شماره 51 فصلنامه «روانشناسی کاربردی» منتشر شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پنجاه و یکمین فصلنامه علمی ـ پژوهشی «روانشناسی کاربردی» به صاحب امتیازی دانشگاه شهید بهشتی با مدیر مسؤولی حمیدرضا پور اعتماد و سردبیری عصمت دانش ویژه پاییز ۹۸ منتشر شد.

این فصلنامه در ۷ مقاله و در ۴۹۷ صفحه منتشر شده که عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:


اثربخشی تحلیل رفتار متقابل در مقایسه با خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت بر تعارض‌های کلامی، غفلت و سوء رفتار زوج‌ها

سیدعلی دربانی، پگاه فرخزاد و فرح لطفی کاشانی

چکیده: هدف پژوهش تعیین اثربخشی تحلیل رفتار متقابل و خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت بر تعارض‌های کلامی، غفلت و سوء رفتار زوج‌ها بود. روش پژوهش شبه آزمایشی با دو گروه آزمایش، یک گروه گواه، طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری دوماهه و جامعه آماری ۴۵ زوج مراجعه کننده به مرکز مشاوره شرکت مهندسی و توسعه نفت تهران در سال ۱۳۹۶ بود. از این جامعه ۳۰ زوج که بالاترین نمره با نقطه برش ۱۲۰ را در پرسشنامه راهبرد‌های حل تعارض زناشویی اشتراوس ۱۹۷۹ کسب کرده بودند؛ انتخاب و به شکل تصادفی تعداد ۲۰ نفر در هر یک از سه گروه کاربندی شدند. تحلیل رفتار متقابل کرونل، دی‌گراف، نیوتن و تانیسن (۲۰۱۶) و خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت هوریگیان، رابینز و سازپوسنیک (۲۰۰۴) در ۸ جلسه ۹۰ دقیقه‌ای گروهی هفته­ای یکبار به گروه‌های آزمایش آموزش داده شد. داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس مختلط با اندازه‌گیری مکرر تحلیل شد. یافته‌ها: نتایج حاکی از تأثیر مداخله تحلیل رفتار متقابل و خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت بر تعارض کلامی (۵۹/۱۸ =F، ۰۰۱/۰ =P)، (۷۸/۱۴ =F، ۰۰۳/۰ =P)، غفلت (۳۱/۱۰ =F، ۰۰۶/۰ =P)، (۶۴/۶ =F، ۰۱۴/۰ =P) و سوء رفتار (۲۴/۴ =F، ۰۳/۰ =P)، (۵۲/۱۰ =F، ۰۰۶/۰ =P) و پایداری این تأثیر در مرحله پیگیری و تاثیر بیشتر خانواده درمانی راهبردی کوتاه مدت در تعارض کلامی نسبت به روش تحلیل رفتار متقابل بود؛ ولی در غفلت و سوء رفتار تفاوت میزان تأثیرگذاری دو روش معنادار نبود. نتیجه‌گیری: از آنجایی که هر دو روش منجر به کاهش تعارض‌های کلامی، غفلت و سوء رفتار در زوج‌ها می‌شوند؛ می‌توان از این دو روش به‌عنوان مداخله‌ای مؤثر برای حل تعارض و بهبود رابطه زوج‌ها استفاده کرد.


پیش بینی دلزدگی زناشویی زنان بر مبنای نگرش جنسی آن‌ها و گرایش همسرانشان به شخصیت تاریک

عاطفه میرزایی جاهد و هایده صابری

چکیده: هدف پژوهش تعیین میزان رابطه دلزدگی زناشویی زنان بر مبنای نگرش جنسی آن­ها و گرایش همسرانشان به شخصیت تاریک بود. روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری شامل زوج­های منطقه ۸ شهر تهران در سال ۱۳۹۶ به تعداد ۲۹۱۱۰۶۵ خانوار بود که از میان آن­ها با استفاده از فرمول گرین ۱۹۹۱، «تعداد متغیرها* ۸ +۵۰» و با توجه به احتمال ریزش حجم نمونه تعیین و به‌صورت نمونه ­برداری دو مرحله­ای تصادفی ۱۶۰ زوج انتخاب شد. در مرحله اول نواحی ۲ و ۳ از منطقه ۸ و در مرحله دوم از هر ناحیه ۴ خیابان و ۲ پارک و بوستان به‌صورت تصادفی و در نهایت زوج­‌های داوطلب انتخاب شد. مقیاس دلزدگی زناشویی پاینز ۲۰۰۴ و پرسشنامه نگرش جنسی ازگلی، ترک زهرانی، خوشابی و والایی (۱۳۷۹) توسط زنان و مقیاس شخصیت تاریک جانسون و وبستر (۲۰۱۰) توسط شوهرانشان تکمیل شد. پس از کنار گذاشتن ۴ پرسشنامه مخدوش و ۲ داده پرت، داده­‌ها با استفاده از تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی تحلیل شد. یافته­ ها: نتایج نشان داد که ضریب رگرسیون دلزدگی زناشویی زنان با جامعه ستیزی (۱۹۲/۰ =β، ۰۰۱/۰ =P) و فریبگری (۲۹۹/۰ =β، ۰۰۱/۰ =P) شوهرانشان مثبت و با نگرش جنسی خودشان (۲۹۱/۰- =β، ۰۰۱/۰ =P) منفی است. نتیجه گیری: با توجه به اهمیت کیفیت زندگی زناشویی زوج­‌ها در انسجام خانواده و نقش تعیین کننده نگرش جنسی و صفات شخصیت آن­ها در پیش ­بینی دلزدگی زناشویی، لازم است که دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای آگاه کردن زوج ­ها در رابطه با دانش و نگرش جنسی و نیز ایجاد و پرورش صفات شخصیتی مطلوب در زوج­‌ها برگزار شود.


رابطه ترس از تصویر بدنی و راهبرد‌های نظم جویی شناختی هیجان با ترس از زایمان مادران باردار نوبت اول

زهرا سلگی

چکیده: هدف پژوهش تعیین رابطه ترس از تصویر بدنی و راهبرد‌های نظم جویی شناختی هیجان با ترس از زایمان مادران باردار بود. روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری زنان نخست زای سه ماهه آخر بارداری شهر کرمانشاه در سال ۱۳۹۶ به تعداد ۲۳۹ نفر بود. بر اساس جدول کرجسی-مورگان ۱۹۷۰، تعداد نمونه ۱۴۴ نفر برآورد و به روش نمونه‌گیری در دسترس ۱۵۸ نفر پس از رعایت ملاک‌های ورود از بین زنان باردار مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت ثامن‌الائمه، شهید رجایی، حاج افغانیان، شهید مطهری، وحدت و سجادیه انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسشنامه ترس از تصویر بدنی لیتلتون، اکسام و پوری (۲۰۰۵)، تنظیم شناختی هیجان گارنفسکی، کرایج و اسپینهوون (۲۰۰۱) و انتظار زایمان ویژما (۱۹۹۸) بود. پس از کنار گذاشتن ۱۲ پرسشنامه مخدوش، داده‌های ۱۴۶ نفر به روش رگرسیون گام به گام تحلیل شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که بیشترین متغیر تبیین کننده واریانس ترس از زایمان به ترتیب مربوط به ترس از تصویر بدنی (۳۸۴/۰ =β، ۰۱/۰ =P) راهبرد‌های منفی نظم جویی شناختی هیجان (۲۳۱/۰ =β، ۰۱/۰ =P) و راهبرد‌های مثبت نظم جویی شناختی هیجان (۱۷۲/۰ =β، ۰۱/۰ =P) است. نتیجه‌گیری: از آنجا که هر اندازه زنان باردار نوبت اول، نگرانی بیشتری درباره تصویر بدنی داشته باشند و از راهبرد‌های منفی نظم­ جویی شناختی هیجان استفاده کنند؛ ترس از زایمان بیشتری را تجربه خواهند کرد؛ پیشنهاد می‌شود که روان‌درمانگران و مشاوران با اصلاح نگرش این قشر در مورد تصویر بدنی و آموزش به‌کارگیری راهبرد‌های مثبت نظم جویی شناختی هیجان، ترس از زایمان و آسیب­‌های ناشی از آن را کاهش دهند.


اثربخشی برنامه بازآموزی اسنادی بر فرایند‌های ارزیابی شناختی، راهبرد‌های حل تعارض و سازگاری زناشویی

امید شکری و لیلا متینی یکتا

چکیده: هدف پژوهش تعیین اثربخشی بازآموزی اسنادی بر ارزیابی­‌های شناختی، راهبرد‌های حل تعارض و سازگاری زناشویی بود. روش پژوهش شبه ­آزمایشی با گروه آزمایش و گواه و طرح پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری دو ماهه و جامعه آماری ۲۰۰ زن متأهل مراجعه کننده به مرکز مشاوره زندگی بهتر در شهر تهران در سال ۱۳۹۷ بود. از میان آن‌ها به روش نمونه گیری در دسترس ۳۰ زن انتخاب و به­ طور تصادفی در دو گروه ۱۵ نفری جایگزین شد. ابزار پژوهش مقیاس ارزیابی استرس پیکاک و لانگ ۱۹۹۰، پرسشنامه سبک حل تعارض کاردک (۱۹۹۴) و مقیاس سازگاری زناشویی واکر و تامپسون (۱۹۸۳) و نیز برنامۀ بازآموزی اسنادی استینهارت و دالبیر ۲۰۰۸ بود که به شیوه گروهی در ۱۰ جلسه دو ساعته هفته­‌ای یکبار در مورد گروه آزمایش اجرا و داده­‌ها با استفاده از تحلیل واریانس مختلط با اندازه ­گیری مکرر تحلیل شد. یافته­ ها: نتایج نشان داد که بازآموزی اسنادی در افزایش ارزیابی چالشی (۹۹۴/۴ =F، ۰۱۴/۰ =P)، ارزیابی از منابع (۰۶۵/۶ =F، ۰۰۱/۰ =P)، راهبرد حل مثبت تعارض (۷۶۴/۴ =F، ۰۰۲/۰ =P)، سازگاری زناشویی (۸۶۱/۵ =F، ۰۰۱/۰ =P)، کاهش ارزیابی تهدید (۵۳۶/۷ =F، ۰۰۱/۰ =P)، مشغولیت تعارض (۸۶۵/۴ =F، ۰۰۲/۰ =P)، کناره­گیری از تعارض (۴۹۲/۶ =F، ۰۰۱/۰ =P) و متابعت (۷۶۴/۴ =F، ۰۳/۰ =P) زنان مؤثر بوده و این تأثیر در مرحله پیگیری پایدار مانده است. نتیجه گیری: از آنجا که برنامه بازآموزی اسنادی از طریق تقویت راهبرد‌های تفکر مثبت، راهبرد‌های انطباقی مدیریت تجارب متعارض بین ­­فردی و غنی ­سازی مهارت‌های رابطه بین­ ­فردی می ­تواند در بهبود نشانگر‌های چندگانه کیفیت روابط زناشویی مؤثر واقع ­شود؛ پیشنهاد می­ شود که متخصصان بالینی از این شیوه برای حل تعارض افراد متأهل و افزایش سازگاری زناشویی آن‌ها استفاده کنند.


رابطه علّی بین چشم انداز زمان و بی ثباتی ازدواج بر اساس نقش میانجیگر الگو‌های ارتباطی در زنان و مردان متأهل

سوده نوروزی، سیمیمن دخت رضاخانی و پریوش وکیلی

چکیده: هدف پژوهش تعیین رابطه علّی بین چشم انداز زمان و بی ثباتی ازدواج با نقش میانجیگر الگو‌های ارتباطی بود. روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری شامل ۶۰۰۰ نفر زن و مرد متأهل مراجعه کننده در ماه‌های اردیبهشت تا شهریور ۱۳۹۷ به ۳۷ مرکز مشاوره منطقه ۲ شهر تهران با حداقل ۳ سال سابقه زندگی مشترک بود. به صورت تصادفی ۱۱ مرکز از میان مراکز فوق انتخاب و بر اساس نظر هویت و کرامر ۲۰۰۴، حجم نمونه ۳۰۸ نفر تعیین و آزمودنی ­های واجد شرایط به‌صورت در دسترس انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسشنامه شاخص بی ثباتی ازدواج ادواردز، جانسون و بوث ۱۹۸۰، الگو‌های ارتباطی کریستنسن و سالاوی ۱۹۸۴ و چشم انداز زمان زیمباردو و بوید ۱۹۹۹ بود. داده­ها با استفاده از تحلیل مسیر تحلیل شد. یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که بُعد گذشته منفی (۲۷۲/۰ =β، ۰۰۱/۰ =P) به‌صورت مثبت و ابعاد آینده (۳۳۰/۰- =β، ۰۰۱/۰ =P)، گذشته مثبت (۲۴۵/۰- =β، ۰۰۱/۰ =P)، حال لذت‌گرا (۰۹۵/۰- =β، ۰۰۵/۰ =P) و الگوی ارتباطی سازنده متقابل به‌صورت منفی (۲۴۰/۰- =β، ۰۰۱/۰ =P) بی ثباتی ازدواج را پیش بینی می‌کنند. ضرایب مسیر غیر مستقیم نشان داد که رابطه بین بُعد گذشته منفی و بی ثباتی ازدواج مثبت (۵۱/۰ =β، ۰۰۱/۰ =P)، رابطه بین ابعاد آینده (۰۹۰/۰- =β، ۰۰۱/۰ =P) و حال لذت‌گرا (۰۳۵/۰- =β، ۰۰۵/۰ =P) و بی ثباتی ازدواج منفی است و الگو‌های ارتباطی رابطه بین ابعاد گذشته منفی، آینده و حال لذت‌گرا و بی ثباتی ازدواج را میانجیگری می‌کنند. نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر به مشاوران حوزه خانواده پیشنهاد می‌شود که برای ایجاد و افزایش ثبات زندگی زناشویی، در جلسه‌های مشاوره تغییر در چشم انداز زمان و آموزش الگو‌های ارتباطی سازنده به زوج‌ها را در دستور کار خود قرار دهند.


ساخت، رواسازی و اعتبارسنجی پرسشنامه‌ای برای سنجش الگو‌ها و آسیب‌های پیش از ازدواج

مهدی رستمی، شکوه نوابی نژاد و، ولی الله فرزاد

چکیده: هدف پژوهش ساخت، رواسازی و اعتبارسنجی پرسشنامه‌ای برای ارزیابی الگو‌ها و آسیب‌های پیش از ازدواج بود. روش پژوهش آزمون سازی و جامعه آماری تمام زوج‌های نامزد ایران در سال ۱۳۹۷ بود که از ۲۶ استان و از طریق نمونه‌گیری هدفمند و بنا بر پیشنهاد براون (۲۰۰۶) ۵۵۰ نفر شامل ۳۵۷ دختر و ۱۹۳ پسر در آستانه ازدواج انتخاب شدند و پرسشنامه ارزیابی الگو‌ها و آسیب‌های پیش از ازدواج رستمی، نوابی نژاد و فرزاد ۱۳۹۷ را به‌صورت الکترونیکی تکمیل کردند. پس از کنار گذاشتن ۳۸ پرسشنامه مخدوش، داده‌های ۵۲۱ نفر با استفاده از شاخص نسبت روایی محتوایی و تحلیل عاملی اکتشافی و تائیدی تحلیل شد. یافته‌ها: تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که ۷۹ گویه در ۵ عامل قرار گرفتند؛ عامل اول الگو‌های ناکارامد ارتباطی با مقدار واریانس تبیین شده ۵۰/۱۰، عامل دوم الگو‌های ناکارامد مدیریت رابطه با مقدار واریانس تبیین شده ۸۴/۶، عامل سوم نظام ارزشی زوج‌ها با مقدار واریانس تبیین شده ۴۹/۶، عامل چهارم ذهنیت طرحواره‌ای با مقدار واریانس تبیین شده ۴۳/۶ و عامل پنجم اثرات مخرب خانواده اصلی با مقدار واریانس تبیین شده ۱۹/۵ بودند که تبیین کننده ۴۷/۳۵ درصد از واریانس کل پرسشنامه بود. به جز شاخص χ۲ که = ۶۵/۱۲۰۰ بود؛ شاخص‌های برازش تحلیل عاملی تائیدی در سطح ۰۰۱/۰ معنادار و ضرایب آلفای کرونباخ برای الگو‌های ناکارامد ارتباطی ۹۲/۰، الگو‌های ناکارامد مدیریت رابطه ۹۰/۰، نظام ارزشی زوج‌ها ۹۱/۰، ذهنیت طرحواره‌ای ۸۹/۰ و اثرات مخرب خانواده اصلی ۸۷/۰ و باز آزمایی با فاصله ۴۵ روز به ترتیب ۸۶/۰، ۸۷/۰، ۹۱/۰، ۸۵/۰ و ۹۰/۰ بود. نتیجه‌گیری: پرسشنامه ساخته شده دارای اعتبار و پایایی مطلوبی است و می‌توان از آن برای تشخیص الگو‌ها و آسیب‌های پیش از ازدواج در راستای شناسایی الگو‌های ارتباطی، نظام ارزشی زوج‌ها و ذهنیت طرحواره‌ای هر یک از زوج‌ها استفاده کرد.


روابط ساختاری بین رضایت زناشویی و حل تعارض بر اساس نقش میانجیگر سرمایه‌های روان‌شناختی زوج‌ها

لیلا طهرانی آزاد و مینا مجتبایی

چکیده: هدف پژوهش تعیین رابطه رضایت زناشویی و حل تعارض زوج‌ها بر اساس نقش میانجیگر سرمایه‌های روان‌شناختی آن­ها بود. روش پژوهش همبستگی و جامعه آماری تمام دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌های استان تهران در سال ۱۳۹۷ به تعداد ۱۶۷۸۳۲ نفر بود. به روش نمونه‌گیری تصادفی دو مرحله‌ای ۱۳۵ زوج (۲۷۰ نفر) به ترتیب زیر به صورت تصادفی انتخاب شدند. در مرحله اول واحد علوم تحقیقات و واحد تهران مرکز و در مرحله دوم دانشکده‌های حقوق، الهیات و علوم سیاسی و فنی و مهندسی از دانشگاه علوم تحقیقات و دانشکده‌های اقتصاد و حسابداری و زبان‌های خارجی از واحد تهران مرکز انتخاب شدند. ابزار پژوهش مقیاس رضایت زوج‌های افروز ۱۳۸۷، پرسشنامه سرمایه روان‌شناختی لوتانز، آوولیو، آوی و نورمان (۲۰۰۷) و پرسشنامه حل تعارض مک کللان ۱۹۹۷ بود. پس از حذف ۸ پرسشنامه مخدوش و ۲ شرکت‌کننده پرت داده‌ها با استفاده از روش الگویابی معادله‌های ساختاری تحلیل شد یافته‌ها: نتایج نشان داد که ضریب مسیر مستقیم بین سرمایه روان‌شناختی و حل تعارض (۵۵۲/۰ =β، ۰۰۱/۰ =P)، ضریب مسیر کل یعنی مجموع ضرایب مسیر مستقیم و غیرمستقیم بین رضایت زناشویی و حل تعارض (۴۲۳/۰ =β، ۰۰۱/۰ =P) و ضریب مسیر غیرمستقیم بین رضایت زناشویی و حل تعارض (۲۲۵/۰ =β، ۰۰۱/۰ =P) همگی مثبت است. نتیجه‌گیری: به درمانگر‌های حوزه خانواده پیشنهاد می‌شود که با آموزش نحوه حل تعارض و حل مسائل زندگی مشترک که ممکن است منبع تعارض‌های تکراری بین زوج‌ها باشد؛ رضایت زناشویی را بین آن‌ها فراهم آوردند و به زوج‌ها کمک کنند که روابطی مملو از سرمایه روان‌شناختی را که رضایت زناشویی هم از آن تأثیر می‌پذیرد و هم بر آن تأثیرگذار است؛ پایه‌گذاری کنند و قادر شوند که به حل تعارض مثبت بپردازند.

دفتر فصلنامه «روانشناسی کاربردی» در تهران، اوین، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی، طبقه منفی ۱، آزمایشگاه، اتاق ۷، دفتر مجلات واقع شده است؛ علاقه‌مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://apsy.sbu.ac.ir/about/contact مراجعه کنند و یا با شماره ۰۲۱۲۹۹۰۵۳۴۰-۰۹۱۹۸۲۹۸۰۴۶ تماس بگیرند. /۸۲۲/نن ۶۰۲/ش