نقش عنصر سوگ و حماسه در دینداری جامعه

به‌گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و احتماعی خبرگزاری رسا، سومین نشست از برنامه «محرم امسال» دوشنبه شب به همت دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد.

در این نشست حجت‌الاسلام نامخواه، پژوهشگر دانش اجتماعی و سید علی حسینی، شاعر آیینی کشور به بررسی و تحلیل ادبی، اجتماعی و فرهنگی مداحی‌های حاج مهدی رسولی پرداختند.

در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام مجتبی نامخواه نسبت میان جامعه و مضامین مداحی‌ها را تبیین کرد و گفت: در گوش دادن به یک مداحی باید ببینیم آن اثر چگونه سوگ خود را ابراز می‌کند، چه آینده‌‌ای را مبتنی بر باورهای مذهبی خود ترسیم می‌کند، چه عناصر و مضامینی از دینداری را تبلیغ و یا تقبیح و اساسا چه نحوه‌ای از دینداری را به مخاطب ارائه می‌کند.

وی همچنین افزود: در بررسی مداحی باید به این پرسش پرداخت که پدیده و رویدادی که در هیئات مشاهده می‌کنیم، نشانه و نمونه‌ای از چه نوع دینداری است و چه نسبتی بین مذهب اجتماعی و باورهای جاری در مداحی وجود دارد.

این پژوهشگر حوزوی ابراز داشت: همانطور که می‌دانید همواره گفتمان‌ها و دیدگاه‌های مختلفی به ترسیم عاشورا پرداخته‌اند. یک زمانی عنصر سوگ در عاشورا مطرح بوده و یک دوره‌ای عنصر حماسه برجسته بوده است.

وی تصریح کرد: زمانی که عنصر سوگ برجسته بوده است، عنصر حماسه بلعیده می‌شده؛ به همین صورت در دوران‌هایی که عنصر حماسه برجسته بوده است، عنصر سوگ خیلی مورد اقبال نبوده است و این امر در دو دهه منتهی به انقلاب اسلامی قابل مشاهده است.

این جامعه شناس ادامه داد: باید در بررسی مداحی‌ها به این نکته توجه داشته باشیم که نسبت عنصر حماسه و سوگ در دینداری امروز ما به چه صورت است.

وی اظهار داشت: ما همواره در آثار آقای رسولی نحوه خاصی از دینداری را می‌بینیم که از یک سازه قدرتمند برخوردار است؛ ایشان مرتبا در اشعار انتخابی خود تضمین‌هایی از مولانا، حافظ و باباطاهر به‌کار می‌بندند تا با درآمیختن مضامین شعر با عرفان، نوعی حماسه از دل کار بیافرینند و در این کار به قدری فرهیخته عمل می‌کنند که مخاطب از آن لذت می‌برد.

حجت‌الاسلام نامخواه به روح حماسی آثار مهدی رسولی اشاره و بیان کرد: همچنین باید توجه داشت که اشعار محصول یک شرایط اجتماعی هستند، بنده نمی‌گویم اشعاری که آقای رسولی یا دیگر مداحان کشور استفاده می‌کنند به‌طور مستقیم محصول جامعه هستند، اما می‌توانند در رسیدن به ویژگی‌های دینداری یک جامعه ما را یاری دهند.

در ادامه سیدعلی حسینی به بررسی مداحی‌های حاج مهدی رسولی پرداخت و گفت: اگر بخواهیم به‌طور اجمالی یک مداحی را بررسی کنیم، باید آن را در انتخاب و اجرای احسن خلاصه کرد؛ این انتخاب احسن می‌تواند انتخاب شعر و انتخاب محتوا را شامل شود و در این میان باید به عناصر اجتماعی تأثیرگذار بر مداحی‌های امروز نیز توجه داشته باشیم.

وی عناصر یاری‌دهنده یک مداح را تبیین کرد و ابراز داشت: ارکان هیأت در نوع محتوا و چگونگی اجرای مداح بسیار مؤثر هستند؛ از طرفی مخاصبان نیز بر اساس سلایقشان می‌توانند مداح را به اوج برسانند و یا او را به سقوط بکشانند.

وی افزود: همچنین نگرش کارگزاران هیأت در ترسیم فضای مداحی نیز می‌تواند مداح را به رشد و بالندگی برساند یا او را در ورطه رکود و ایستایی نگاه‌ دارد.

این شاعر اهل بیت(ع) به ابعاد قدسی و دیرینگی مسأله مداحی در کشور پرداخت و عنوان کرد: در کشور ما مداحی نشان از فرزانگی مداح است و اهل بیت(ع) نیز به این بزرگواران نظر دارند، به شرط اینکه این مسأله شناخته شود و در کار مداح دیده شود.

وی ابراز داشت: عناصری چون انتخاب شعر، اجرای مناسب، لحن و صدای مناسب، بهره‌گیری درست از مفاهیم دینی و انقلابی در محتوای اشعار، مخاطب شناسی و تلاش برای ارتقای سطح حسی و فهمی مخاطب از جمله مؤلفه‌های تأثیرگذار در دیده‌شدن یک اثر هستند.

حسینی عنوان کرد: به‌طور کلی مداحان ما فقط یک سری استعداهایی از جمله هوش موسیقیایی، هوش بیانی، هوش هیجانی و هوش زبانی برخوردار هستند؛ ناگفته نماند که یک سری رشته‌های علمی نیز وجود دارد که مداحان لاجرم با آن‌ها سروکار دارند، اما معمولا اکثر قریب به اتفاق مداحان در این زمینه‌ها نه تنها تخصص ندارند بلکه آگاهی آنها در سطح عموم مردم است و شناخت کافی ندارند.

وی خاطرنشان کرد: گاهی مداحان ما در زمینه‌هایی چون تاریخ اسلام، شعر و نحوه انتخاب آن، نحوه اجرای آن، نوحه و سبک، احادیث و روایات مربوطه و ... خیلی قابل اعتنا نیستند.

این شاعر آیینی گفت: شاید باور این نکته برای عده‌ای از دوستان سخت باشد، اما به عقیده بنده مداح فقط یک مجری و خواننده است؛ البته در این عرصه استثنا نیز وجود دارد و ممکن است یک مداحی در تمام عرصه‌هایی که عرض کردم صاحب تجربه و نظر باشد./پ201/ق