه واحد روخوانی، روانخوانی و تجوید را می‌گذراندند اما مهارت کافی در این زمینه‌ها حاصل نشده و تأکیدی هم بر مهارت‌ورزی انجام نمی‌شد.

بنای ما در شیوه نوین آموزش قرآن در حوزه‌های علمیه خواهران این است که بر مسائل مهارتی تأکید بیشتری شود و در تمام درس‌های قرآنی ‌بر مهارت‌های روخوانی، روان‌خوانی و تجوید تأکید شود تا طلبه سطح دو پس از گذراندن این واحدها از مهارت‌های کافی برخوردار باشد.

در راستای راهبرد مدرسه محوری و برای تقویت مدارس علمیه خواهران سراسر کشور همه اساتید قرآنی مدارس در استان‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته و کارگاه‌‌های مهارت‌آموزی در 15 استان برای اساتید قرآنی مدارس علمیه خواهران برگزار شد.

چه فعالیت‌هایی در عرصه تحول آموزش حدیث در حوزه‌های علمیه خواهران انجام شده است؟

کار بازنگری دروس حدیث در سال 98 آغاز شده و این کار با مدیریت و تحت اشراف حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علی نصیری مشاور عالی مدیر حوزه‌های علمیه خواهران انجام می‌شود، 21 واحد درس قرآنی و 5 واحد حدیث در مدارس علمیه خواهران تدریس می‌شود که بازنگری آن‌ها در دستور کار قرار گرفته است.

پیرامون فعالیت‌های انجام شده در عرصه مشاوره و خانواده توضیح دهید.

از مهم‌ترین‌ کارهایی که در زمینه مشاوره و خانواده از سال گذشته آغاز و در سال جاری نیز ادامه یافت آموزش‌ مشاوران مدارس علمیه خواهران و پیگیری تدوین آئین‌نامه مراکز مشاوره استان‌ها بود، با همکاری معاونت حوزه علمیه برادران یک شورای راهبردی مشاوره و خانواده را تشکیل دادیم که یکی از کارهای آن آئین‌نامه مراکز مشاوره بود.

این آئین‌نامه به شورای علمی تربیتی ارسال شده است تا راه‌اندازی این مراکز به‌صورت رسمی پیگیری شود اما با پیگیری مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران به‌صورت غیررسمی و آزمایشی در برخی از استان‌هایی که واجد شرایط بودند تأسیس مراکز مشاوره را پیگیری کردیم و تاکنون یکی از مراکز مشاوره حوزه‌های علمیه خواهران در اوایل سال 98 در استان هرمزگان افتتاح شده است.

مشاورانی که در مراکز مشاوره حوزه‌های علمیه خواهران فعالیت خواهند کرد از سطح علمی بالایی برخوردارند و حداقل دارای مدرک کارشناسی ارشد علوم تربیتی، روانشناسی و مشاوره هستند، هدف اصلی و اولیه ما از تأسیس این مراکز این است که برخی از مشکلات مراجعه‌کنندگان که مشاوران مدارس جایگاه علمی و تخصصی پاسخگویی به آن را ندارند به مراکز تخصصی مشاوره ارجاع داده شود.

مسئله دیگری که مور توجه ما قرار گرفته است حمایت مشاوره‌ای از خانواده‌های طلاب است و مراکز مشاوره به اعضای خانواده اعم از پدر و مادر و همسر طلاب خدمات مشاوره‌ای ارائه خواهند کرد.

از مسائل مهمی که در سال گذشته همگام با همه مراکز حوزوی انجام شد پیگیری مسئله ازدواج آسان طلاب با رویکرد همسان گزینی میان طلاب حوزه علمیه خواهران و برادران بود که در این صورت زوج‌های طلبه‌ای خواهیم داشت که کارکردهای تبلیغی و تربیتی خاص خود را دارند، البته این کار با فرایند علمی و دقت نظرهای لازم انجام می‌شود.

برای تربیت اخلاقی و رشد معنوی طلاب چه کارهایی انجام شده است؟

با توجه به اینکه اعزام استادان اخلاق به مناطق مختلف انجام نمی‌شود در بخش اخلاق و تربیت اخلاقی دروس اخلاق غیرحضوری را در دستور کار قرار دادیم که عمدتا نیز از استادان خواهر مانند بانو مجتهده گلگیری در موضوعاتی مانند سیره تربیتی حضرت زهرا(س)، تربیت بانوان منتظر، زی طلبگی و غیره استفاده کردیم، برای بهره‌گیری بیشتر از دروس غیرحضوری اخلاق، این درس‌ها در قالب بسته‌های اخلاقی به‌عنوان پیوست فرهنگی دروس آموزشی سطح دو در اختیار همه استان‌ها و مدارس قرار گرفت.

سلسه جلسات اخلاق کاربردی نیز که به‌عنوان آموزش ضمن خدمت کارکنان مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران محسوب می‌شد با موضوع اخلاق سازمانی در ده جلسه برگزار و در سایت معاونت فرهنگی بارگذاری شد.

از جمله اموری که به این اداره‌کل واگذار شد پیگیری برگزاری طرح ولایت در حوزه‌های علمیه خواهران با مشارکت موسسه امام خمینی(ره) بود که در تابستان 97 نیز برگزار شد، باید توجه داشت که برگزاری این طرح در حوزه‌های علمیه مورد تأکید مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) قرار گرفته است.

پیرامون طرح ولایت در حوزه‌های علمیه خواهران توضیحاتی ارائه دهید.

طرح ولایت حدود ۲۰ سال سابقه برگزاری داشته و یک نظام و سیستم فکری را برای تقویت بنیه‌های فکری و اعتقادی ارائه می‌دهد که کار بسیار ارزشمندی است و سال گذشته دومین دوره‌ طرح ولایت در حوزه‌های علمیه خواهران بود، البته این اولین دوره‌ای بود که نماینده رسمی حوزه علمیه خواهران در این دوره حضور داشت، در دوره نخست، بیشتر امور به ستاد مردمی واگذار شد اما در سال گذشته به‌صورت سازمان‌دهی‌ ‌شده‌تر و با حضور 500 نفر از طلاب خواهر در 40 روز برگزار شد.

برای انگیزه بخشی و تبیین ضرورت این طرح در آبان ماه سال گذشته یک کارگاه برای معاونان فرهنگی استان‌ها با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین زکی‌پور برگزار کردیم که در این کارگاه مدل‌های مختلف فکری و اخلاقی و اندیشه دینی مورد بررسی قرار گرفت و مدل طرح ولایت به‌عنوان جامع‌ترین الگوی مدنظر فکری اسلام با ابعاد بینشی، گرایشی و ارزشی معرفی شد.

از فعالیت‌های دیگر این اداره کل برگزاری جلسات غیرحضوری مهارت‌های پاسخگویی به سؤالات دینی در قالب پیوست‌های فرهنگی، پاسخگویی به شبهات پیرامون عاشورا، برگزاری نشست‌های هم‌افزایی معارف فاطمی با همکاری موسسه آموزش عالی خاتم‌النبیین(ص) در بیش از 120 مدرسه بود.

در سال گذشته تدوین منشور جامع اخلاقی و تربیتی حوزه‌های علمیه خواهران در سطوح مختلف را در دستور کار قرار دادیم که شامل منشور اخلاق سازمانی برای سطوح مدیریتی مرکز، منشور اخلاقی اساتید، منشور اخلاقی طلاب و ... می‌شود که تاکنون منشور اخلاقی طلاب آماده شده و مورد تصویب شورای علمی تربیتی قرار گرفته است که برای سال تحصیلی آینده به همه مدارس ابلاغ خواهد شد، افق اخلاقی و ارزش‌های اخلاقی مطلوب حوزه‌های علمیه خواهران در این منشور احصا و در قالب گزاره‌های خبری و به‌گونه‌ی که یادآور تمامی ارزش‌های طلبگی باشد تنظیم شده است.

چه راهکاری برای حفظ هویت طلبگی در حوزه‌های علمیه خواهران دارید؟

ایجاد یک هویت قوی برای طلاب و تقویت نقش تربیتی و تهذیب نفس طلاب تنها با صدور دستورالعمل و بخشنامه انجام نمی‌شود یعنی اصلاح اخلاق کار دستوری نیست، بلکه باید کارهایی صورت بگیرد و یک مجموعه درگیر این کار باشند و زمینه‌سازی و تمهید نمایند، مهم‌ترین رکن اصلاح اخلاقی و تربیتی در حوزه‌های علمیه استادان دروس آموزشی و مدیران مدارس هستند، مدیران ستادی نیز تأثیر زیادی دارند اما استادان تأثیر مستقیمی بر روی طلاب دارند.

بیش از 90 درصد نقش تربیتی برای حفظ و ارتقای هویت طلبگی را مدیران و استادان ایفا می‌کنند و تاریخ حوزه‌های علمیه نیز بیانگر همین است، تنها با نگارش یک کتاب یا یک جلسه و یک دستورالعمل، اصلاح اخلاقی صورت نمی‌گیرد، سنت حوزه این بوده که استادان حوزه علاوه بر تدریس دروس، الگوی اخلاقی خوبی برای طلاب بودند، استادان حوزه باید مراقبت‌های لازم را داشته و از فرصت‌های تدریس و مواجهه خود با طلاب استفاده لازم را برای تربیت اخلاقی ببرند.

از کارهایی که وظیفه ستاد در زمینه حفظ هویت طلبگی و ارتقای جایگاه حوزه‌های علمیه خواهران است و باید به آن توجه ویژه‌ای صورت گیرد اصلاح متون آموزشی با رویکرد تربیتی در حوزه است، ما باید بدانیم دنبال چه خروجی از هر مقطع از حوزه‌های علمیه خواهران هستیم و اساساً رسالت این نهاد حوزوی چیست، باید با توجه به این رسالت و اهداف نظام آموزشی و تربیتی خود را اصلاح کنیم، متون آموزشی ما باید به‌روز، کارآمد، عالمانه و دقیق تدوین شوند و برای تدریس آن از استادان توانمند استفاده کنیم و اگر کاستی و نواقصی وجود دارد توانمندی استادان را ارتقا دهیم تا آن کاستی‌ها جبران شود.

از برنامه‌هایی که در راستای حفظ هویت طلبگی در دستور کار قرار دادیم ایجاد تشکل‌های معنوی و تربیتی مدرسه‌محور است، طرح تشکل‌های تربیتی زیر مجموعه طرح تشکیل شورای تهذیب بوده و اصل طرح تشکیل شورای تهذیب نیز مورد تصویب شورای علمی و تربیتی قرار گرفته و تنها جزئیات آن در حال اصلاح است، بر اساس این طرح، شورای تهذیب متناظر با شورای علمی تربیتی در استان‌ها با هدف بومی‌سازی و توجه به اقتضائات و نیازهای منطقه و استانی تشکیل می‌شود، در ادامه نیز حلقه‌های تربیتی برای هر پایه تحصیلی تحت اشراف شورای تهذیب شکل گرفته و مسائلی از قبیل هدایت علمی تربیتی و توجه به مسائل تهذیبی و اخلاقی و سایر امور در این حلقه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد./1324/د101/ب1