مسائل عقلانی با توجه به شبهات در مدارس علمیه تدریس شود + فیلم

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حضرت آیت الله جعفر سبحانی از مراجع تقلید در اولین جلسه از مباحث اندیشه اسلامی با عنوان الدراسات الفلسفیه بین الرفض و القبول در مدرسه علمیه عالی نواب به تبیین بحث رفض و قبول پرداخت.

حضرت آیت الله سبحانی بیان داشت: ابن حبان یکی از رجالی های اهل سنت متولد سال 354 صاحب دو کتاب السقاط  و الضعاف در سقاط در ماده علی، علی بن موسی الرضا را مطرح می‌کند و می‌گوید هر وقت مشکلی پیدا کردم قبر ایشان را زیارت و دعا کردم. خدا دعای مرا مستجاب کرد و مشکلم رفع شد و این قضیه مکرر پیش آمد در زمانی که در توس بودم.

وی در ادامه به موضوع بحث اشاره کرد و گفت: در تدریس فلسفه باید حد وسط داشت بنابراین پذیرفتن مکتبی غیرمعصوم به طور کامل صحیح نیست. «الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه» پس مکتب غیرمعصوم را نباید از اول تا آخر پذیرفت.

این مرجع تقلید افزود: همچنین معتقدیم مسائل عقلانی و فلسفی باید مستقلا مورد بحث واقع شود و هر مسئله فلسفی که با کتاب و سنت متواتر و با برهان روشن به فطریات و تجربیات برگردد را می‌پذیریم.

لزوم تدریس مسائل عقلی در حوزه ها

حضرت آیت الله سبحانی گفت: نه به تمام معنی رافض هستیم و نه به تمام معنا قبول کننده، بنابراین مسائل عقلانی حتما باید در حوزه‌ها تدریس شود و امروز با توجه به این همه شبهاتی که در مقابل ما قرار دارد جهانی نیست که مسائل عقلانی را کنار بگذاریم.

وی افزود: از همه کسانی که در مسائل فلسفی کتاب نوشته‌اند تشکر کرده و بدگویی نمی‌کنیم اما مسائل آن‌ها را یکی پس از دیگری بررسی می‌کنیم که هم قوه عاقله خود را سنجیده‌ایم هم از برهان بهره برده‌ایم.

استاد عالی حوزه علمیه قم در ادامه بیان مقدمه بحث حاصل کلام را «نحن نأخذ من کل منهج ما صفا و نترک ما کدر» تبیین کرد و به بحث فکر کردن پرداخت و گفت: «التفکیر فریضة دینیه» فکرکردن فریضه‌ای قرآنی است و نمی‌توانیم فکر خود را تعطیل کنیم. معنی فکرکردن این است که مسائلی که عقلانی است و برای ما مطرح می‌شود با ذهنی بی‌طرف به آن بنگریم آنچه تشخیص دادیم روشن و قطعی است و مخالف کتاب و سنت و فطرت نیست می‌پذیریم و آن را که مخالف دیدیم بدون بدگویی رد می‌کنیم.

پرورش عقل و استدلال به براهین روشن

این مرجع تقلید بیان داشت: در طول بحث نیز شواهدی روشن خواهیم داشت که سیره اهل بیت(ع) هم همین بوده که مسائل عقلانی را مطرح کرده و استدلال می‌کردند، استدلال‌های دیگران در نهج البلاغه در توحید صدوق و کافی نیز آمده است.

وی افزود: پس روش ما پرورش عقل و استدلال کردن و عمل به براهین روشن است. بحث ما نوعی جمع بین موافق و معترض است. ما موافقِ موافقی هستیم که هر اصلی را که از کتاب و سنت و از عقل روشن، مطابق با فطریات است بیان کند. و نیز اعتراض معترضی را هم می‌پذیریم که مرادش عدم پذیرش و قبول دربست مکتبی بدون تفکرو تعقل و استدلال است. در عین حال اگر درهمان مکتب مطالبی موافق با اصول خودمان دیدیم با کمال احترام می‌پذیریم بنابراین نزاع لفظی است.

اشکالات معترضین

حضرت آیت الله سبحانی بیان داشت: بحث‌ها چند بحث است که فصل اول اشکالات معترضین است و اولین اعتراض به اهل‌سنت مربوط است. اکثریت اهل‌سنت را اهل‌حدیث تشکیل می‌دهد که مخالف بحث‌های عقلانی هستند. مثل جناب شافعی که می‌گوید: اگر مردم می‌دانستند که چقدر در کلام وهن است از آن مثل شیر فرار می‌کردند. او حتی کلام را هم تجویز نمی‌کند.

وی افزود: مالک که می‌گوید: متکلمان حاضرند دست از دین بردارند و برهان را بگیرند. امام حرمین که اهل جوین و اشعری است می‌گوید: من همه مدارس کلامی را گشته‌ام اما چیزی دستگیرم نشد و معتقدم باید همان دین پیرزن‌ها را گرفت که همان ما را نجات می‌دهد اما دینی که بر اساس تفکر است می‌ترسم مرا به قتلگاه ببرد.

استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه ادامه داد: این‌ها مخالف هر نوع بحث عقلانی بودند در مقابل آنها ائمه و اهل‌بیت(ع) هستند که از ابتدا عقلانی بحث کرده‌اند. البته اهل سنت دیگر به بحث‌های فلسفی نرسیدند و از همان کلام برگشتند و اهل حدیث شدند.

تبیین مراد مخالفین

حضرت آیت الله سبحانی در تبیین مراد مخالفین بیان داشت: متکلم دو قسم است: متکلمی که می‌خواهد حق را بپذیرد از راه براهین عقلی نمی‌توان نپذیرفت. و متکلمی که می‌خواهد اظهار وجود کند ما هم از آن‌ها دور هستیم. متکلم اول مورد تایید قرآن است که می‌فرماید «الذین یتفکرون فی خلق السموات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلا»

وی افزود: در صدر اسلام نقل و کتابت حدیث ممنوع شد از این رو یهودیان و نصرانی هایی که ظاهرا اسلام آورده بودند توانستند آنچه در کتابشان است در میان مسلمانان پخش کنند و مسلمانان هم آن‌ها را ضبط کردند و بنای اخبار بقیه شد.

استاد سطح خارج حوزه علمیه قم ادامه داد: اما برخی از جدیدها برای کوبیدن برهان از برهان استفاده می‌کنند و می‌گویند منطق حرام است و با منطق، موضوع خودشان را ثابت می‌کنند آن‌ها 10 شبهه دارند.

شبهه اول

حضرت آیت الله سبحانی در بیان ده شبهه به مورد اول اشاره کرد و گفت: می گویند اگر بحث‌های فلسفی و کلامی انسان را به حقیقت می‌رساند، پس باید همه عقلی‌ها حرفشان یکی باشد و اشعری و امامی و غیرامامی نباید داشته باشیم.

وی در پاسخ گفت: اولا همین استدلال شما منطقی است. قیاس، منطقی یا اقترانی یا استثنائی است و قیاس مورد استفاده مستشکل، استثنائی است. دوما منطق صوری و شکلی است و اشتباه، شکلی را از بین می‌برد اما ماده ربطی به منطق ندارد. بنابراین هم مادی از منطق بهره می‌گیرد و هم الهی یعنی از شکل‌های قیاس استفاده می‌کنند و نتیجه خود را می‌گیرند.

این مرجع تقلید افزود: با مخالفان با هم در یک خط مشترکیم که می گوئیم برهان را می‌پذیریم اما دربست غیرمعصوم را نمی‌پذیریم.

شبهه دوم

حضرت آیت الله سبحانی در بیان شببه دوم گفت: می گویند منطق و کلام و بحث‌های عقلی، بنا دارند مردم را از قرآن و حدیث پیامبر اکرم جدا کنند تا مردم سراغ آن‌ها نروند.

وی در پاسخ بیان داشت: این اعتراض است و معترض محترم! اما این مسئله از طریق تاریخ درست نیست، خصوصا بحث‌های کلامی که از قرن دوم و سوم شروع شد زمانی که مسلمانان، هند و ایران و مصر را گرفتند برخی از ملل شبهاتی را در میان مسلمانان ایجاد کردند و متکلمان جمع شدند تا از طریق کلام این شبهات را جواب بدهند. چون اول کار بود و آشنا نبودند به تدریج علم کلام برای رفع شبهات تکمیل شد.

استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه افزود: فرضا اگرحرف شما درست باشد این تقصیر علم نیست، علم صحیح است اما می‌خواستند از آن سوء استفاده کنند و با علم صحیح کار غیرصحیح کنند.

گفتنی است سلسله دروس اندیشه اسلامی هر روز ساعت 10 و سی دقیقه در مدرسه علمیه نواب برای برادران آغاز شده و تا دو هفته ادامه دارد./933/پ202/ب1