علم ابزار کشف دین است

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، رئیس دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، تضارب و ترابط آراء میان علوم انسانی و تراث اسلامی را مهم خواند و گفت: طرح ملی گفتمان علوم انسانی اسلامی از سوی دفتر تبلیغات اسلامی قم و در راستای مسائل مورد نیاز جامعه، راه اندازی شده است که یکی از آن مسائل، ضعف گفتمان علوم انسانی در کشور است و بدون تردید پیشرفت و توسعه گفتمان علوم انسانی در کشور اقتضای چنین گفتمانی را دارد.

حجت الاسلام و المسلمین مریجی با اشاره به اهداف طرح ملی گفتمان علوم انسانی اسلامی گفت: این طرح با هدف حل مسأله‌ای از مسائل ده‌گانه‎ای راه‌اندازی شد که دفتر تبلیغات اسلامی قم در راستای مسائل مورد نیاز جامعه، پیگیری کرده است که یکی از آن مسائل، ضعف گفتمان علوم انسانی در کشور است و بدون تردید پیشرفت و توسعه گفتمان علوم انسانی در کشور اقتضای چنین گفتمانی را دارد.

وی با اشاره به رویکرد انتقادی برخی از روشنفکران غربی در رابطه با علوم انسانی تصریح کرد: در حال حاضر در بسیاری از رشته‌های علوم انسانی در غرب این چالش و رویکرد انتقادی وجود دارد؛ مطرح شدن مکتب فرانکفورت در همین راستا است، در صورتی که در جامعه و دانشگاه ما به این علوم، نگاه مقدس و غیرقابل نقد می‌شود، البته شاید برخی از علوم انسانی در خاستگاه خودش با چالش مواجه نبوده؛ اما با وارد شدن به یک فرهنگ و کشور دیگر دچار چالش شده است که شدت و ضعف این مساله در رشته‌های علوم انسانی مشهود است.

وی تضارب و ترابط آراء میان علوم انسانی و تراث اسلامی را مطرح کرد و گفت: در رشته‌های مختلف علوم انسانی از جمله فلسفه و حقوق، مباحث بنیادین و ارزشمندی در تراث اسلامی مطرح است که می‌تواند موجب تضارب و ترابط آراء میان علوم انسانی موجود و تراث اسلامی صورت بگیرد و دنیا نیز از آن استقبال خواهد کرد.

مریجی خاطرنشان کرد: چه بسا در تضارب و ترابط میان علوم انسانی و تراث اسلامی، مشترکات بیشتر نمایان و چالش‌ها یا ضعف‌ها کمتر شود، چون هر کدام آورده هایی دارند، همان گونه که نیوتن می گوید: اگر پیشرفتی کردم، قدم بر شانه بزرگان گذاشتم و افق دیدم را گسترش دادم؛ بنابراین این اتفاق می‌تواند مایه یک حرکت علمی تاثیرگذار باشد.

وی افزود: دانشجویان نیز به عنوان نخبه‌هایی که در رشته خودشان قدرت نسبی تشخیص را دارند، با کرسی درس دو طرف آشنا می‌شوند و نظریات طرفین بیان شود، تا چشم بسته و بدون درک جامع نسبت به مباحث بنیادین رشته تحصیلی اش، مسیر را طی نکند.

وی ادامه داد: گفتمان می‌خواهد بگوید علوم انسانی غرب، تام و جامع نیست، در حال گذار از آن هستیم تا حرکت جدیدی صورت بگیرد؛ در عین حال در برخی رشته ها حرف ایجابی و قوی داریم، البته شاید برای برخی دانشجویان این دغدغه وجود نداشت و سوال بود که چه نیازی به تولید علم است، بنابراین در این طرح با نگاه عمیقتر به مباحث بنیادین هر رشته توجه می‌کند، نوعی پرسشگری و مساله محوری برایش ایجاد می‌شود، جزم گرایی و استحکام غیرواقعی در علوم را به چالش می‌کشد که این مساله در ارتقای علمی و پیشرفت آنها بسیار موثر است.

وی یادآور شد: پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم که صادق است ادعا می‌کند: هر آنچه که نیاز انسان است به لحاظ مادی و معنوی در اسلام وجود دارد؛ امام صادق علیه السلام نیز فرمودند: اصول را بیان کردیم و فروع را به شما واگذار می‌کنیم، یعنی دین، کلیات و مسائل اصلی که ثابتات در همه زمان‌هاست را بیان کرده، اما جزئیات و اجتهاد در متغیرات و سلیقه به انسان واگذار شده است.

وی شبهه نسبت علم و دین را ناقص خواند و افزود: تقابل علم و دین، تقابل غلطی است؛ چون علم، ابزار کشف دین است؛ عقل و نقل را در کنار هم گفتن مشکلی نیست، اما دو قطبی علم و دین اشتباه است؛ چون علم ابزار فهم دین است.

وی به راهکار تداوم گفتمان علوم انسانی در طول تحصیل دانشجویان اشاره و تاکید کرد: مرحله نخست طرح ملی گفتمان علوم انسانی آموزش است، گام دوم پژوهش و دقت‌های علمی است و فاز نهایی طرح، شبکه‌سازی و جریان‌سازی است  که هر کدام از سه مرحله، مدت زمان مشخصی دارد.

وی در پایان به علم نافع در آموزه های اسلام اشاره کرد و افزود: در دین اسلام از علم نافع بحث شده و بحث کاربردی بودن آن تحت عنوان منفعت مادی و معنوی مطرح شده است که در فلسفه اسلامی از آن به علم حکمت یا تدبیر منزل و تدبیر مدن تعبیر شده است./918/د101/س