حلقه مفقود فرهنگ (۲۶)؛
پیشنهادهایی برای چابک‌سازی کانون‌های فرهنگی مساجد
کانون فرهنگی و هنری مساجد، یکی از نهادهایی است که با روی کار آمدن دولت جدید تغییر مدیریتی خواهد داشت.رخوت حاکم بر این کانونها باید مدیری با روحیه جهادی برای آن مسلط شود.
به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با روی کار آمدن دولت جدید، نهاد‌های دولتی مختلف با تغییر مدیریت مواجه خواهند شد. با هدف کمک به دولت آیت‌الله رئیسی بنا داریم با بررسی عملکرد نهاد‌های فرهنگی دولتی مختلف، ضمن ارائه پیشنهادهایی برای بهتر شدن عملکرد این نهادها، افرادی را نیز برای تصدی این پست‌ها معرفی کنیم. این گزارش‌ها با راهنمایی و مشورت کارشناسان خبره این حوزه‌ها تهیه شده است.
۲۸ سال فعالیت کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد
یکی از نهادهایی که با سرکار آمدن وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی تغییر مدیریت خواهد داد، کانون فرهنگی و هنری مساجد کشور است. کانونها یکی از نهاد‌های فعال در مساجد است که از چارت سازمانی خوبی در سطح ملی، استان‌ها و شهرستان‌ها برای فعالیت در مساجد برخوردار است. رئیس این مجموعه به عنوان مشاور وزیر و رئیس ستاد هماهنگی این کانونها حکم می‌گیرد. شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ ۱۸ اسفندماه ۱۳۷۱ و تحت عنوان مصوبه ۳۰۲ به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمینه ارائه طرح‌هایی برای مقابله با تهاجم فرهنگی مقرر کرد از باب احیای نقش واقعی فرهنگی و تبلیغی مساجد و استفاده بهینه از امکانات و تأسیسات دستگاه‌های دولتی، این وزارتخانه، هیأتی را در راستای هدایت و سازماندهی فعالیت‌های فرهنگی و هنری در مساجد ایجاد کند. این هیأت بعد از شکل‌گیری و فعالیت به ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد شهرت یافت.
روسای گذشته کانون‌های مساجد
شبکه عظیم کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور که امروز از مرز ۲۶ هزار باب عبور کرده است، از سال ۱۳۷۲ رسماً آغاز به فعالیت کرده و تاکنون مأمن صد‌ها هزار نوجوان و جوان علاقهمند و مستعد بوده است. ابتدا مدیریت این کانونها بر عهده حجازی قرار گرفت و بعد به ترتیب محمدرضا حشمتی و حمیدرضا ارباب سلیمانی ریاست دبیرخانه این ستاد را بر عهده داشتند و هم‌اکنون هم حبیب‌رضا ارزانی رئیس این ستاد است.
ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور با رویکرد تأسیس کانون در تمام مساجد کشور، برنامه‌ریزی‌های خود را انجام داد و به افزایش تأسیس تعداد کانونها در هر سال اهتمام ویژه‌ای داشت. هر مسجد در صورت آمادگی، تمایل و ارائه درخواست کتبی به دبیرخانه‌های استانی و با ارائه مدارک لازم به این شبکه می‌پیوست.
اساسنامه کانون‌های مساجد در سال ۹۷ تصویب شد
اساسنامه «ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور» در جلسه ۸۰۷ مورخ ۱۳۹۷/۲/۱۸ شورای عالی انقلاب فرهنگی و بنا به پیشنهاد مورخ ۱۳۹۵/۳/۲۶ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به تصویب رسید. در مقدمه این اساسنامه آمده است: به منظور احیای نقش واقعی مساجد در ترویج فرهنگ دینی و کادرسازی، توانمندسازی و هدایت ظرفیت‌های موجود مردمی به سمت اهداف بلند استقرار ارزش‌های دینی و استفاده بهینه از اعتبارات و امکانات وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی و غیردولتی که امکان بهره‌وری فرهنگی در حوزه مساجد را دارند و در راستای تحقق منویات امام راحل (ره) و مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) و اصول و سیاست‌های فرهنگی کشور مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، «ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور» تأسیس می‌شود.
اهداف و وظایف کانونها براساس اساسنامه
اهداف کانونها در این اساسنامه احیای نقش واقعی فرهنگی، آموزشی، هنری و تبلیغی مساجد، تربیت و رشد نیروهای متعهد، انقلابی و کارآمد در حوزه فرهنگ و هنر، توسعه فرهنگ اصیل اسلامی در شهر‌ها و روستا‌های کشور و مقابله با تهاجم فرهنگی دشمنان مطرح شده است. در زمینه وظایف و اختیارات هم برنامه ریزی، نظارت، هماهنگی، انسجام و تقویت امور کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، ساماندهی و کمک به راه اندازی و تجهیز کانون‌های فرهنگی و هنری و کتابخانه‌های مساجد، به روزرسانی بانک اطلاعات کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، کمک به تولید و عرضه محصولات فرهنگی و دینی، کمک به راه‌اندازی و توسعه پایگاه‌های فرهنگی رقومی (دیجیتال) در حوزه فعالیت مساجد، برای استفاده بهینه از فرصت‌ها و مقابله با تهاجم فرهنگی، شناسایی، جذب، آموزش و حمایت از استعداد‌های برتر و نخبگان کانونها و کتابخانه‌های مساجد، تلاش در جهت تخصصی شدن کانونها و کتابخانه‌های مساجد، حمایت و هدایت فعالیت‌های فرهنگی، هنری و دینی کانونها و فراهم کردن زمینه رشد و ارتقای بینش فرهنگی و اجتماعی عوامل اجرایی و اعضا از طریق برگزاری مسابقات، دوره‌های آموزشی، اردو‌ها و جشنواره‌های فرهنگی، هنری، علمی، دینی و برپایی نمایشگاه‌ها و پیوند دادن آن‌ها به نهاد‌های فرهنگی و اجتماعی کشور، تبادل فرهنگی و هنری و هماهنگی با مراکز علمی و فرهنگی داخل و خارج از کشور در چارچوب قوانین و مقررات کشور و زمینه‌سازی برای پیوند شبکه کانون‌های مساجد با نهاد خانواده، مدارس و مراکز و نهاد‌های آموزشی، اجتماعی و فرهنگی مطرح شده است.
کانونها آمدند تا مساجد رونق پیدا کنند
به طور خلاصه کانون‌های مساجد ایجاد شدند تا با رونق فعالیت‌های فرهنگی و هنری، مساجد را رونق دهند و موجب حضور هرچه بیش‌تر نوجوانان و جوانان در مساجد شود. امری که با گذشت ۲۸ سال بسیاری معتقدند هنوز صورت نگرفته است و تنها یک پرچم به نهاد‌های فعال در مساجد اضافه شد و در این سال‌ها تنها تلاش کرده تا عنوان کانونها را سر زبان‌ها بیندازد؛ در حالی که بنا بود، مساجد را فعال کند نه خودش را.
مدیران کانونها تاکنون چه کرده‌اند؟
در کارنامه مدیران گذشته کانون‌های مساجد، اجرای طرح‌هایی مانند تلاوت نور، قرائت یک صفحه قرآن در مساجد، مدیریت بزرگداشت دهه کرامت، برگزاری مسابقات مدهامتان و افزایش کمّی کانون‌های مساجد به چشم می‌خورد. در سال ۹۶ حجت‌الاسلام حبیب‌رضا ارزانی، مدیرکل جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان به سمت ریاست این کانونها منصوب شد و تلاش کرد از همان ابتدا سامانه‌ای برای مدیریت کانون‌های مساجد ایجاد کند.
سامانه بچه‌های مسجد در این راستا ایجاد شد. سامانه‌ای که با عنوان زیست‌بوم مجازی بچه‌های مسجد با هدف کشف، پرورش و به‌کارگیری خلاقیت‌های فرهنگی ـ هنری بچه‌های مسجد با امکان رصد، پایش و ارزیابی اطلاعات راه‌اندازی شد. این سامانه و اطلاعات آن محور فعالیت‌های کانون‌های مساجد در ستاد شد. تاکنون ۲۶۰۲۰ کانون، ۵۸۰۵۹۸ دوره آموزشی، ۱۸۰۲۳۸۰ فعالیت و ۱۰۱۳۶ کتابخانه در این سامانه ثبت شده است.
کانون‌های مساجد دچار رخوت شده‌اند
منتقدان بر این باورند که کار سامانه‌ای و این چنینی نمی‌تواند موجب حرکت کانون‌های فرهنگی مساجد که سال‌ها دچار رخوت شده‌اند، شود. آن‌ها معتقدند برای این کار باید در عرصه میدان فعال بود و با نظارت‌های میدانی موتور کانونها را روشن کرد.
شفاف نبودن عملکرد و هزینه‌های کانون‌های مساجد نیز از دیگر ضعف‌های مدیریت فعلی کانونها مطرح می‌شود. اینکه اعلام شود یک فعالیت صرفا در ۲۵ هزار کانون اجرایی می‌شود، شائبه عددسازی دارد؛ زیرا منوط به ارسال بخشنامه به این تعداد کانون است و دیگر نظارتی برای اجرای این دستورالعمل نیست. اتفاقی که شاهد عینی آن، اثرگذار نبودن کانون‌های مساجد در سطح کشور است؛ تا جایی که برخی از کارشناسان معتقدند بود و نبود کانونها تفاوتی ندارد.
کارهای خوب مدیریت فعلی کانون‌های مساجد
البته در خصوص عملکرد فعلی کانونها نباید از نوآوری‌های صورت گرفته مانند دسته‌بندی فعالیت‌ها در رواق‌های مختلف تخصصی، ثبت عملکردها و اطلاعات در سامانه بچه‌های مسجد، تقویت گروه‌های سرود و تئاتر در سراسر کشور غافل شد، اما تمام این اتفاقات هدف اصلی کانونها که فعال شدن مساجد و حضور هرچه بیش‌تر جوانان و نوجوانان در این مکان دینی است، محقق نکرده است. کانونها، پایگاه‌های بسیج و هیأت امنا قرار بودند بدوند تا پرچم مسجد بالا رود، نه اینکه هرکدام به دنبال مطرح کردن نام خود در مساجد باشند. گاهی در اخبار و کلام مسئولین کانون‌های مساجد اینگونه مطرح می‌شود که کانونها در کنار مساجد هستند که این خطایی راهبردی است؛ بلکه کانون عضوی از مسجد است.
کانون‌های مساجد نیازمند چابک‌سازی است
با روی کار آمدن دولت سیزدهم به ریاست آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی که شعار خود را «دولت مردمی، ایران قوی» اعلام کرده، امید است ارکان مختلف کشور فعال‌تر از پیش در راستای اهداف خود برای مردم فعالیت کنند. در خصوص کانون‌های مساجد پیشنهادهایی مطرح است؛ مبنی بر اینکه ابتدا باید چابک‌سازی اساسی در این ستاد صورت گیرد. بخش اعظم بودجه و پول این کانونها صرف پرداخت حقوق نیروها در ستاد می‌شود و به کانونها عدد مالی خوبی اختصاص پیدا نمی‌کند. چابک‌سازی و واگذاری بودجه‌ها به کانون‌های مساجد به عنوان مجری بسیار مهم است.
امسال ذیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با عنوان بودجه «برنامه حمایت از گسترش فعالیت‌های فرهنگی در مساجد» که به فعالیت ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد اختصاص خواهد داشت، رقم ۱۳۰ میلیارد تومان اختصاص پیدا کرده است که نسبت به سال گذشته که ۸۲ میلیارد تومان مصوب شده بود، افزایش ۴۰ درصدی داشته است. این رقم با چابک‌سازی و کاهش نیروها (حقوق بگیران) می‌توانند رقم خوبی را به دست مجریان کانونها در مساجد برساند.
لزوم هم‌افزایی ارکان فرهنگی مساجد
در مساجد ارکان فرهنگی متعددی مانند کانون‌های فرهنگی مساجد، پایگاه‌های بسیج و شورای فرهنگی وجود دارد که لازم است این نهادها با هم هماهنگ و هم‌افزا شوند و هرکدام صرفا وظیفه خود را بلند کردن پرچم مسجد بدانند و از تلاش برای مطرح کردن نام خود پرهیز کنند. این مهم نیازمند جلسات متعدد مسئولین این مجموعه‌ها در سطح ملی و به تبع در رده‌ها استانی و شهرستانی است که منجر به تفاهم‌نامه‌‌های مشترک شوند تا با هم‌افزایی توان کارهای بیش‌تری انجام دهند.
کارهای کانون‌های فرهنگی مساجد در دوره فعلی صرفا آماری بوده است و در کف میدان اثرگذاری نداشته است. بنابراین لازم است برای این امر کارها و برنامه‌های کیفی‌تری عملیاتی شود. بسیاری از کارشناسان معتقدند برای امر باید مسئول کانون‌های مساجد فردی با سابقه امام جماعتی مسجد باشد تا هم ظرفیت‌ها و توان مسجد را بشناسد و هم قبلا کار کرده باشد و بداند در مسجد چه کارهایی می‌توان کرد.
عامل مهم بعدی، نظارت میدانی است. متاسفانه کارشناسان معتقدند در دوره مدیریت فعلی کانونها هم در ستاد و هم در استان‌ها حضور میدانی در مساجد بسیار کم است و حتی بسیاری از این ۲۶ هزار کانون ثبت شده در سامانه اصلا فعال نیستند و تنها یک عدد هستند که مدیران اطلاعی از آن ندارند. برای همین معتقدند مدیر کانون باید نگاه جهادی داشته باشد و بدود تا پا به پای او هم کانون‌های مساجد بدوند.
مدیر کانونها در دولت بعدی چه کسانی می‌توانند باشند؟
با روی کار آمدن دولت جدید یکی از نهادهایی که با سرکار آمدن وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلام تغییر مدیریت خواهد داد، کانون فرهنگی و هنری مساجد کشور است. کارشناسان معتقدند مدیر این کانونها حتما باید برآمده از حوزه باشد و دیگر مدیران زیرمجموعه‌اش هم تا حد امکان باید روحانی باشند. باتوجه به شرایط کنونی کانونها که رخوت و خوب آلودگی حاکم بر این مجموعه در مساجد است باید مدیر جدید روحیه جهادی داشته باشد. حجت‌الاسلام ارزانی مدیری خلاق و ایده‌پرداز است و این قضیه، مورد اتفاق تمام کارشناسان این حوزه است، اما معتقدند ارزیابی و نظارت برای اجرای طرح‌ها و ایده‌ها بسیار مهم است که در دوره کنونی مغفول مانده است.
بسیاری از مدیران کانونها در مساجد معتقدند جای خالی جلسه با او و دیگر مدیران کانونها در سال‌های اخیر بسیار ملموس است. با اینکه شرایط کرونایی بر کشور حاصل بوده است، اما بسیاری از نهادها بارها با نیروهای خود جلسه برگزار کردند، ولی در کانونها اصلا به نیروهای صف توجهی نمی‌شود. ارزانی که براساس حکم سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از ۱۰ اسفند ۱۳۹۹ به مدت ۳ سال رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور شده است، برخی معتقدند دولت جدید در یک سال و نیم باقیمانده از مسئولیت باید به او فرصت دهند تا کارها و اقدامات خود را سرانجام برساند و با تزریق روحیه جهادی و فعالیت بیش‌تر این دوران را با او سپری کنند و پس از آن به دنبال ابقا یا تغییر براساس عملکرد او باشند.
پیشنهادهایی برای مدیریت بعدی
حجت‌الاسلام حجت‌الله ذاکر، معاون فرهنگی اجتماعی مرکز رسیدگی به امور مساجد یکی از گزینه‌های پیشنهادی برای این سمت است. او سابقه مسئولیت فرهنگی در قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء، معاون فرهنگی دانشجویی واحد علوم و تحقیقات، معاون نهاد رهبری دانشگاه تهران، بیش از ده سال تدریس در حوزه و دانشگاه، مدیریت اداری یکی از حوزه‌های علمیه و ... را داراست و قریب ۳ سال است که در حوزه فرهنگی ـ اجتماعی مرکز رسیدگی به امور مساجد استان تهران در سمت معاونت مرکز، کارنامه قابل قبولی داشته است.
او سابقه امامت جماعتی در مسجد جامع امام علی (ع) شهران داشته و به‌عنوان امام جماعت ممتاز در استان تهران انتخاب شده و هم‌اکنون امام جماعت مسجد جامع امام سجاد(ع) در صادقیه تهران است.
گزینه بعدی برای این پست حجت‌الاسلام رِجالی تهرانی، مسئول فعلی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه شهید بهشتی و مسئول سابق نهاد رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران است. او سابقه بیش از ۲۰ سال امام جماعتی مسجد حضرت ابوالفضل(ع) شادآباد تهران را دارد و صاحب تألیفات مختلفی در حوزه معارف است.
حال باید صبر کرد تا با روی کار آمدن دولت جدید و اخذ رأی اعتماد توسط وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی از مجلس شورای اسلامی، سرنوشت سکان هدایت ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد مشخص شود.
منبع: فارس
ارسال نظرات