فرزند جدید شبکه های اجتماعی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت الاسلام حسینعلی رحمتی استاد فلسفه حوزه و دانشگاه  طی یادداشتی با موضوع شبکه های اجتماعی جدید نوشت:

با فرزندان جدید خانواده شبکه های اجتماعی چگونه رفتار کنیم؟

 «کلاب هاوس» را می توان جدیدترین عضو خانواده رو به ازدیاد شبکه های اجتماعی دانست، فراگیر شدن این شبکه در کشورمان فرصت مناسبی است برای بررسی یک موضوع بنیادین درباره شبکه های اجتماعی، یعنی «چگونگی مواجهه با شبکه های جدید»؛ البته در این جا مقصود بیشتر شبکه های غیرایرانی است، در این جا به طور مختصر و بیشتر از منظر ارتباط با اخلاق، چند نکته بیان می شود. با توجه به تجارب پیشین درباره پلتفرم هایی چون تلگرام، یوتیوب، اینستاگرام، و فیس بوک ، به نظر می رسد مواجهه «واقع بینانه» و «موثر» با شبکه های جدید از قبیل کلاب هاوس مستلزم توجه به چند نکته است:

 1. شناخت فلسفه وجودی شبکه های جدید: هر پلتفرم جدیدی که پا به میدان می گذارد بر اساس محاسبات و بررسی های قبلی و برای «پرکردن یک جای خالی» و «برآورده کردن یک نیاز» طراحی شده است. کلاب هاوس هم از این قاعده مستثنی نیست. از این رو در مواجهه با شبکه های جدید بایستی این نیازها را بشناسیم، از منظر اخلاقی بررسی کنیم و برای برآورده کردن آنها تلاش کنیم تا مخاطبان از روی اختیار، استفاده از پلتفرم های داخلی را ترجیح دهند.

 2. توجه به کارکردهای دوگانه (خوب و بد) شبکه ها: هر پلتفرمی از منظر اخلاقی کارکردهای مثبتی دارد و کارکردهای منفی. داشتن نگاه یکسر بدبینانه و تمرکز بر نکات منفی و غفلت یا تغافل از کارکردهای مثبت (و برعکس) موجب می شود که در شناخت «واقع بینانه» و «منصفانه» شبکه ها دچار خطا شویم و طبیعتا راهکارها و سیاستگذاری هایی هم که ارایه می کنیم از سوی مخاطبان استقبال نشود. مثلا اگر فقط بر محتوای هرزه نگارانه در ایسنتاگرام و یوتیوب و کلاب هاوس انگشت بگذاریم کاربری که به چشم خود کارکردهای خوب این شبکه ها مثل گفت وگوها و مباحث علمی و راه اندازی کسب و کار را می بیند با ما همراهی و همدلی نخواهد کرد و راهکارها و هشدارهای ما را نخواهد پذیرفت (هرچند به واقع درست باشد).

 3. آسیب شناسی و درس آموزی از تجارب گذشته: باید بررسی شود که نوع مواجهه ای که تاکنون از سوی «نهادهای حاکمیتی« و »شهروندان« با شبکه های اجتماعی پیشین انجام شده اولا در چه مواردی و تا چه اندازه از نظر اخلاقی قابل دفاع بوده، ثانیا این رویکردها چه پیامدهای درست یا نادرست اخلاقی را در پی داشته است.

 4. تقدم و تمرکز بر کارهای ایجابی: با ورود هر پلتفرم جدید به کشورمان چنانچه از ابتدا رویکردهای سلبی از قبیل فیلترینگ به عنوان یک «اولویت» در نظر گرفته شود، و به فعالیت های ایجابی از قبیل رشد اخلاقی کاربران، افزایش سواد رسانه ای آنها و آگاهی بخشی نسبت به فضائل و رذائل اخلاقی هر شبکه و چگونگی زیست اخلاقی در آنها غفلت شود، این کار:
اولا موجب تضعیف همفکری، همدلی، و همراهی کاربران با نهادهای مسوول می شود،
ثانیا با فراگیر شدن استفاده از فیلترشکن ها و VPNها و با ورود فناوری های جدید که زمینه دسترسی به اینترنت بدون فیلترینگ را فراهم می کند، تلاش برای مسدودسازی به نتیجه موثر منتهی نمی شود،
ثالثا دور زدن فیلترینگ موجب نقض قانون از سوی شهروندان می شود که کاری غیراخلاقی است. بگذریم از این که استفاده از فیلترشکن ها خود مشکلات اخلاقی دیگری را به دنبال دارد،
رابعا موجب کاهش حضور افراد اخلاق گرا در شبکه های جدید و کاهش تاثیرگذاری آنها می شود،
البته آنچه گفته شد به معنای مخالفت با فیلترینگ کلی و عدم برخورد با افراد اخلاق گریز در شبکه ها نیست، که در جای خود لازم و ضروری است.

 5. راه اندازی پلتفرم های داخلیِ مفید، موثر و رقابت پذیر: ساخت شبکه هایی که حاصل تلاش علمی برنامه نویسان کشورمان باشد کاری ارزشمند است ولی با توجه به تجارب گذشته زمانی تاثیرگذار است و مورد استقبال عمومی قرار می گیرد که اولا طبق قانون «رقابت و مزیت سازی» از نظر کیفیت خدمات و امکانات مساوی یا بهتر از نمونه های خارجی باشد، ثانیا تشویق و ترغیب به استفاده از آنها بیشتر متکی به افزایش کیفیت خدمات و «جلب اعتماد» کاربران باشد تا ممانعت از دسترسی به نمونه های خارجی.

 دنیای امروز دنیای «رقابت» پلتفرم هاست و هر کدام که قوی تر و کارآمدتر بود به طور طبیعی از سوی مخاطبان مورد استقبال قرار می گیرد و طبیعتا تاثیرات خوب و بد اخلاقی خود را خواهد داشت، هنوز کلاب هاوس پا نگرفته شبکه توییتر ظاهرا سیستم صوتی خود را با نام Spaces راه اندازی کرده، تلگرام هم اخیرا امکان برگزاری لایوهای صوتی را به امکانات خود افزوده است، شبکه «لینکدین» هم در حال اقدام در این زمینه است، بنابراین، زمان شناسی، تسریع در اقدام، و مزیت سازی موجب پیشگامی و افزایش تاثیرگذاری اخلاقی شبکه ها خواهد شد.