تحلیل و تفسیر تاریخ عاشورا در یک اثر
مؤلف با تکیه بر اسناد تاریخی و با رویکردی تحلیلی به موضوعاتی نظیر تحولات فرهنگی اجتماعی جامعه قبل از عاشورا،حوادث رخ داده در این واقعه و رفتارهای طرفین پرداخته است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، انتشارات بوستان کتاب، کتاب «تفسیر تاریخ عاشورا» را به قلم دکتر محمد جواد صباحی روانه بازار نشر کرده است.
عاشورا حادثه بسیار بزرگی بود که سیمای دو جبهه حق و باطل را برای همیشه در پیش روی آدمیان نهاد و آن‌ها را به داوری انتخاب کرد.
این نقطه برجسته تاریخ، اندیشوران و پژوهشگران را هم به واکاوی و تأمل واداشت و چرایی وقوع، زمینه‌ها، نتایج و نقش آفرینان آن را به بحث و بررسی گذاشتند و آثار فراوانی در این زمینه نگاشته شد. از این رو مؤلف در مقدمه این کتاب این گونه شرح داده شده است:
نگارنده بهسان بسیاری از پژوهشگران دل داده حقیقت، از آغازین روز‌هایی که قلم به دست گرفته تا در نشر دانش و اندیشه دینی سهمی داشته باشد، عاشورا را عنوان مهم‌ترین مکتب فکری و تربیتی و سرچشمه معرفت و معنویت اسلامی برگزیده است.
پژوهش مقتل الشمس مطلعی مبارکی بر تارک این کوشش‌ها بود. هنگامی که مقتل الشمس یا تحقیق و تحلیل نهضت حسینی، اثر دیگر همین قلم منتشر شد، بازتاب گسترده‌ای یافت؛ یکی از اندیشمندان، آن را گزارشی کامل و سنجیده و از رویداد‌های نهضت امام حسین (ع) با استناد مدارک کهن و معتبر معرفی کرد.
به هر حال کتاب یاد شده در رسانه‌های گروهی نیز بازتاب یافت، به گونه‌ای که همه متن آن، در دو روزنامه کثیرالانتشار منتشر گردید و در چند نشست علمی صدا و سیما بررسی و معرفی شد.
مقتل الشمس، حاصل مطالعه تطبیقی نصوص مربوط به نهضت حسینی تا قرن هفتم و سپس مطالعه تطبیقی میدانی از متون پیشین تا سده‌های اخیر است.
این قلم، پس از یک دهه از انتشار آن اثر کوشید، تا کاستی‌ها و خطاهایش را ترمیم کند و با افزودن شرح و تفسیری تازه کتابی را با نام تفسیر سرخ پدید آورد و منتشر سازد که البته مورد استقبال گسترده عاشورا پژوهان و ارادتمندان فرهنگ حسینی قرار گرفت.
اینک پس از سال‌ها مطالعه و تحقیق، در آن متن‌ها نظری دوباره انداخته و افزون بر بررسی و تحلیل پیدایی بستری که سبب تغییرات فرهنگی و اجتماعی در جامعه اسلام آن دوران گردیده، آموزه‌های و عبارت‌های فراوانی را به آن پیوست کرده است.
نویسنده این کتاب را هفت فصل با عنوان‌های: تغییر و تحول جامعه، سلطنت یزید، ارسال پیام و اعزام سفیر، نخستین چالش، تسلیم پذیری و وفاداری، رفتار حرامیان با بازماندگان و شهیدان و زیارت مزار تنظیم کرده است.
تزویر و دروغگویی برای فریب افکار عمومی، از شگرد‌های متعارف سیاست‌بازان و خودکامگی قدرت طلبان است، از این رو نویسنده در زیر عنوان سیاست زور و تزویر چنین آورده است:
نخبگان و کارگزارانی که جایگاه خویش را در گروه حفظ قدرت حاکم می‌بینند، می‌کوشند تا زشتی‌ها و پلید‌های حاکم مستبد را بپوشانند و با جعل صفاتی مردم پسند، عوام را بفریبند و سلطه خویش را توجیه و استمرار بخشند.
سخنان ابن زیاد با مردم کوفه، از مصادیق بارز چنین سیاستی است؛ او یزید را به رفتار نیکو، روش پسندیده و خوش برخوردی با رعیت، وصف می‌کند و او را حاکمی معرفی می‌کند که، حقوق همه را به طور کامل می‌پردازد، راه‌ها را امن گردانیده، بندگان را بزرگ شمرده، آن‌ها با مال بی نیاز ساخته و بر ارزاق مردم افزوده است.
آنگاه از منبر پایین آمدند و بخشش‌های فراوانی به مردم داد و آن‌ها را به کمک عمر بن سعد، به جنگ حسین (ع) فرستاد. او پیوسته نیرو می‌فرستاد؛ تا ششم محرم که بیست هزار نفر نزد عمر بن سعد فراهم آمد.
به هرحال، تهدید و تطمیع، مردمی را برانگیختند تا سلاح بردارند و به جنگ پسر پیامبر خدا بشتابند و فاجعه‌ای را بیافرینند که تاریخ مانند این را به یاد ندارد. در صورتی که خود، او را دعوت کرده و به وی پیمان‌ها سپرده بودند.
مجموعه حوادث مربوط به نهضت حسینی از آغاز تا فرجام، به ویژه رفتار و گفتار امام و اهل بیت (ع) آن حضرت در طول مدت قیام، تأییدی است بر بروز خطر خشونت و خودکامگی در جامعه اسلامی که در دوره حاکمیت یزد به اوج خود رسیده بود. همچنین نگارنده در بخش فرجام در این باره چنین آورده است:
شاید آنان که این کردار‌ها و رفتارهای زشت را برخاسته از حقد و کینه‌های قومی و اندیشه و فرهنگ دوران جاهلی می‌دانند گزافه نگفته‌اند.
البته حزب اموی چشمه‌هایی از این کینه‌توزی و خشونت و سنگ‌دلی را در زمان معاویه به نمایش گذاشته بود، چنان که عبدالرحمان ثقفی، فرماندار او در موصل، پس از تعقیب عمرو بن حمق خزایی در سال ۵۱ هجری، وی را دستگیر کرد و سر برید و سرش را نزد همسر عمرو که در زندان به سر می‌برد، فرستاد؛ اما بریدن سر‌ها جمع کثیری از بزرگان دین و فرزندان خاتم المرسلین پدیده تازه‌ای بود که تا عاشورا پیشینه نداشت!
این رفتارهای دهشتناک، نشانه‌هایی از رویکرد جامعه به سوی خشم و خشونت و خودکامگی جاهلیتی بود که اینک پس از پنجاه سال دوباره احیا می‌شد و حسین بن علی با همه وجود به پیکار با آن برخاسته بود تا از رجعت آن پیشگیری کند.
پس عالی‌ترین پیام عاشورا، مبارزه با جمود جاهلیت و زدودن خودکامگلی و خشونت از جامعه اسلامی بود.
گفتنی است، کتاب «تاریخ تفسیر عاشورا» با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه، در ۵۱۲ صفحه و به قیمت ۴۴۰۰۰ تومان به همت انتشارات بوستان کتاب منتشر شده است. /۹۹۸/ن ۶۰۱/ش
عاشورا حادثه بسیار بزرگی بود که سیمای دو جبهه حق و باطل را برای همیشه در پیش روی آدمیان نهاد و آن‌ها را به داوری انتخاب کرد.
این نقطه برجسته تاریخ، اندیشوران و پژوهشگران را هم به واکاوی و تأمل واداشت و چرایی وقوع، زمینه‌ها، نتایج و نقش آفرینان آن را به بحث و بررسی گذاشتند و آثار فراوانی در این زمینه نگاشته شد. از این رو مؤلف در مقدمه این کتاب این گونه شرح داده شده است:
نگارنده بهسان بسیاری از پژوهشگران دل داده حقیقت، از آغازین روز‌هایی که قلم به دست گرفته تا در نشر دانش و اندیشه دینی سهمی داشته باشد، عاشورا را عنوان مهم‌ترین مکتب فکری و تربیتی و سرچشمه معرفت و معنویت اسلامی برگزیده است.
پژوهش مقتل الشمس مطلعی مبارکی بر تارک این کوشش‌ها بود. هنگامی که مقتل الشمس یا تحقیق و تحلیل نهضت حسینی، اثر دیگر همین قلم منتشر شد، بازتاب گسترده‌ای یافت؛ یکی از اندیشمندان، آن را گزارشی کامل و سنجیده و از رویداد‌های نهضت امام حسین (ع) با استناد مدارک کهن و معتبر معرفی کرد.
به هر حال کتاب یاد شده در رسانه‌های گروهی نیز بازتاب یافت، به گونه‌ای که همه متن آن، در دو روزنامه کثیرالانتشار منتشر گردید و در چند نشست علمی صدا و سیما بررسی و معرفی شد.
مقتل الشمس، حاصل مطالعه تطبیقی نصوص مربوط به نهضت حسینی تا قرن هفتم و سپس مطالعه تطبیقی میدانی از متون پیشین تا سده‌های اخیر است.
این قلم، پس از یک دهه از انتشار آن اثر کوشید، تا کاستی‌ها و خطاهایش را ترمیم کند و با افزودن شرح و تفسیری تازه کتابی را با نام تفسیر سرخ پدید آورد و منتشر سازد که البته مورد استقبال گسترده عاشورا پژوهان و ارادتمندان فرهنگ حسینی قرار گرفت.
اینک پس از سال‌ها مطالعه و تحقیق، در آن متن‌ها نظری دوباره انداخته و افزون بر بررسی و تحلیل پیدایی بستری که سبب تغییرات فرهنگی و اجتماعی در جامعه اسلام آن دوران گردیده، آموزه‌های و عبارت‌های فراوانی را به آن پیوست کرده است.
نویسنده این کتاب را هفت فصل با عنوان‌های: تغییر و تحول جامعه، سلطنت یزید، ارسال پیام و اعزام سفیر، نخستین چالش، تسلیم پذیری و وفاداری، رفتار حرامیان با بازماندگان و شهیدان و زیارت مزار تنظیم کرده است.
تزویر و دروغگویی برای فریب افکار عمومی، از شگرد‌های متعارف سیاست‌بازان و خودکامگی قدرت طلبان است، از این رو نویسنده در زیر عنوان سیاست زور و تزویر چنین آورده است:
نخبگان و کارگزارانی که جایگاه خویش را در گروه حفظ قدرت حاکم می‌بینند، می‌کوشند تا زشتی‌ها و پلید‌های حاکم مستبد را بپوشانند و با جعل صفاتی مردم پسند، عوام را بفریبند و سلطه خویش را توجیه و استمرار بخشند.
سخنان ابن زیاد با مردم کوفه، از مصادیق بارز چنین سیاستی است؛ او یزید را به رفتار نیکو، روش پسندیده و خوش برخوردی با رعیت، وصف می‌کند و او را حاکمی معرفی می‌کند که، حقوق همه را به طور کامل می‌پردازد، راه‌ها را امن گردانیده، بندگان را بزرگ شمرده، آن‌ها با مال بی نیاز ساخته و بر ارزاق مردم افزوده است.
آنگاه از منبر پایین آمدند و بخشش‌های فراوانی به مردم داد و آن‌ها را به کمک عمر بن سعد، به جنگ حسین (ع) فرستاد. او پیوسته نیرو می‌فرستاد؛ تا ششم محرم که بیست هزار نفر نزد عمر بن سعد فراهم آمد.
به هرحال، تهدید و تطمیع، مردمی را برانگیختند تا سلاح بردارند و به جنگ پسر پیامبر خدا بشتابند و فاجعه‌ای را بیافرینند که تاریخ مانند این را به یاد ندارد. در صورتی که خود، او را دعوت کرده و به وی پیمان‌ها سپرده بودند.
مجموعه حوادث مربوط به نهضت حسینی از آغاز تا فرجام، به ویژه رفتار و گفتار امام و اهل بیت (ع) آن حضرت در طول مدت قیام، تأییدی است بر بروز خطر خشونت و خودکامگی در جامعه اسلامی که در دوره حاکمیت یزد به اوج خود رسیده بود. همچنین نگارنده در بخش فرجام در این باره چنین آورده است:
شاید آنان که این کردار‌ها و رفتارهای زشت را برخاسته از حقد و کینه‌های قومی و اندیشه و فرهنگ دوران جاهلی می‌دانند گزافه نگفته‌اند.
البته حزب اموی چشمه‌هایی از این کینه‌توزی و خشونت و سنگ‌دلی را در زمان معاویه به نمایش گذاشته بود، چنان که عبدالرحمان ثقفی، فرماندار او در موصل، پس از تعقیب عمرو بن حمق خزایی در سال ۵۱ هجری، وی را دستگیر کرد و سر برید و سرش را نزد همسر عمرو که در زندان به سر می‌برد، فرستاد؛ اما بریدن سر‌ها جمع کثیری از بزرگان دین و فرزندان خاتم المرسلین پدیده تازه‌ای بود که تا عاشورا پیشینه نداشت!
این رفتارهای دهشتناک، نشانه‌هایی از رویکرد جامعه به سوی خشم و خشونت و خودکامگی جاهلیتی بود که اینک پس از پنجاه سال دوباره احیا می‌شد و حسین بن علی با همه وجود به پیکار با آن برخاسته بود تا از رجعت آن پیشگیری کند.
پس عالی‌ترین پیام عاشورا، مبارزه با جمود جاهلیت و زدودن خودکامگلی و خشونت از جامعه اسلامی بود.
گفتنی است، کتاب «تاریخ تفسیر عاشورا» با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه، در ۵۱۲ صفحه و به قیمت ۴۴۰۰۰ تومان به همت انتشارات بوستان کتاب منتشر شده است. /۹۹۸/ن ۶۰۱/ش
ارسال نظرات