چند خبر کوتاه از کتابخانه ها و موزه های آستان قدس رضوی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، در نزدیکی روز بزرگداشت علامه محمدباقر مجلسی، آستان قدس رضوی در شصت‌و‌یکمین برنامۀ سه‎شنبه‎های علمی‌فرهنگیِ خود از دست‌خط علامه محمدباقر مجلسی موجود در گنجینۀ رضوی، در فضای مجازی رونمایی کرد.

دبیر رونمایی از آثار نفیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اعلام کرد: شصت‌و‌یکمین برنامۀ سه‎شنبه‎های علمی‌فرهنگی آستان قدس رضوی هم‌زمان با بزرگداشت علامه محمدباقر مجلسی، به رونمایی و معرفی چند نسخۀ خطی که به دستخط علامه محمدباقر مجلسی در گنجینۀ رضوی نگهداری می‌شود، اختصاص یافت که این رونمایی، پیش از ظهر امروز به دلیل محدودیت‌های کرونایی، به‌صورت غیرحضوری در فضای مجازی صورت گرفت.

مهدی قیصری‌نیک با این توضیح که علامه محمدباقر مجلسی یکی از محدثان و فقهای مشهور شیعه در قرن یازدهم هجری قمری است که در علم حدیث، فقه، اصول، رجال، تاریخ و درایه سرآمد عصر خود بوده است افزود: در گنجینۀ رضوی، بیش از یک هزار و 918 نسخۀ خطی از آثار علامه موجود است که برخی نسخه‎ها به‎دستخط این عالم بزرگوار است.

همچنین سیدرضا صداقت‌حسینی، کارشناس ارزشیابی و ثبت نسخ خطی آستان قدس رضوی در ادامه، به معرفی نسخۀ خطی «مرآه‎العقول فی شرح اخبار آل‎الرسول» پرداخت که بیشتر صفحه‎های کتاب به‎خط علامه محمدباقر مجلسی است. وی ادامه داد: این اثر، یکی از تألیفات بسیار نفیس علامه مجلسی است که به شرح کافی محمد‌بن یعقوب کلینی است و در هفتم ربیع‎الثانی سال 1098 در 148 برگ کتابت و در شهریور 1329 به‌دست حسام‌الواعظین اصفهانی وقف گنجینۀ رضوی شده است.

وی افزود: نسخۀ نفیس دیگر، جلد نهم کتاب بحارالانوار است که در شرح احوال حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) است و به خط نسخ در سال 1079 هجری قمری در 154 برگ کتابت شده و برخی اوراق نسخه به خط و تصحیح علامه مجلسی است.

صداقت‌حسینی از نسخۀ خطی «اقبال‌الاعمال» ابن‌طاووس یاد کرد و گفت: این اثر در 432 برگ به خط نسخ توسط زین‌العابدین‌بن حاجی محمد رازانی اصفهانی در سال 1076 کتابت شده است و اجازۀ علامه محمدباقر مجلسی به مالک نسخه، حاج محمدعلی در ذی‌قعدۀ 1089، در ذیل نسخه به خط علامه مرقوم است.

وی به نسخۀ نفیسی از کتاب «کافی» شیخ کلینی اشاره کرد که در آن، چندین بلاغ، انهاء و اجازۀ روایت از علامه محمدباقر مجلسی به کاتب نسخه؛ محمدشفیع موجود است و خاطرنشان کرد: این نسخه توسط محمدشفیع تویسرکانی در سال 1084 قمری در 367 برگ کتابت و در سال 1336 توسط فخرالدین نصیری امینی وقف شده است.

گفتنی است، این برنامۀ رونمایی، در پایگاه اینترنتی موزۀ آستان قدس رضوی به نشانی museum.razavi.ir و نیز پورتال کتابخانۀ دیجیتال آستان قدس رضوی به نشانی digital.aqr.ir رونمایی شد و قابل دسترسی است.

معارفۀ مدیران جدید اسناد، مخطوطات و کتابخانه‌های تخصصی آستان قدس رضوی

مراسم تودیع و معارفۀ مدیران سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در بخش‌های مدیریت مخطوطات، مدیریت اسناد و کتابخانه‌های تخصصی برگزار شد.

طی مراسمی با حضور ریاست سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی به مدیریت مرکز مخطوطات، دکتر محمدهادی زاهدی به مدیریت مرکز اسناد و مطبوعات و دکتر علی سوزنچی به ریاست ادارۀ کتابخانه‌های تخصصی این سازمان، به مدت دو سال منصوب شدند.

وی با ابراز این‌که همۀ ما زیر پرچم سبز امام‌رضا(ع) در جایگاه خادم الرضا(ع) خدمت می‌کنیم و باید خداوند را شاکر باشیم که توفیق این خدمت را به ما ارزانی کرده است، تصریح کرد: در دوران مدیریتی که در قسمت‌های مختلف داشته‌ام، به تجربه دریافته‌ام که هر امری با اتکا به ظرفیت‌های داخلیِ همان مجموعه شدنی است و تاکنون هم اگر قدمی برداشته شده است، با اتکا به ظرفیت‌های نیروهای همان مجموعه که بهترین مدیرانِ بخش خود بودند انجام شده است.

حجت‌الإسلام سیدجلال حسینی با بیان این‌که در این جابجایی‌ها و هجرت‌ها خداوند خیر و برکات زیادی قرار داده است و جزو سنت‌های الهی است، تأکید کرد: اصل جابجایی مدیران یک اصل بدیهی است و دلیل بر ضعف نیست؛ بلکه هدف، جانشین‌پروری و استفاده از تجربیات است؛ چه‌بسا گاه یک عنصر مفید در یک بخش، در جایگاه دیگری می‌تواند مفیدتر باشد و بهتر می‌تواند از ظرفیت‌ها و توان خود استفاده کند.

وی ضمن قدردانی از تلاش‌های مدیران فعلی مرکز مخطوطات، ادارۀ اسناد و کتابخانه‌های تخصصی و تأکید بر این‌که تاکنون در هر سه مجموعه اقدامات خوبی انجام گرفته است، به شرح وظایف و مسئولیت‌های مدیران جدید پرداخت و گفت: انتظار می‌رود که مدیران در سمت‌های جدید خود بیش از پیش از ظرفیت‌های هر حوزه به‌ویژه نیروهای انسانی متخصص و کارامد بهره‌مند شوند و خلاء موجود را در حوزۀ کاری خود تا حدی که امکانات و ظرفیت‌ها اجازه می‌دهد مرتفع کنند.

حسینی سهولت دسترسی پژوهشگران به منابع، اصلاح وبازنگری فرایندها و اهمیت بیشتر به حوزۀ وقف و نذر و اهدا و رایزنی فرهنگی در زمینۀ ملی و بین‌المللی را از مهم‌ترین مسائلی دانست که باید در هر بخش انجام شود و ابراز کرد: شرایط کرونایی نافی برنامه‌داشتن و با نظم به جلو رفتن نیست.

وی در ارتباط با انتظارات خود را در حوزۀ مدیریت مخطوطات ضمن توجه ويژه به پاسداري از ميراث موجود در كتابخانه و نظارت دقيق حوزۀ تحت سرپرستي، عنوان کرد: تلاش در مسير غني‌تر‌كردن گنجينۀ نسخ خطي، كوشش در جهت معرفي و ارائۀ نسخ خطي به جامعۀ علمي، استفاده از توان علمي پژوهشگران حوزه و دانشگاه، تعامل با اساتيد و نخبگان حوزۀ خطي، ايجاد زمينه براي بررسي و تدوين تاريخ علم و تمدن و نيز تدوين روش تحقيق دانشمندان در آثار و نسخ خطي ارزشمند موجود، از مسائلی است که باید بیش از پیش برای آن تلاش کرد.

گفتنی است که پیش از این سوزنچی، حسن‌آبادی و زاهدی، به‌ترتیب مدیریت ادارۀ مخطوطات، مدیریت ادارۀ اسناد و مطبوعات و مشاور علمی و پژوهشی ریاست سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی را بر عهده داشتند.

اسناد تاریخی کودتای 28 مرداد در گنجینۀ رضوی

رئیس ادارۀ کتابخانه و موزۀ وزیری یزد، از کتابخانه های وابسته به آستان قدس رضوی، از وجود اسناد نفیسی با موضوع کودتای 28 مرداد در این مرکز خبر داد.

دکتر محمدرضا ملک‌ثابت با بیان این‌که این اسناد، برخی از دست‌نوشته‌های متعلق به «غلامرضا دبیران»، فعال سیاسی، اجتماعی و از دوستان و همراهان نزدیک دکتر مصدق است که به همت خانوادۀ ایشان به این مرکز اهدا شده است، تصریح کرد: برخی از این اسناد مرتبط با اعلامیه‌های علما، مکاتبات دکتر مصدق با سران و شخصیت‌ها، متن نامه‌ها و تلگراف‌ها، درخواست روحانیون از دکتر مصدق و اسنادی از این دست است.

وی به برخی از مهم‌ترین عناوین این اسناد اشاره کرد و گفت: قدرداني دکتر محمد مصدق و آيت‌الله ابوالقاسم کاشاني از سيد‌علي‌محمد وزيري و ساير علماي يزد به جهت حمايت از دولت، متن تلگراف علماي يزد به دکتر مصدق در خصوص موافقت با اصلاح امور فرهنگي، نامۀشخصي در خصوص وضعيت تهران و پيگيري ملي‌شدن صنعت نفت توسط دکتر مصدق، اعلاميۀ جامعۀ مذهبي دين و دانش اصفهان خطاب به دکتر مصدق جهت توجه به مسائل فرهنگي کشور در دوران پهلوي، بخشی از عناوین این اسناد است.

ملک‌ثابت در پایان به برخی دیگر از این اسناد اشاره کرد و ادامه داد: تلگراف به دکتر مصدق در خصوص مخالفت با افراد دعوت‌شده براي انجمن نظارت توسط فرمانداري يزد، تلگراف تبريک جامعۀ مسلمين يزد به محمد مصدق و آيت‌الله سيد ابوالقاسم کاشاني و ابراز اميدواري جهت اجراي احکام و قوانين اسلامي در کشور، درخواست علماي يزد از دکتر مصدق و تلگراف‌هايي از افراد و شخصیت‌ها به وی در خصوص درخواست رسيدگي به حادثۀ ابرقو و مجازات عاملين حادثۀ مذکور، نامه‌هاي دکتر محمد مصدق به غلام‌رضا دبيران و مختصري از شرح زندگاني دکتر محمد مصدق و آثار علمي وي، از دیگر عناوین اسناد این مجموعه است.

نمایش هدایای رهبری از جنس قرآن و خوشنویسی

مجموعه‌ای از آثار هنری اهدایی مقام معظم رهبری، با محوریت خوشنویسی، در موضوعات قرآنی، ادعیه و چهارده معصوم علیهم‌السلام در موزۀ آستان قدس رضوی در معرض نمایش عموم قرار گرفته است.

معاون موزه‌ها و ترویج میراث فرهنگی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، از نمایش آثار ارزشمند هنری شامل تابلوهای خوشنویسی و معرق و قلم‌زنی با محوریت آیات قرآنی و ائمۀ اطهار علیهم‌السلام، اهدایی آیت‌الله خامنه‌ای، هنر دست هنرمندان داخلی و خارجی، در موزۀ قرآن و نفایس آستان قدس رضوی خبر داد.

مهدی قیصری‌نیک به یک تابلوی «و ان یکاد» اشاره و تصریح کرد: این اثر  با هنر قلم‌زنی در ابعاد 81 در 51 سانتی‌متر خلق شده که به دست دکتر مرضیه وحید دستجردی در سال 1389 خورشیدی به مقام معظم رهبری اهدا شده است.

وی از چند اثر دیگر با موضوع سوره‌های قرآنی یاد کرد و گفت: تابلوی خوشنویسی و تذهیب سورۀ حمد در ابعاد 70 در 92 سانتی‌متر به خط استاد هنر خوشنویسی، غلامحسین امیرخانی، با تذهیب محمد طریقتی اهدایی 1376 خورشیدی؛ تابلوی خطاطی سورۀ «یس» بر روی پوست در ابعاد 60 در 47 سانتی‌متر اهدایی حکیم الهی از انجمن مسلمانان جاگارتا در سال 1387 خورشیدی؛ و تابلوی خطاطی آیات قرآن بر روی چرم در ابعاد 138 در 108 سانتی‌متر اهدایی مؤسسۀ شهید المحراب للتبلیغ الإسلامی عراق در سال 1389 خورشیدی، از دیگر آثار ارزشمند این مجموعۀ هنری است.

قیصری‌نیک ادامه داد: تابلو خوشنویسی «بسم‌الله النور» و «فاتحه الکتاب» به شیوۀ سیاه‌مشق در ابعاد 36 در 87 سانتی‌متر اثر نصرالله افجه‌ای در سال 1376 یکی دیگر از این نفایس است که به صورت یک هشت ضلعی به شیوۀ هنرمندانه به سبک سیاه‌مشق کتابت شده است.

وی دربارۀ این اثر هنرمندانه افزود: درون اثر، هشت‌ضلعی‌های کوچک‌تر دیده می‌شود که در هر کدام، خط زیبای آن به شیوه و رنگ متفاوتی چشم‌نوازی می‌کند و در کوچک‌ترین هشت ضلعی که در نقطۀ کانونی اثر قرار گرفته است، عبارت «بسم الله النور» به خط زیبایی نقش بسته است.

قیصری‌نیک در پایان اضافه کرد: تابلوی مسی قلم‌زنی اسماءالحسنی و اسامی چهارده معصوم علیهم‌السلام به قطر 97 سانتی‌متر اهدایی از نجف‌آباد اصفهان در سال 1395 خورشیدی، تابلوی تراش روی شیشه با طرح اسامی پنج تن آل عبا در ابعاد 67 در 76 سانتی‌متر اثر و اهدایی مجید نوادری در سال 1377 خورشیدی و تابلوی خوشنویسی آیۀ اطاعت به خط ثلث و نستعلیق بر روی پوست اثر لقمان احمدی مریوانی اهدایی امام جمعۀ مریوان در سال 1388 خورشیدی از دیگر آثار این مجموعۀ بی‌مانند است.

گفتنی است که این آثار از جمله نفایسی است که به دست هنرمندان، شخصیت‌ها و ارادتمندان به مقام معظم رهبری به ایشان اهدا شده و ایشان نیز در طی چندین دوره به موزه آستان قدس رضوی اهدا کرده‌اند. این نفایس در گنجینۀ قرآن و هدایای مقام معظم رهبری، واقع در صحن کوثر حرم مطهر رضوی در معرض نمایش عموم قرار دارد./864/ت303/ب1