طلاب و مساله کیفی سازی در امر پژوهش

به گزارش خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، از گذشته تا کنون تحقیق و پژوهش جزء لاینفک حوزه ها بوده است. حوزه های علمیه در طول تاریخ خود شاهد تحقیق و پژوهش های فراوانی بوده اند. این پژوهش ها که در ابعاد مختلف وجود داشته بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی به رهبری امام خمینی(قدس) جامه ای نو به تن کرده و به مسائل مختلف ورود پیدا کرده است. پژوهش در حوزه های علمیه امروز هم به جهت کمی و هم به جهت کیفی قابل مقایسه با گذشته نیست. هفته پژوهش زمان مناسبی است که به سراغ مسؤولان حوزه در امر پژوهش رفت و پای صحبت آنان بود که کارهای انجام گرفته در حوزه علمیه در امر پژوهش را برای همه معرفی کنند.

خبرنگار سرویس کتاب و نشر خبرگزاری رسا، به مناسبت هفته پژوهش گفت و گویی با حجت الاسلام و المسلمین هاشمی معاونت پژوهش سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم انجام داده است که در ادامه می خوانید:

رسا - لطفا از پژوهش و کارهای انجام گرفته در این حوزه در حوزه های علمیه بفرمایید

بنده به نوبه خودم هفته پژوهش را به همه طلاب و پژوهشگران تبریک عرض می‌کنم. در سالیان قبل  پژوهش در حوزه شناخته شده نبود ولی الحمدلله چند سالی است که پژوهش در حوزه راه و مسیر خودش را پیدا کرده و جزو برنامه‌های حوزوی قرار گرفته است. با این همه پژوهش نیاز به فرهنگ سازی دارد که این فرهنگ سازی باید تبدیل به گفتمان شود  و بعد هم تبدیل به خروجی و محصول شود. این فرایند طبیعتاً چند زیرساخت لازم دارد.

ما در عرصه پژوهش و پژوهشگری شاهد هستیم که پژوهش‌های خوبی انجام می‌شود، ولی باید توجه داشته باشیم که حوزه علمیه قم در حدود سه سالی هست که گام جدیدی را برداشته در قالب طرح هدایت علمی و تربیتی طلاب، براساس این طرح برنامه ریزی های منسجمی انجام شد و مراکز هدایت علمی و تربیتی در سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم راه اندازی شد. در این مراکز پژوهش ها نظم خود را پیدا کرده است و بنا بر نیازسنجی و اولویت های حوزه، جامعه و نظام اسلامی پژوهش انجام می گیرد.و اهداف پژوهشی به خوبی پیش می رود.

باید دقت داشته باشید که اگرچه شاید در سطوح عالی برای طلاب آزاد کم و بیش پژوهش هایی انجام می شود ولی برنامه ریزی شده نیست و خودجوش می باشد. ولی در قسمت مرکز هدایت تحصیلی به حمدلله پژوهش مسیر خوبی را در طی می‌کند.

رسا - آیا حوزه توانسته به پژوهش ها جهت دهی دهد؟

خوشبختانه در همین مراکز علمی تربیتی سطوح عالی که حدود سه سال هست از راه اندازی آنها می گذرد، در سال اول 15 مرکز و در سال دوم 44 مرکز و امسال عددشان به 56 مرکز رسیده، خوشبختانه در این مراکز پژوهش ها جهت دار شده اند یعنی بر اساس تخصص هایی در این مراکز وجود دارد پژوهش انجام می گیرد، مثلاً بعضی از مراکز رویکرد فقه معاصر و فقه های مضاف دارند، برخی مراکز به مباحث کلامی، تفسیری، اقتصادی و مباحث مورد نیاز دارند.خوشبختانه پژوهش‌ها جهت‌دهی می‌شود و بر اساس نیازهای حوزه و جامعه و نظام جمهوری اسلامی انجام میگیره در این مراکز به حمدلله پژوهش مسیر خودش را به خوبی پیدا کرد و خروجی های خوبی در این زمینه ما داشتیم بنده اگر بخواهم گزارشی اجمالی از از وضعیت پژوهشی دریافت شده ۲۲ مرکز هدایت علمی و تربیتی سطوح عالی به شما بگویم می توانم آن را در این موارد خلاصه کنم:

    کارگاه روش تحقیق، ۴۷ کارگاه.

    کارگاه پایان نامه نویسی، ۷ کارگاه.

    دوره دانش افزایی پژوهشی اساتید، ۵ دوره.

    نشریه علمی پژوهشی، ۱ عدد‌.

    نشریه علمی ترویجی، ۱ عدد.

    نشریه علمی تخصصی، ۸ عدد.

    کرسی آزاد اندیشی، ۱۰ کرسی.

    نشست های علمی پژوهشی، ۷۸ نشست.

    کانون های علمی طلاب، ۱۸  کانون.

    جشنواره های علمی پژوهشی، ۸ جشنواره.

    مسابقات علمی پژوهشی، ۸ مسابقه.

    تحقیقات کلاسی طلاب، ۷۱۶۹ تحقیق.

    مقالات علمی طلاب، ۱۷۶۹ مقاله.

    تقریرات درس خارج طلاب، ۶۰۱۷ تقریر.

    تعداد کتاب کتابخانه های مراکز، ۶۱۵۵۰ عدد کتاب.

رسا - به عنوان یک مسؤول حوزی آسیب های پژوهش در حوزه های علمیه را چه می دانید؟

آسیب های در باب پژوهش دارای ابعاد مختلفی است. این آسیب ها هم آسیب های معنوی بوده و هم آسیب های مادی است.

یکی از آسیب ها این است که طلاب فرآیند استاندارد پژوهش را به درستی انجام نمی دهند. طلاب باید پژوهش را بر اساس استانداردهای لازم بنویسد و این استاندارد عبارت است از چکیده، مقدمه، تبیین مسأله و فرضیه و ...، این استانداردها باید در پژوهش بدرستی انجام بگیرد تا یک پژوهش، پژوهشی درست باشد. در این راستا طلاب باید با مهارت های پژوهشی آشنا شوند و بر اساس استانداردها پژوهش خود را  انجام دهند. که این یکی از آسیب‌های ماست.

آسیب دیگری که می شود آن را کم و بیش دید، در بحث اخلاق پژوهش است اگر ما بخواهیم پژوهشی را انجام بدیم باید اخلاق پژوهشی را به درستی رعایت کنیم. یعنی اگر متنی یا صحبتی را از جایی نقل می کنیم و یا از بزرگان می آوریم حتماً باید آدرس و رفرنس آن را در پاورقی ذکر کنیم.

متاسفانه در مواردی ما می‌بینیم که در حوزه این کار دیده می شود که البته این کار در خارج از حوزه خیلی بیشتر است، ولی همین قدر هم نباید در حوزه باشد. این آسیب، آسیب معنوی است و ما را نسبت به صاحب اثر مدیون می کند.

آسیب دیگری که در امر پژوهش وجود دارد این است که متاسفانه ما یک سیستم حمایت از پژوهشگران را نداریم. زیرا پژوهشگر نیاز به فراهم نمودن سیستم و زیرساخت‌ مناسب دارد. و ما باید حداقل امکانات را برای پژوهشگران آماده کنیم که حداقل این امکانات می تواند نرم افزارهای لازم، سیستم کامپیوتری یا لپ تاپ، یک خط اینترنتی و عضویت در نرم افزارهای دیجیتالی برای یک پژوهشگر لازم است، اینها کمترین امکانات است.

همچنین در نظر گرفتن حق الزحمه برای کار پژوهشگران  است که پژوهشگر را دلگرم کند ولی متاسفانه ما برای این قضیه یک نظام حمایتی مدونی نداریم و جا دارد که در این زمینه ما گام‌های بر داریم، چون پژوهشگر نیاز به این حمایت‌ها دارد و اگر این حمایت‌ها انجام شود پژوهش ها خیلی رشد پیدا می کند هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی.

بحث دیگری که درباره آسیب‌های پژوهش وجود دارد، بحث انتشار است.  طلبه‌ای که کار پژوهشی انجام می دهد نمی تواند به این راحتی پژوهش خودش را منتشر کند. چون انتشار یک فرآیند بسیار پیچیده دارد و طبیعی است که این کار انجامش سخت است. شما فرض کنید یک پژوهشگر با تمام استانداردها یک پژوهش را انجام می دهد و حالا این را کجا چاپ کند و متأسفانه به این راحتی نمی تواند جایی را برای چاپ پیدا کند. این یک آسیب جدی است طلبه با انگیزه میاد و پژوهشی را تولید میکند ولی جایی برای انتشار و چاپ پیدا نمی کند. در مرحله بعد آسیبی که وجود دارد عدم استفاده از پژوهش و به کارگیری آن است و به کاربست پژوهش معروف است. که این هم از آسیب های جدی است.

رسا - آیا مرکزی برای نشر پژوهش طلاب در نظر گرفته شده است؟

بله حوزه علمیه قم سامانه‌ای را راه اندازی کرده به اسم تقریرات که تقییرات طلاب محترم را به ویژه دروس خارج در این سامانه بارگزاری می شود. سامانه تقریرات زمینه بسیار خوبی برای انتشار علم است. چون مستحضرید که نمی توانیم علم را مقید و محصور کنیم.

این سامانه یک سامانه خوبی برای انتشار است ولی برای ترویج آن نیاز به فرهنگ‌سازی هست. وتبدیل آن به گفتمان سازی، باید طلبه ها به این خودباوری برسند که درسهای خارج را بنویسند و در این سامانه بارگزاری کنند. این خودش زمینه خوبی است برای انتشار و همچنین گفتمان و تضارب آرا و در نتیجه تولید علم، ولی متاسفانه خیلی رسانه ای نشده و جا دارد اطلاع رسانی لازم برای طلبه ها صورت بگیرد.

رسا - آیا مرکزی  برای نخبگان پژوهشگر وجود دارد؟

به طور مشخص برای پژوهشگران نه، ولی خود حوزه مرکز امور نخبگان و استعدادهای علمی دارد و حتی ستادو صفی برای شناسایی استعدادهای برتر تشکیل شده ولی متاسفانه زیر مجموعه معاونت پژوهش نیست. در مرکز امور نخبگان برای آنها پرونده تشکیل و ساماندهی انجام می گیرد.

رسا - در پایان اگر مطلبی هست بفرمایید؟

من تشکر می کنم از خبرگزاری رسا و طلاب عزیز و درخواستی از طلاب دارم که در کنار پژوهش‌های کمی، پژوهش های کیفی را هم مد نظر داشته باشند و بر اساس نیاز سنجی ها و نیازهای جامعه پژوهش های خود را انجام دهند./826/