تعلیم و تربیت مسأله‌ اول نظام

باشگاه نویسندگان حوزوی خبرگزاری رسا، مهدی خدایی

مادر با هزار امید و آرزو او را از خواب بیدار میکند و صبحانه اش را میدهد و راهی مدرسه اش میکند. پدر بعضی وقت‌ها به شوخی دکتر و مهندس خطابش میکند و مثل روز برایش روشن است که با استعدادی که دارد و امکاناتی که او در اختیارش گذاشته حتماً به این درجه از سواد و موقعیت اجتماعی خواهد رسید.

فرزند راهی مدرسه میشود. همین که پایش را از خانه بیرون میگذارد با دنیای واقعی روبه رو میشود. این جا دیگر کسی به فکر او نیست هر کس به فکر منفعت و ضرر خویش است. دام‌های زیادی افکنده شده که یک لحظه غفلت او موجب گیر افتادنش در آن‌ها خواهد شد. این فضا به کلی یک زندگی دیگری است و معادلات خاص خود را نیز دارد.

نگاهی به آمار‌های منتشر شده از درگیری دانش آموزان با مواد مخدر اعم از سیگار و قلیان تا مواد خطرناک‌تر و روانگردان و آمار درگیری و زد و خورد و مشکلات جنسی که با آن دست و پنجه نرم میکنند این مطلب را روشن میکند که باید در آموزش مهارت‌های زندگی و سواد اجتماعی بیشتر کوشید وگرنه این اعداد و ارقام بالا، زنگ خطر بزرگی را به صدا درآورده است.

۱۳ آبان سالهاست به عنوان روز دانش آموز نامگذاری شده است. دانش آموزانی که سرمایه‌ها و پشتوانه‌های اصلی علمی و عملی کشور را تشکیل میدهند. مدت زمان زیادی طول نمیکشد که این دانش آموزان زمام همه‌ی امور کشور را بر عهده میگیرند. پس باید در تربیت افراد توانا و سالم بسیار کوشید و از تلف شدن استعداد‌ها جلوگیری کرد.

چه بسا استعدادی که به خاطر نبود امکانات امکان رشد و بالندگی را پیدا نمیکند؛ و چه بسیار استعداد‌های شکوفا شده‌ای که در میانه راه به دلایل مختلف یا از مسیر درست منحرف می‎شوند و یا به کلی متوقف شده و به قهقرا می‎روند. مقام معظم رهبری در یکی از دیدار‌های خود این گونه بیان می‎دارند که: در محیط آموزش و پرورش باید کارى بشود که حتى یک استعداد، از میان این میلیون‌ها نوجوان و جوان ایرانى هدر نرود. من به شما فرهنگیان عزیز مى‏گویم که مسئله‏‎ى فرهنگ و تعلیم و تربیت، مسئله‏‎ى اول در نظام ماست.

بدون شک ناآشنایی کافی کودکان و نوجوانان با مهارت‌های اجتماعی، ریشه اغلب آسیب‌پذیری‌های اجتماعی آنهاست؛ از این رو بررسی نقش آموزش مهارت‌های اجتماعی در کاهش آسیب‌های اجتماعی در مدارس می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. آموزش و پرورش، ۱۲ سال با افراد ارتباط دارد ضمن آنکه مدرسه یکی از مورد وثوق‌ترین محیط‌های اجتماعی است.   بنابراین دانش‌آموزان در سنی قرار دارند که اگر اطلاعات کافی به آن‌ها داده شود، به ندرت در سنین بالاتر درگیر آسیب‌های گوناگون از جمله آسیب‌های ناشی از مواد مخدر می‌شوند. آموزش و پرورش بهترین فرصت برای آموزش و ارایه اطلاعات به دانش‌آموزان است.

نهاد‌های مربوطه در ارتباط با آموزش و پرورش تلاش‌های زیادی در جهت رفع این مشکلات و معضلات کرده و در پی یافتن بهترین راه حل‌ها برآمده اند. ایشان سعی کرده اند دستورالعمل‌هایی را به تعریف کنند که امیدبخش برای آموزش، توانمندسازی و مداخلات به موقع پیشگیرانه در زمینه آسیب‌های اجتماعی و رفتار‌های پرخطر تهدید کننده کودکان و نوجوانان باشد.

آموزش و پرورش همانطور که از اسم آن پیداست، بر دوبال استوار است. اگر هر یک از آن‌ها نباشد قطعاً دانش آموز با مشکلات زیادی روبه رو خواهد شد. تاکید بیش از حد به آموزش که معطوف به موارد درسی نظری بوده و مدرک گرایی بی حد و حصر و کم اعتنایی به امر پرورش که نیاز اصلی دانش آموز در زندگی واقعی است و همان است که رفتار‌های اجتماعی او را سامان میدهد، باعث شده که دانش آموزان در برابر مشکلات و آسیب‌های اجتماعی بسیار آسیب پذیر باشند. دانش آموز بعد از چند وقت هر چند جزو دانش آموزان موفق کلاس در امور درسی است، ولی توانایی تصمیم گیری و اداره زندگی خود را نداشته و با بسیاری از مشکلات دست و پنجه نرم می کند.

یکی از عناصر اصلی شادابی و نشاط دانش آموزان امید است. به دلیل عوامل بسیاری این امید رفته رفته در او کشته میشود و او به سرحد پوچی می رسد. درمان این شخص در این زمان بسیار سخت بوده و او به بسیاری از مشکلات دچار شده و برگشتن به زندگی قبل برای او با موانع بسیاری همراه است.

مشکلات دانش آموزان واقعاً امری جدی و غیر قابل انکار است. تحول جسمی و روحی که در این فرد صورت می گیرد او را با معضلات بسیاری روبه رو می کند. اگر راهکار درست از طرف خانواده و مدرسه اعمال نشود آینده‌ی این فرد با خطر قابل توجهی روبه رو می شود. خانواده‌ها باید بدانند که صرف وقت و هزینه در تربیت صحیح فرزندان از مهم‌ترین سرمایه گذاری‌هایی که انسان می تواند داشته باشد. فرزند اگر سالم باشد علاوه بر اینکه همه‌ی این هزینه‌ها را باز می گرداند، محلی از اعراب برای دغدغه‌ها و درگیری‌های فکری و ذهنی والدین در آینده نیز نمی گذازد.

روز ۱۳ آبان روزی است که ما باید دوباره نگاهی به گذشته بیاندازیم و خاطرات جنگ و آشفتگی کشور را دوباره مرور کنیم  تا مشهود شود دانش آموزان چه نقش تعیین کننده‌ای در آن داشتند. با چه جرأت و جسارتی در خط مقدم جبهه‌ها حاضر می شدند و چه جان نثاری‌هایی  کرده اند، از خود گذشتگی‌هایی که نظیرش را از بزرگ تر‌ها هم ندیده ایم. چند خطی که از وصیت نامه‌های آن‌ها مطالعه می کنیم میزان رشد فکری و معنوی آن‌ها کاملا برایمان نمایان می شود.

امروز، کشور توانایی و استعداد پرورش دانش آموزانی به مراتب بالاتر از آن موقع‌ها را دارد. ولی باید برنامه ریزی‌های صحیح و فنی در این زمینه صورت گرفته و هزینه‌های لازم به درستی در آن صرف شود./918/ی702/س