مدیریت کنش کاربران در شبکه های اجتماعی

باشگاه نویسندگان حوزوی خبرگزاری رسا، علی اصغر سیاحت هویدا

وقتی رسانه به میان مردم آمد تا سرگرمی را رقم بزند، بسیاری از همان ابتدا مخالف پروپا قرص آن شدند. در میان افراد زیادی که به دنبال ساختن چهره جدید در اذهان مردم بودند، تلاش‌های زیادی شکل گرفت تا غول رسانه‌ای شکل بگیرد و قاعده مسخ شدگی قوت یابد.

البته از همان ابتدا هم برخی ضد تکنولوژی بودند و از فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی در هراس بودند؛ اما بعضی دیگر استدلال‌های علمی داشتند و آنها را نمی‌توانستند ضد تکنولوژی بنامند. مثل سریال آینه‌های سیاه که سال 2011 ساخته شد و تمام فیلم درباره مضرات و آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی است.

شبکه‌های اجتماعی ما را به سمت جامعه الحاقی پیش می‌برد. جایی که دیگر فاصله‌ای میان فرد و رسانه وجود ندارد و سرآغاز این اتفاق بعد از فراگیرشدن اینترنت اشیا شکل می‌گیرد. اما از میان تمام مطالب نگاهی به تأثیر شبکه‌های اجتماعی در سه حوزه بینشی، گرایشی و کنشی داشته باشیم.

نبرد برای تغییر قلب‌ها و ذهن‌ها

رسانه تلاش دارد تا در همه حوزه‌ها افراد را به تغییر رفتار جهت دهد. تغییر رفتار زمانی شکل می‌گیرد که شما درگیر تغییر عقیده بشود. تعریف جنگ نرم یعنی ساحت نبردگاهی برای تغییر قلب‌ها و ذهن است. البته همین تعریف را رهبر انقلاب به جنگ نرم دارند، به مانند تعریفی که جوزف نای از قدرت نرم ارائه می‌دهد.

قلب جایی برای احساسات است، همان جایی که حب و بغض شکل می‌گیرد و مهمترین کار دشمن تغییر حب به بغض و تغییر بغض به حب است. یعنی دوست‌داشتنی‌هایی که امروز از آنها بدتان بیاید و چیزهایی بدی که حالا بخواهید به آنها علاقه‌مند بشود و این همان شروع جنگ شناختی در پهنای محاسبات فرد است.

ذهن جایی برای استدلال است. آنجایی که شک و یقین شکل می‌گیرد و انسان با خطای محاسباتی که برایش ایجاد می‌شود یا ایجاد می‌کنند، به واقعیت‌ها شک می‌کند و به خطا یقین پیدا می‌کند. مانند آنجایی که پیشانی پینه بسته خوارج توانست یکی از بهترین زاهدان زمانه و از یاران امیرالمومنین را به اشتباه بیاندازد و شک کند و مجبور شود تا به مرز خراسان برود، جایی که به قول او کافران در مقابلش حضور دارند.

تاثیر بینشی شبکه‌های اجتماعی بر مخاطب

بینش به معنای آینده‌نگری و دید ما به آینده است. بینش با بصیرت متفاوت است. بصیرت به معنای درک ریشه امور است. برای تغییر در باور یک فرد، ابتدا نظر او دستخوش تغییر می‌شود. سپس نگرش، باور و نهایتا عقیده او تغییر می‌کند و اینجاست که ما شاهد تغییر رفتار از سوی آن فرد هستیم.

در حوزه بیشنی پنج کار است که دشمن انجام می‌دهد تا به وسیله آن بتواند او را مجبور به تغییر رفتار کند.

الف) ایجاد ابهام در مخاطب

در داستان اشتباه محسن رضایی درباره عملیات کربلای چهار، دشمن از این موقعیت استفاده کرد و با تولید ویژه برنامه‌های متنوع، مستند، برنامه گفتگومحور و ... به خصوص از شبکه بی بی سی تلاش کرد تا مخاطب را با ابهام بزرگ در روایت کربلای چهار مواجه کند.

این ابهام باعث اعتمادزدایی از کل اتفاقات می‌شود و مخاطب به صورت ناخودآگاه از یک اتفاق، به تمام ماجرا شک می‌کند. به همین خاطر تلویزیون با تمام قوا حتی از حاج قاسم سلیمانی نیز خرج کرد تا ابهام در دل مخاطب ایجاد نشود و این اشتباه در روایت را به حساب اصل واقعه نگذارد.

توئیت محسن رضایی درباره عملیات کربلای چهار که حواشی زیادی داشت

ب) برخورد اطلاعات متناقض

یکی از مهمترین فرآیندها در تغییر بینش برای تغییر کنشگری مخاطب در فضای مجازی، برخورد اطلاعات متناقض است. این اتفاق در ماجرای دختر آبی به خوبی دیده شد. ابتدا عکسی از فرد دیگر در استادیوم به تصویر کشیدند که سحر خدایاری نبود، سپس ادعا کردند که خودسوزی به خاطر 6 ماه زندانی بود که دادگاه برای او در نظر گرفته بود و چند ادعای دیگر که پشت سر هم مطرح شد.

واکنش سردبیر روزنامه جوان به همه اتفاقاتی که درباره عملیات کربلای چهار رخ داد.

این ادعاها آنقدر پررنگ بود که علی مطهری نماینده اصلاح طلب مجلس را به اشتباه بزرگی دچار کرد و او نیز اخبار کذب را در توئیتی بیان کرد. بعد از آن پروانه سلحشوری مردم را به کودتا علیه جمهوری اسلامی تشویق کرد و آرام آرام اطلاعات متناقض و اشتباه باعث شد تا برخی نمایندگان بیسواد مجلس نیز دچار اشتباه شوند و همین اتفاق سبب شد تا حاشیه‌ها گستردگی زیادی پیدا کند.

اشتباه فاحش علی مطهری در ارائه اطلاعات و ایجاد شبهه و انحراف در افکار عمومی

اصل ماجرا مشخص شد که نه عکس معروف سحر خدایاری است و نه شش ماه به حبس محکوم شده بود و نهایتا پدرشان در مصاحبه‌ای اعلام کرد که مشکل روانی نیز داشته است. هر چند ضد انقلاب نان‌شان را از این سفره برداشتند و در تشویش اذهان عمومی موفق بودند ولی جریان رسانه‌ای انقلاب خوب توانست در روشنگری کار درست انجام دهد.

رسانه ملی در برنامه‌ای به بحث عملیات کربلای چهار پرداخت که حاج قاسم سلیمانی نیز به صورت تلفنی همراه برنامه بود.

ج) رفع ابهام از مخاطب

وقتی روایت‌های اصلی از یک اتفاق دست‌خوش شک و تردید شد و مخاطب به اصل ماجرا شک کرد و دچار ابهام شد، حالا زمان آن است که روایت جدیدی ارائه شود. مانند قطعنامه 598 که بی بی سی در مستندی تلاش کرد تا جام زهر را به شیوه دیگری روایت کند.

البته شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های همراه آنها نیز در همراهی با آن موج کم نگذاشتند و البته انتقادی به رسانه ملی هم بود که بعد از گذشت نزدیک به سی سال از جنگ هنوز نتوانسته است یک مستند فاخر در حوزه‌های جدی و مقاطع حساس انقلاب تولید کند.

تصویر فوق برای سحرخدایاری نیست و شش ماه حبس هم دروغی بیش نبود که متاسفانه از سوی علی مطهری و دیگر نمایندگان اصلاح طلب مجلس گفته شد.

د) برجسته‌سازی اخبار

یکی از اتفاقاتی که با برنامه‌ریزی صورت می‌گیرد، داغ‌کردن یک موضوع برای اینکه حواس‌ها از اتفاق اصلی پرت شود، مثل المپیک و جام جهانی که وقتی همه حواس‌ها پرت آن سو است، کشتار و جنگ به راه می‌اندازند. رژیم صهیونیستی بارها این برنامه را علیه غزه و مردم مظلوم فلسطین پیاده کرده است.

یکی دیگر از این مسائل پرداختن به سریال شمس و مولوی در شبکه‌های اجتماعی است که قرار بود، چند حاشیه بلندتر از متن ایجاد کنند تا حواس‌ها از اتفاقاتی پرت شود که در نیویورک رخ می‌دهد. دختر آبی و ورود زنان به استادیوم برای خارج کردن اولویت معیشت مردم از رسانه‌ها است.

سوژه دختر آبی و برجسته‌سازی هزاران سوژه مانند آن برای پرت کردن حواس رسانه‌ها از هپکو، هفت تپه و ... است که کارگران زیر چرخ دنده‎های کابینه توسعه گرا و زیر چکمه خصوصی‌سازی دارند له می‌شوند.

اشتباهات فاحش نمایندگان اصلاح طلب مجلس آرام آرام کشور را به سمت آشوب می‌برد. یک نفر باید اینها را توجیه کند که مجلس شورای اسلامی محلی برای میتینگ سیاسی نیست و قطعا اظهارنظراتشان تبلعات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خواهد داشت.

ه) شکل دهی به نگرش‌ها

تمام این اتفاقات می‌افتد تا گام دوم تغییر رفتار در ذهن مخاطبان رخ دهد. وقتی مردم از تغییر نظر به سمت تغییر نگرش پیش بروند، در یک جاده اصلی می‌افتد تا به سمت تغییر عقیده حرکت کنند و این خطرناک‌ترین اتفاق است.

زمانی که تغییر نگرش در جامعه شروع شود، هنجارها تغییر می‌کند و رفتار اجتماعی دستخوش بازی روانی، رسانه‌های خارج از کشور می‌شود که هیچ خیری را برای جامعه ما نمی‌خواهند. /882/ی701/س