ساماندهی موقوفات حوزوی ضامن پیشرفت حوزه‌های علمیه + فیلم

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، بخش قابل توجهی از موقوفات به خصوص موقوفاتی که در گذشته واقع شده، متعلق به حوزه‌های علمیه است؛ بحث موقوفات در سال‌های اخیر نیاز به تقویت دارد و مبلغین باید هر قدر که می‌توانند مردم را نسبت به وقف در حوزه امور دینی و به طور مشخص وقف به جهت رونق حوزه‌های علمیه ترغیب و تشویق کنند.

از این رو با حجت الاسلام غلامرضا عادل، معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه کل کشور به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:

 

 

 

حجت الاسلام عادل: بخش قابل توجهی از موقوفات به خصوص موقوفاتی که در گذشته واقع شده، متعلق به حوزه‌های علمیه است، بحث موقوفات در سال‌های اخیر نیاز به تقویت دارد و مبلغین باید هر قدر که می‌توانند مردم را نسبت به وقف در حوزه امور دینی و به طور مشخص وقف به جهت رونق حوزه‌های علمیه ترغیب و تشویق نمایند.

آمار‌ها نشان می‌دهد سیر موقوفات نسبت به گذشته سیر رو به رشدی نداشته است از این جهت تبلیغ، آموزش و تشویق مومنین به وقف باید در اولویت قرار بگیرد، البته در سازمان اوقاف این اتفاق افتاده است.

بیشترین موقوفات در کشور در رابطه با وجود مقدس سیدالشهدا علیه السلام است، از این جهت اگر موضوع سیدالشهدا علیه السلام را به نوعی با اهداف حوزه‌های علمیه مرتبط بدانیم می‌توان گفت بالاترین درصد نیات موقوفات در ارتباط با معنویات، دین و روحانیت است، از آن جمله می‌توان به منبر، روضه و ترویج دین تحت عنوان روضه‌خوانی اشاره کرد.

به طور میانگین ۷۰ درصد موقوفات در حوزه سیدالشهدا علیه السلام صورت می‌گیرد و در ۳۰ درصد باقیمانده ۸۰۰ نوع موقوفات تعریف می‌شود که در این میان موضوع حوزه علمیه ۱.۵۶ درصد از نیات موقوفات را به خود اختصاص داده است که همین میزان شامل ۱۴.۵ درصد از کل رقبات کشور می‌شود.

با اینکه سهم حوزه‌های علمیه از مجموع موقوفات کل کشور سهم زیادی است، اما به هیچ وجه کافی نیست، با توجه به ضرورت و فلسفه وجود حوزه‌های علمیه و نقش آن‌ها در نشر معارف دینی در جامعه لازم است موضوع وقف برای حوزه‌های علمیه جدی گرفته شود.

افزایش عدد طلاب، افزایش توانمندی‌های طلاب، امکان حضور آن‌ها در نقش‌های مختلف کشوری، ترویج معارف و مبارزه با خرافات، شبهات و دشمنی‌های بدخواهان موضوعاتی است که ضرورت توجه بیش از پیش نسبت به مسئله موقوفات، گسترش و تقویت آن‌ها را آشکار می‌سازد.

 

 

حجت الاسلام عادل: سازمان اوقاف از سال ۹۲ به بعد تفاهم‌نامه‌ای را با مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه مبنی بر رسیدگی، ساماندهی و احیای رقبات موقوفات حوزه‌های علمیه منعقد کرد، نتیجه‌ای که از این تفاهمنامه حاصل شد ضرورت این امر را بیشتر مشخص کرد.

عمده کار را سازمان اوقاف انجام داد، کارگروه‌هایی در استان‌ها برای احیای رقبات حوزه‌های علمیه تشکیل شد، شناسایی رقبات، سرکشی میدانی و ارتقای بهره‌وری آن‌ها در اولویت ویژه سازمان قرار گرفت.

در حال حاضر حوزه‌های علمیه در سطح کشور بالغ بر ۱۵۰ هزار رقبه دارند که از این ۱۵۰ هزار رقبه کمتر از ۵۰ درصد آن دارای درآمد هستند البته همین تعداد نیز در سال‌های اخیر به درآمدزایی رسیدند و قبل از آن تا این حد نبود.

اینکه بخشی از رقبات و موقوفات حوزه‌های علمیه درآمدی ندارند، دلایل و عوامل مختلفی دارد، بعضی از آن‌ها مشکلات حقوقی دارند یعنی در شهر‌ها و روستا‌هایی واقع شدند که بین متصرفان زمین‌ها و سازمان اوقاف در اصل وقفی بودن زمین اختلاف نظر وجود دارد، بیش از چند هزار نفر این زمین‌ها که کشاورزی، مسکونی و یا تجاری هستند را در تصرف خود دارند از این جهت امکان اینکه از طریق مراجع قضایی بشود همه این زمین‌ها را به مالکان اصلی آن رساند وجود ندارد.

از این میان رقبات و موقوفات مهم در طول این سال‌ها با پیگیری‌های مراجع قضایی به چرخه وقف برگشت داده شد و به درآمدزایی رسید.

نکته مهم در این خصوص نقش آفرینی حوزه‌های علمیه است، حوزه‌ها باید با ورود به عرصه‌های فرهنگی، تبلیغی و با تبیین و تشریح موضوع وقف و احکام آن و بیان تبعات تصرف اموال وقفی برای مردم بخشی از موانع را برطرف کنند؛ اگر مردم آگاه شوند یقینا همراهی خواهند کرد.

از آنجایی که سازمان اوقاف در این موضوع ذی‌نفع است به طور طبیعی اثرگذاری فرهنگی این سازمان در حوزه وقف کم می‌شود به همین خاطر اگر حوزه‌های علمیه، ائمه جمعه و جماعات، طلاب و روحانیون به موضوع وقف بیشتر بپردازند قطعا تاثیرات بیشتر و نتایج بهتری خواهد داشت.

در چند سال اخیر به اذعان مسؤولان حوزه‌های علمیه درآمد حوزه‌ها از ناحیه موقوفات با رشد چند صد درصدی مواجه بوده که پیشرفت بسیار خوبی است، این پیشرفت بیانگر ضرورت و اهمیت تبیین و ترویج موضوع وقف است.

 

 

حجت الاسلام عادل: بله، صددرصد قبول دارم، در حال حاضر با وجودی که کمتر از ۵۰ درصد از موقوفات حوزه‌های علمیه فعال و درآمدزا هستند مبالغ قابل توجهی تولید ثروت کرده و در اختیار حوزه‌ها قرار می‌دهن؛ در پایان سال ۹۷ حدود ۲۴ میلیارد تومان درآمدی بود که از رقبات و موقوفات حاصل شد، بنابراین اگر موقوفات فعال به حداکثر بهره‌برداری خود و موقوفات غیرفعال، فعال شده و به درآمدزایی برسند حتما می‌توانند همه یا بخش عمده‌ای از نیاز‌های مالی حوزه‌های علمیه را برطرف کنند.

موقوفات حوزه و درآمد‌های آن می‌توانند مولد باشد و به عنوان سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اقتصادی از آن‌ها به نفع حوزه و در محدوده نیت واقف استفاده کرد.

 

 

حجت الاسلام عادل: آسیب‌شناسی در همه کار‌ها خوب است، در هر امری نگاه نقادانه به عملکرد گذشته باعث رشد می‌شود، قطعا اگر آسیب‌شناسی در نحوه کارکرد موقوفات حوزه‌های علمیه نیز اتفاق بیفتد نتیجه چیزی جز رشد و بهبود کیفیت امور موقوفات نخواهد بود.

آسیب‌شناسی در موضوع موقوفات می‌تواند در حوزه‌های مستاجرین، نحوه برقراری رابطه استیجاری، نحوه قیمت‌گذاری، ارزش‌گذاری و به روزرسانی بهره‌وری‌ها و در بحث ترویج فرهنگ وقف صورت بگیرد.

دوستان در سال‌های گذشته یک تحقیق میدانی با موضوع نقش متقابل وقف و روحانیت انجام دادند و در آن تحقیق به این نتیجه رسیدند که هر جا وقف بوده روحانیت تقویت شده و هر جا روحانی بوده وقف رونق داشته، بنابراین نقش روحانیت و وقف نقشی متقابل است، وقف در خدمت حوزه علمیه، علم و دانش، پرورش طلاب و طلاب نیز در خدمت تبلیغ و ترویج وقف هستند.

با وجود گسترش فناوری‌ها و فضای رسانه‌ای هیچ کدام از این ابزار‌ها نمی‌توانند نقش موثری که کلام برگرفته از قرآن و سیره اهل بیت علیهم السلام یک طلبه در ترویج امور خیر دارد را ایفا کنند، تاثیر تبلیغ چهره به چهره طلاب در ترویج امور خیر همچون مسئله وقف، تاثیری بی‌نظیر است.

 

بنابراین اگر حوزه‌های علمیه، روحانیت معظم و طلاب محترم در این عرصه ورود کنند حتما رونق بیشتری در عرصه عمومی وقف به خصوص وقف برای حوزه‌های علمیه را شاهد خواهیم بود.

 

 

حجت الاسلام عادل: درباره اینکه چه نوع نیاتی از وقف بیشتر مورد تعرض واقع شدند، تحقیقی صورت نگرفته است، اما در بعضی آن مواردی که به موقوفات تعرض صورت گرفته به این خاطر بوده که مردم اصلا نمی‌دانستند آن ملک وقفی بوده است، وقفی بودن بعضی املاک نیز به دلیل منفعت طلبی عده‌ای مخدوش شده و زیر سوال رفته است و مردمی که بعد‌ها آن املاک را خرید و فروش کردند اصلا از گذشته آن مطلع نبودند و همین مسئله اثبات وقفیت ملک را سخت‌تر کرده است ملکی که چند دست بین مردم چرخیده را به سختی می‌توان به مصرف نیت واقف درآورد.

گاهی وقت‌ها هم به خاطرعدم ارائه بعضی از وقفنامه‌ها توسط واقف به مسئول مربوطه، بعد از فوت واقف، وقفی بودن ملک توسط وراث و افراد ذینفع زیر سوال رفته و ملک وقفی دچار مشکل شده است و کم کم ملک از چرخه وقف خارج شده.

متاسفانه بعضا تبانی بین افراد و سوء استفاده‌هایی که در موضوع وقف اتفاق می‌افتد باعث می‌شود ملک وقفی از چرخه وقف خارج شود.

ثبت رسمی وقفنامه‌ها چه با تولیت سازمان اوقاف و چه با تولیت اشخاص و رعایت کامل مقررات در حوزه موجر و مستاجر و حوزه‌های مختلف تجاری، کشاورزی و اقتصادی می‌تواند مانع از موقوفه‌خواری و از بین رفتن موقوفات شود.

بیشترین و بهترین ضمانت برای حفظ و نگهداری موقوفات ثبت کردن رسمی وقفنامه‌ها است.

 

 

حجت الاسلام عادل: وقف یک موضوع دینی و اجتماعی است که مختص دین اسلام نیست و در ادیان قبل از اسلام نیز بوده و اصطلاحا جزء احکام امضایی اسلام است، در جوامع پیشرفته نیز که شاید خارج از حوزه‌های دین فعالیت می‌کنند موضوع وقف به عنوان شیوه‌ای مدرن و قابل قبول برای اداره امور عام المنفعه و مردمی پذیرفته شده است.

 

بنابراین اگر علاوه بر آثار و برکات دنیوی و اخروی که برای وقف ذکر شده، کارکرد‌های وقف نیز برای مردم بازگو شود یقینا بیشتر مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد، برای مثال اگر امروز دانشمندی اختراعی به نفع بشریت انجام می‌دهد و یا دارویی می‌سازد که به وسیله آن دارو هزاران بیمار درمان می‌شوند و آن دانشمند در مرکز علمی وقفی تحصیل کرده باشد به این معناست که آن واقف محترم نیز در تمام این آثار خیر و برکات اعمال نیک دانشمند شریک است.

هزاران استعداد درخشان در عرصه‌های صنعتی، فیزیک، شیمی، مهندسی، پزشکی و علوم اسلامی وجود دارند، اما امکان شکوفایی و مکانی مجهز برای تحصیل آن‌ها فراهم نیست، از این جهت وقف می‌تواند بسیار کارگشا بوده و منشا خیرات و برکات فراوان باشد، بنابراین بازگو کردن کارکرد‌ها و نتایج وقف نقش بسزایی در تشویق و ترغیب مردم مومن و متدین نسبت به سنت حسنه وقف دارد.

البته دل کندن از مال و ثروت کار آسانی نیست تا جایی که در روایات و آیات قرآن نیز گاهی دل کندن از مال سخت‌تر از دل کندن از جان معرفی شده، اما در پرتو تبلیغ و ترویج وقف، بیان احکام و برکات دنیوی و اخروی وقف و بیان آثار و کارکرد‌های اجرایی و عملی وقف یقینا عمل به وقف بیشتر خواهد شد./969/گ403/ب1