گفتاری در ضرورت گذر از پوپولیسم

به گزارش خبرگزاری رسا، پس از برگزاری سه مناظره و نزدیک شدن به جمعه ۲۸ خرداد زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، فضای تحلیلی برای کنش‎گران سیاسی و تحلیل گران شفاف‎‌تر شده است. مناظره‌‎های انتخاباتی علیرغم تمامی انتقاداتی که به درست یا غلط به ساختار و محتوای آنها وارد شد، از منظر نگاه کاندیداها به مفهوم «منافع ملی» دربرگیرنده چند نکته مهم است:

۱- تمامی کاندیداها، چه در حوزه روابط بین الملل و چه در حوزه سیاست داخلی، بر «منافع ملی» به عنوان یک اصل تاکید داشتند. این حجم نگاه به مسائل داخلی و خارجی کشور و تاکید بر روی «منافع شهروندان» به مثابه یک اصل غیرقابل انکار، یکی از دستاوردهای مهم نظام جمهوری اسلامی در چهار دهه گذشته است. هر چند شاید بتوان این انتقاد را وارد دانست که چرا برخی از کاندیداها علیرغم تاکید بر منافع ملی، برنامه اجرایی دقیقی برای جامه عمل پوشاندن به ایده‎‌هایشان ارائه ندادند یا در بیان جزئیات برنامه‎‌ها ناتوان بودند اما نمی‌توان از این نکته به راحتی گذشت که کاندیداها، به جای تاکید شعاری بر واژه «مردم» به دنبال اثبات خویش به عنوان رییس جمهور برآورده کننده منافع مردم بودند.

۲- فاصله گذاری از پوپولیسم و گذر به منافع ملی، مساله مهمی است که در این مناظرات باید به آن توجه داشت. بر خلاف دوره‌‎های قبل که فعالیت فضای مجازی به میزان کنونی نبود و بسیاری از وعده‎‌ها و سخنان کاندیداها قابلیت بررسی و راستی‎ آزمایی نداشت، در این دوره، حجم و میزان فعالیت کاربران در پلتفرم‎‌های مختلف، به گونه‌‎ای بود که این فضا، جایگزین مطبوعات به عنوان رکن چهارم دموکراسی شد و از همین منظر کاندیداها بارها به خاطر نفی عملکرد گذشته‌شان یا تبعات ناشی از وعده‎‌هایشان مورد راستی آزمایی قرار گرفتند. از این منظر، فضای مجازی، به کمک برساخته شدن مفهوم «منافع ملی» در ایران آمده است. پیام فضای مجازی به سیاسیون این بود که نمی‎‌توان از عملکرد گذشته فرار کرد و رو به سوی آینده نامعلوم وعده داد.

۳- در منطق حاکم بر سیاست بین الملل، شعارها روکشی برای منافع ملی هستند. شعارها بر اساس منافع ملی تنظیم می‌شوند و بر اساس منافع ملی جایگزین می‎‌شوند. مناظره‌‎های انجام شده نشان می‎‌دهد که نظام جمهوری اسلامی ایران، با پایه قرار دادن سه مولفه اصلی استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی، شعارهای خود را بر پایه منافع ملی بازتنظیم کرده است. آزمون و خطاهای سالیان گذشته این نکته را به سیاست‎مردان اثبات کرده که نه تنها جامعه ایران تشنه بازتعریف مفهوم منافع ملی است بلکه منتظر دولتی قدرتمند است که قادر به برآورده کردن این منافع باشد. رویگردانی جامعه از سیاسیون خسته نیز ترجمان دیگری از همین خواست ملی است.