بلایی به نام مدرنیست شدن جامعه ما

اشاره: امنیت فضای مجازی یکی از مهمترین مسائلی است که گاهی نسبت به آن بی تفاوت می‌گذریم. اطلاعاتی که در پی بی در و پیکر شدن فضای مجازی از کشور خارج می‌شود، بی تردید تبدیل به یک پایش اطلاعاتی قوی می‌شود تا دشمن بداند که ادبیات مردم ایران را تغییر داده است یا اینکه هنوز کاری از پیش نبرده، بنابراین این تفکر مخالف توسعه شبکه ملی اطلاعات است.

برای بررسی این موضوع و راه‌کار برخورد با فضای وهم‌آلود مجازی خبرنگار سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا نزد دکتر نعمت الله کرم‌اللهی، دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع) رفت تا درباره این موضوع به گفت‌وگو بپردازند.

رسا- رهبری کاریزماتیک چطور رهبری است؟

رهبر کاریزماتیک رهبری است که به عبارتی مجموعه‌ای از پیروان به دلیل اعتقادشان به وجود ویژگی‌های استثنایی در یک شخص خاص به دنبال آن فرد بیفتند و فرد این‌ها را به سمتی می‌برد. اصلاً به تعبیر وبر جاهایی نیاز نیست که آن رهبر این ویژگی‌ها را داشته باشد، مهم این است که پیروان باور داشته باشند که این فرد این ویژگی‌ها را دارد. کاریزما می‌تواند بسیج عواطف کند و آدم‌ها را به دنبال خودش بکشد.

مثلاً امام خمینی هم می‌تواند کاریزما باشد، در حالی که ولایت فقیه در نگاه دینی اصلاً جریان است و فرد نیست، ولی فقیه تمام عقبه فقه، کلام، تفسیر، فلسفه، عرفان و همه اینها را دارد. اصلاً امام خمینی نائب الامام است، یعنی اگر امام خمینی حکمی علیه حکم شرع بدهد، امام از رهبری خلع هست، از عدالت اصطلاحاً ساقط شده و از رهبری خلع می‌شود.

جایگاه امام خمینی یا چهره کاریزما

بنابراین امام خمینی وقتی جایگاهش فهمیده شود و انقلابش که شما در دل فرهنگ شیعی بدان نگاه کنید، وقتی با عینک کاریزما به امام نگاه می‌کنید با مفاهیمی که وبر تولید کرده خیلی از ابعاد ولایت فقیه و رهبری امام را نمی‌بینید که بتوانید فهم کنید تا بعد بتوانید آن را تئوریزه کنید. اما وقتی در غرب کاریزما شکل گرفت، یعنی کاریزما مطرح شد، زمینه ساز جنگ جهانی دوم شد.

موسولینی و هیتلر جنگ جهانی دوم را به راه انداختند، بعد از جنگ جهانی دوم گفتند که اصلاً کاریزما و ارتباطش با توده‌ها از بمب اتم خطرناک‌تر است و ما باید جامعه مدنی تشکیل بدهیم، جامعه مدنی جامعه‌ای است که سه سطح دارد: سطح رهبری، سطح نهادهای مدنی مثل احزاب و سطح مردم. نهادهای مدنی واسطه شوند و نگذارند تا این‌ها به هم برسند، چون اگر رهبر بتواند به توده‌ای برسد و اینها را به هیجان دربیاورد، این از بمب اتم خطرناک‌تر می‌شود.

رسا- بعد از اینکه خواستند تا دست رهبر را از جامعه کوتاه کنند، این محصول چه نگاه و تفکری داشت؟ کسانی که ولایت فقیه را کاریزما معرفی می‌کردند به دنبال چه بودند؟

کسانی که ولایت فقیه را در ایران کاریزما تئوریزه کردند، همین‌ها چند سال بعد بحث جامعه مدنی را مطرح کردند و اصلاحات شدند، یعنی وقتی از عینک خاصی استفاده می‌کنید، مثل دومینو هست و وقتی قطعه را انداختید تا پایان می‌رود، وقتی از موضع کاریزما ولایت فقیه را تحلیل کردید، مسیری که کاریزما در غرب طی کرده را هم اینجا دنبال خواهی کرد.

پست مدرنیته وضعیتی است که سنگ روی سنگ بند نمی‌شود، استعاره‌ای که استفاده می‌کنم این نگاه تصرفی، استعاره پیوندزنی هست. یعنی ما باید مدرنیته، ساینس و تکنولوژی‌اش را به فرهنگ خودمان پیوند بزنیم، پیوند زدن درخت یعنی شما درختی در باغچه منزلتان دارید که ریشه در اعماق دارد، میوه‌هایی می‌دهد و سالم است. شما سالها از این میوه استفاده کردی، اگر متوجه میوه دیگری بشوید که در بیرون هست و مثلاً آن هم خوشمزه است، به جای اینکه درختی که کنار درختت در باغچه جایش کم است، رفتار عاقلانه این است که یک شاخه از آن درخت را به درخت خودت پیوند بزنی.

این کار باعث می‌شود که درخت خودتان به آن میوه‌ای که پیوند زدید، وارد شوید و اگر آن میوه مزه تازه‌ای یا خاصیتی هم دارد، به درخت خودت پیوند زدی. مشکل این است که علم و تکنولوژی را وارد کردیم و نهادی به اسم حوزه داشتیم و نهاد دیگری به دانشگاه کنارش قرار دادیم و اینها موازی نخواهند رفت.

یکی علم توحیدی را نشر می‌دهد و دیگر درگیر علم سکولار است و این دو علم در مبانی با همدیگر درگیر هستند و در غایت به اختلاف خوردند. اگر همه جوان‌ها را به دانشگاه فرستادید باید منتظر باشید که منشورات و فرهنگ عمومی جامعه عوض شود، یعنی فقط فرهنگ نخبگان عوض نمی‌شود، فرهنگ عمومی هم متاثر از اینها خواهد بود.

رسا- این مسئله در حوزه فضای مجازی به کجا می‌رسد و قرار است دقیقا تا کجا ادامه پیدا کند؟

نگاه دیگر به لحاظ فنی بحث‌هایی است که در شبکه‌های اجتماعی مطرح است که چرا ما شبکه ملی اطلاعات نداریم؟ اسنودن بعد از اینکه به روسیه رفت، نقشه‌ای را منتشر کرد که دو، سه تا کشور رنگ قرمز داشتند که یکی ایران بود. یعنی کشورهایی که دروازه نداشتند و میلیاردها صفحه اطلاعات هر روز از کشور خارج می‌شود و از نظر امنیتی تحریم‌هایی که به ما فشار می‌آورد علت آن همین اطلاعاتی است که در اختیار دشمن قرار دادیم و آنها می‌دانند که دقیقا با این اطلاعات باید چه کار بکنند.

ابرکامپیوترهای هوشمند این اطلاعات را پردازش می‌کنند و به راحتی بزنگاه‌های شما را شناسایی می‌کنند و فشار روانی با ابزاری به نام تلگرام عملیاتی می‌شود که ما به آن تروریسم اقتصادی می‌گوییم. به راحتی فضا را آشفته می‌کنند و مردم را به هیجان می‌آورد. شبکه ملی اطلاعات اینجا می‌تواند عاملی برای تنظیم باشد و با تولید محتوای مفید در این عرصه به اندازه کافی محتوا در اختیارشان قرار دهد و در فیلترینگ هم نباید تعارف داشته باشند.

در شبکه‌های اجتماعی خارجی نمی‌توان علیه اسرائیل سخن گفت

همین الان در توئیتر یا تلگرام اکانتی درست کنید و علیه اسرائیل شروع به صحبت کنید، اصلا تعارف ندارد و به سرعت صفحه شما را می‌بندد. آنها روی دنیایشان به شدت جدی هستند و هرچیزی که دنیا و منافع دنیایی‌شان را تهدید کند، اصلا تعارف نمی‌کنند، آوار می‌کنند، اما چون چرخ صنایع نظامی‌شان می‌چرخد و توجیه اقتصادی برایشان دارد وقیحانه از کشوری مثل عربستان دفاع می‌کنند که قوانینی قرون وسطایی درون آن حاکم است اما ایران را تحت فشارهای روانی و تحریم قرار می‌دهند.

رسا- همین اتفاق نشان می‌دهد که چیزی پشت پرده قرار دارد و قطعا منافع خاص خود غرب بالاتر از هر چیزی دیگری برایشان است و حقوق بشر و این حرف‌ها بازی بچه‌گانه‌ای برای فریب افکار عمومی است.

اگر جایی منافع‌شان به خطر بیفتد، مثل من و شما اهل مماشات نیستند، بی تعارف هر زمانی که علیه اسرائیل موضع گرفتید یا تهدید برای منافع آمریکا باشید، اینها شما را از رسانه‌هایشان حذف می‌کنند، از روی ماهواره‌هایشان برمی‌دارند و شبکه‌های شما را تحریم می‌کنند.

الان پرس تی وی و المنار در خیلی از کشورهای اروپایی تحریم است و تعارف هم ندارند. به همین خاطر یکی از ظرفیت‌ها فیلترینگ است و زمانی فیلترینگ موثر است که بتوانید شبکه ملی اطلاعات داشته باشید و سره را از ناسره تشخیص دهید.

الان در خانواده‌ها هم در حوزه غذایی اگر کوچکترین آسیبی به او زده شود با شما برخورد خواهند کرد اما مهمتر از سلامت جسم، سلامت روح و اخلاق است. سفره‌ای به شدت آلوده در همه خانواده‌ها پهن کردید و همه را هم پایش نشانده‌اید. دولت وظیفه دارد که تشخیص دهد آن محتواها سالم هستند یا ناسالم و اگر دقت نکند و محتواهای ناسالم را از داخل سفره برندارید، آثاری دارد.

جامعه ما سواد رسانه‌ای پائینی دارد

این نسل که بزرگ شود و مسلط شود، احتمالا مشکلات ما بیشتر خواهد شد، راهکار آموزشی در حوزه چه باید کرد، آموزش سواد رسانه‌ای است که به شدت در کشور ما پائین است. سواد رسانه‌ای منظور ماست نه سواد فنی و توان فنی استفاده از ابزار! سواد رسانه‌ای به معنای بصیرت داشتن و شناخت دوست و دشمن است، اینکه بدانیم محتوای مفید و مضچه محتوایی است و فراتر از سواد رسانه‌ای، تربیت رسانه‌ای‌ است.

باید تربیت رسانه‌ای را شروع کنیم تا بچه یادبگیرد که نباید گوشی داشته باشد یا اگر سراغ فضای مجازی رفت، به اندازه نیم ساعت برود و تعریف شده حضور داشته باشد، آرام آرام این بچه یاد بگیرد که در خیلی از عرصه‌ها وارد نشود و نباید چیزی بالاتر از سن خودش یاد بگیرد.

نوجوان هم در سطح خودش باید باشد. چرا باید یک پسر 14 ساله طوری آه بکشد که انگار کشتی‌هایش غرق شده و دیگر امیدی به زندگی ندارد. مطمئنا تحت تاثیر فضای مجازی به بلوغ زودرس رسیده است، ازدواج می‌خواهد، زندگی‌ می‌خواهد.

در حالی که باید الان مشغول گروه دوستانش باشد و به برنامه ریزی درسی مشغول باشد و هرچیز دیگری که نیاز است قطعا پدرش برایش مهیا می‌کند.

رسا- ممنون از اینکه وقتتان را در اختیار خبرگزاری رسا قرار دادید. /882/ 401/