شماره بیست و سوم فصلنامه مطالعات بین رشته ای «رسانه و فرهنگ» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، بیست و سومین فصلنامه مطالعات بین رشته ای «رسانه و فرهنگ» به صاحب امتیازی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با مدیرمسئولی سیده زهرا اجاق و سردبیری سیدبیوک محمدی منتشر شد.

این فصلنامه در 12 مقاله منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

بازنمایی محرم در تلویزیون محلی؛ تحلیل محتوای برنامه‌های دهه اول ماه محرم (نهضت حسینی) در شبکه‌ی سبلان اردبیل

محمدباقر سپهری

چکیده :مقاله حاضر با هدف بررسی برنامه‌ها و ویژه برنامه‌های مناسبتی ماه محرم در شبکه سبلان اردبیل به انجام رسیده است. روش پژوهش تحلیل محتواست که برنامه‌های مرتبط با نهضت حسینی را در دهه اول ماه محرم در قالب‌های متفاوت دنبال کرده است. این پژوهش علاوه بر شناسایی و آشکار کردن مضامین و محتواها، با هدف نشان دادن بازنمایی نهضت حسینی در ابعاد شور و شعور است که آیا شبکه سبلان در پی افزایش آگاهی و ارتقای شعور مخاطبان است یا بدنبال ایجاد شور و هیجان و سوگواری بوده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد این شبکه در پی افزایش شور و هیجان، گریاندن و ترسیم مظلومیت امام حسین(ع) و یارانش است و جنبه شعور و آگاهی، تفکر و اندیشه حسینی و تبیین فلسفه قیام در شبکه فوق بسیار کمتر است. مهمترین یافته‌ها عبارتند از: بیشترین زمان پخش 7/20 درصد به برنامه «اجتماع عزاداران حسینی» اختصاص داشت. در میان آیتم‌ها، 2/21 درصد به آیتم «عزاداری و مداحی» اختصاص یافته است. موضوع «دینی و مذهبی» با 9/72 درصد و موضوع جزیی «مرثیه‌سرایی» با 3/25 درصد بیش از سایرین بود. 33 درصد برنامه‌ها در قالب «تهییجی» ارایه شده است. در 41 درصد از برنامه‌ها نوع نگاه به امام حسین(ع) و یارانش «مظلومانه» است.

تأثیر مخاطب‌گرایی و ویژگی‌های فیلم بر رضایت مخاطبان سینما

امید مهدیه؛ فردین یخکشی

چکیده : سینما هم هنر است و هم صنعت و هر صنعتی برای بقاء نیاز به کسب سود دارد. تحقیقاتی که در زمینه سینما انجام می‌شود یا به فیلم (به عنوان محصول) می‌پردازد و یا به مخاطبان آن. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی است که بصورت توصیفی (پیمایشی) انجام شده است. داده‌های مورد نیاز از طریق پرسشنامه‌ جمع‌آوری شد. جامعه‌ آماری پژوهش متشکل از شهروندان زنجان و ساری است که در زمان انجام این پژوهش به سینماهای شهر زنجان و ساری مراجعه و فیلم‌های سینمایی را به تماشا می‌نشستند. حجم نمونه‌ مورد نظر، با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر تعیین شد. سپس پاسخ‌دهندگان به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. داده‌های حاصل با استفاده از نرم‌افزارهای AMOSو SPSS و با استفاده از تکنیک مدل‌سازی معادلات ساختاری (SEM) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتایج پژوهش حاکی از آن است که تأثیر ویژگی‌های فیلم و مخاطب‌گرایی بر رضایت مخاطبان سینما معنی‌دار می‌باشد. از بین مؤلفه‌های فیلم فقط تأثیر ستاره فیلم، فیلم‌نامه و موفقیت فیلم بر رضایت مخاطبان سینما معنی‌دار است. از بین دو مؤلفة مخاطب‌شناسی نیز تأثیر سبک زندگی بر رضایت مخاطبان سینما معنی‌دار است ولی تأثیر مسائل اجتماعی معنی‌دار نمی‌باشد.

واکاوی نقش و کارکرد شبکه‌های اجتماعی بر دیجیتالی شدن سبک زندگی جوانان تهران

منوچهر صابر؛ حسن بشیر؛ نسیم مجیدی قهرودی؛ امید علی مسعودی

چکیده :به طور کلی این مطالعه از آن جهت اهمیت می‌یابد که می‌توان به تصور کلی از سبک زندگی زندگی جوانان تهرانی دست یافت و نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی و کارکرد آن به گرایش زندگی دیجتال به کارشناسان و مسئولان فرهنگی کمک می کند تا از ظرفیت این رسانه برا ی نشر سبک زندگی ایران با جذابیت و تغییرات مطلوب و حفظ ارزش ایرانی استفاده کنند و همچنین بخش پنهان شده و فراموش شده سبک زندگی در جوانان را می توان از این فضا، بازنمایی کرد. از نظریات اجتماعی و نظریه های کنش اجتماعی وبر بهره گرفته شد. در این مطالعه از روش کیفی گرندد تئوری (نظریه داده بنیاد)، و برای گردآوری اطلاعات نیز از روش مطالعات میدانی (مصاحبه نیمه عمیق) و کتابخانه ای/ اسنادی استفاده گردید و جامعه آماری مطالعه حاضر 15 نفر از اساتید و خبرگان رسانه و افراد مطلع هستند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و با آنها مصاحبه نیمه عمیق انجام گردید تا به اشباع نظری برسیم. با استفاده از تکنیک تحلیلی (اشتراوس و کوربین) مفاهیم به عنوان واحد تحلیل در سطوح متن کل مصاحبه، پاراگراف، عبارت و جملات مورد توجه قرار گرفتند و با تفکیک متن مصاحبه، کدهای باز استخراج شدند.

نقش عوامل برون سازمانی درتشدید مشکلات روزنامه های ایرانی

رویا فرامرزی؛ داود صفایی؛ حوریه دهقان شاد؛ حسین انتظامی

چکیده : شرایط اقتصادی کشور برای مطبوعات بیش از سایر بنگاه های اقتصادی دارای آسیب های مالی بوده است. روزنامه در شرایط تورم جز اولین کالایی است که از سبد خانوار حذف می گردد لذا به دلیل عدم همخوانی هزینه ودرآمد، عدم تعادل در عرضه و تقاضا دچار آسیب و شکنندگی اقتصادی شده اند. هدف این مقاله شناسایی چالش های اقتصادی روزنامه های ایرانی و یافتن راهکاری جهت خروج از این مشکلات بوده است. به منظور شناسایی و ارزیابی دیدگاه مطلعین و متخصصان جامعه ی مطبوعاتی این تحقیق در سال 1399 آغاز گردید. در بخشی از پژوهش محقق از روش کیفی گراندد تئوری مبتنی بر مصاحبه ی متمرکز و عمیق بصورت هدفمند به مصاحبه با 21 نفر از مدیران مسئول روزنامه های دولتی و خصوصی پرداخته و پس از تجزیه وتحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار MAXQDA 10، به نتایج زیر دست یافته است.یافته های تحقیق بیانگر آن است که چالش های برون سازمانی در قالب 4 طبقه. توزیع سنتی، تفکیک روزنامه ها به دوگروه دولتی و خصوصی ، فضای مجازی ، سیاست گذاری های دولت قابل تقسیم است. و نهایتا 10آیتم راهبردی جهت خروج از مشکلات استخراج و ارائه گردیده است.

فرهنگ‌سازی «جذب مخاطب» در رسانه‌ها با اثرپذیری از سه مولفه‌ی ساده‌گویی، فشرده‌گویی و حق‌گویی در بوستان و گلستان سعدی

زینب ترابی؛ کبری نودهی؛ ابراهیم ابراهیمی

چکیده : رسانه در تمامی اشکال آن، عرصه‌ی انتقال پیام به مخاطب است و انواع رسانه‌ها نقش برجسته‌ای در فرهنگ‌سازی و تغییر باورها و نگرش‌های مخاطبان ایفا می‌کنند؛ از این‌روی با توجه به تنوع و تکثر رسانه‌های نوین، مقوله‌ی جذب مخاطب بیش از پیش مورد توجه می‌باشد. پژوهش حاضر با تاکید بر انواع رسانه‌ها، در قالب مطالعات میان‌رشته‌ای به معرفی سه مولفه‌ی برجسته در بوستان و گلستان سعدی پرداخته است. روش تحقیق نظری- استنادی و مبتنی بر داده‌های علوم انسانی است و یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که سعدی از مولفه‌های ساده‌گویی، فشرده‌گویی و حق‌گویی به‌عنوان سه راهبردِ بسیار اثرگذار در جذب مخاطبان بهره برده است و بکارگیری درست این شگردها توفیقات جهانی وی را در پی داشته است. راهبردهای هوشمندانه‌ای که قابلیت آن را دارد تا به‌عنوان مواد اولیه و ضروری در چاشنی پیام‌های رسانه‌ای در جلب توجه و جذب مخاطبان، بسیار اثرگذار جلوه نماید.

تحلیل گفتمان آگهی‌های بازرگانی بوم‌محور (مطالعۀ موردی: ایزی پیک، پاپیا، کریستال کوالا، آیری پلاست)

هیوا حسن پور؛ زهرا پارساپور

چکیده : آگهی‌های بازرگانی یکی از اشکال پیام‌ها به شمار می‌روند که تبلیغ‌کنندگان از طریق برساخت‌های زبانی و تصویری به تبلیغ و فروش محصول خود می‌پردازند. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی به تبیین و تحلیل چهار آگهی که تأثیر مستقیمی بر محیط زیست می‌گذارند، پرداخته است. دلیل انتخاب این چهار آگهی جدا از بحث بوم و تأثیراتی که بر آن می‌گذارند، تکرارشدگی آن‌ها در رسانۀ صدا و سیماست. لزوم بازاندیشی در آگهی‌ها با در نظر گرفتن عواقب و پیامدهایی که بر محیط زیست می‌گذارند، ضرورت انجام این پژوهش را تشکیل می‌دهد. نتایج این بررسی حاکی از آن است که آگهی‌های مذکور در قالب زبان و تصاویر به برساخت گفتمان مصرف‌گرایی کمک می‌کنند. تبلیغ‌کنندگان در پی فروش محصول خود هستند بدون آنکه جوانب آن را کامل در نظر بگیرند. بجز آگهی «کریستال کوالا» که هم در قالب زبانی و هم در ترسیم تصویر و جان‌بخشی که تا حدودی محیط زیست نیز یکی از دغدغه‌های آن‌ها بوده است، آگهی‌های دیگر نه تنها هیچ کمکی به محیط زیست نمی‌کنند بلکه به اشکال مختلف، طبیعت و بوم را به مخاطره می‌اندازند.

ارائه الگوی سیاست‌گذاری روزنامه‌نگاری علم مبتنی بر رسانه‌های نوین

بهاره صفوی؛ سمیه تاجیک اسماعیلی؛ اکرم قدیمی؛ لیلا نیرومند

چکیده :سیاست‌گذاری روزنامه نگاری علم، راهبردی کلان است که بر نقش و کارکردهای روزنامه نگاری علم و همچنین تغییر پارادایمهای رایج با توجه به تاثیر اینترنت و رسانه‌های نوین تاکید دارد تا با هدایت تصمیمات، دستیابی به اهداف منطقی را میسر ‌کند و چالش‌های موجود را کاهش ‌دهد. مطالعه حاضر با هدف ارائه الگوی سیاست‌گذاری روزنامه‌نگاری علم مبتنی بر رسانه‌های نوین انجام گرفته است. این مطالعه از نظر هدف یک پژوهش کاربردی-توسعه‌ای است و با رویکردی پیمایش مقطعی انجام شده است. جامعه آماری شامل خبرگان نظری (اساتید دانشگاهی) و خبرگان تجربی (روزنامه‌نگاران با سابقه) است. برای نمونه‌گیری از روش هدفمند استفاده و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. در نهایت از دیدگاه 20 نفر از خبرگان استفاده شد. برای شناسایی مقوله‌های زیربنایی سیاست‌گذاری روزنامه‌نگاری علم از روش تحلیل مضمون و نرم‌افزار MaxQDA استفاده شد. جهت ارائه الگو نیز از روش ساختاری-تفسیری و نرم‌افزار MicMac استفاده گردید. یافته‌های پژوهش عواملی را نشان می دهد که در نهایت به سیاست‌گذاری روزنامه‌نگاری علم در ایران منجر می‌شوند.

تحول روزنامه نگاری دینی در ایران معاصر

حسین افخمی؛ عطیه پیرهادی؛ مسعود تقی آبادی

چکیده:روزنامه نگاری دینی از ژانرهای رسانه ای است که در نزدیک به دو قرن تجربه روزنامه نگاری چاپی در کشور، هنوز هیچ روزنامه ای خبرنگار ثابت در حوزه ادیانندارد. این پژوهش به مطالعه تطبیقی محتوای مطالب دینی روزنامه‌های کیهان و اطلاعات در سیزده روز اول ماه محرم طی سال های 1335 تا 1385 می-پردازد . در این مطالعه به روش نمونه‌گیری غیر احتمالی هدفمند 118 روزنامه بررسی و 1126 مطلب با موضوع مذهبی استخراج و به روش تحلیل محتوای کمی، کدگذاری و تجزیه و تحلیل شدند. مقایسه میان محتوای دو روزنامه حاکی است که موضوعات دینی، کارکرد و ژانر آن‌ها طی دو دوره مورد بررسی دچار تحول شده است. استفاده از سبک خبر در سه دهه پس از انقلاب افزایش و در مقابل آگهی‌های دینی کاهش یافته است. در حالی که عمده مطالب منتشر شده در دوره قبل از انقلاب دارای کارکرد آموزشی و تبلیغ دینی بوده است؛ در سال‌های پس از انقلاب کارکرد خبری و ارشادی با تمرکز بر زندگینامه بزرگان دینی بیشتر غالب است. کارکرد آموزشی در روزنامه کیهان و کارکردهای تبلیغ دینی و خبری در روزنامه اطلاعات مشهودتر است. همچنین دو روزنامه از نظر تعداد و اندازه مطالب قبل و بعد از انقلاب روندی متضاد دارند.

کاربست گزیده عناصر زبان‌شناسی نقش‌گرا در تحلیل انتقادی گفتمان رسانه: موردپژوهی خبر قتل 37 تبعه سعودی

فرهاد براتی؛ علیرضا راستی

چکیده :تحلیل انتقادی گفتمان، که به عریان‌سازی نقش واسطه‌گری زبان در (باز)تولید واقعیت می‌پردازد، از ابزار تحلیلی ازجمله منابع زبان‌شناسی نقش‌گرا بهره می‌جوید. در این پژوهش، که با هدف شناساندن و کاربست گزیده ای از ابزار مزبور نگاشته شده‌است، کوشش‌شده تا دونظام آغازگری و گذرایی برروی نمونه‌ای از متون مطبوعاتی پیاده‌شود. دراین راستا سرمقاله‌ای از کیهان، که به قتل سی‌و‌هفت معترض شیعه دولت سعودی می‌پردازد، گزینش و تحلیل شده‌است. نتایج کاربست نشان می‌دهند نویسنده از نقطه‌نظر آغازگری پیام مدنظر خود یعنی انتقاد از واکنش‌ها به رویداد را به‌صورتی زیرپوستی انتقال داده‌است. علاوه‌برآن کوشیده آن را با استفاده از چینش راهبردی آغازگرها در متن مسبوق‌به‌سابقه نشان و آن را در بافت متناسب با سایر رویدادهای به‌زعم وی نیازمند واکنش قرار‌دهد. تحلیل گذرایی حاکی‌است سران عربستان بیشتر در نقش کنش‌گر در فرایندهای مادی مربوط به ارتکاب جنایات، و سی‌و‌هفت زندانی در نقش کنش‌پذیر و دریافت‌کننده اقداماتی نظیر شکنجه، جنایت، و ... نمایانده شده‌اند. واژگان کلیدی: روزنامه کیهان، زبان‌شناسی نقش‌گرا، تحلیل گفتمان، تحلیل گفتمان انتقادی

«تنها مثل جادوگر...#علی_کریمی»، بررسی افکار عمومی در مورد انتخابات فدراسیون فوتبال ایران: برساخت اجتماعی واقعیت در توییتر

رسول نوروزی سیدحسینی؛ مهدی لطیفی فرد؛ امین یادگاری

چکیده :بستر رسانه‌های اجتماعی متن‌محور مانند توییتر در شکل‌دادن به افکار عمومی نقش مهمی ایفا می‌کنند تا جایی که کاربران توییتر می‌توانند آنچه را که از یک واقعیت برداشت ‌می‌کنند، چارچوب‌بندی کنند. هدف تحقیق حاضر بررسی افکار عمومی در مورد انتخابات فدراسیون فوتبال در بستر توییتر بود. از همین رو پس از برگزاری انتخابات فدراسیون فوتبال، 2531 توییت از طریق جستجوی هشتگ‌ها استخراج و برای کشف مضامین از رویکرد براون و کلارک (2006) استفاده شد که 57 مضمون فرعی به دست آمد. مضامین فرعی 7 مضمون اصلی «شخصیت‌ها و ستاره‌ها»، «جامعه فوتبال»، «ساختار فوتبال»، «غیرفوتبال»، «رسانه»، «عواطف فوتبالی» و «فساد در فوتبال» را در توییتر تشکیل دادند. یافته‌ها نشان داد توییتر، به کاربران کمک می‌کند تا چارچوب‌هایی ایجاد کنند که رسانه‌های سنتی نمی‌توانند یا نمی‌خواهند خلق کنند. مطالعه چارچوب‌ها نشان می‌دهد که کاربران چگونه از رسانه‌های اجتماعی برای غلبه بر پوشش رسانه‌های سنتی، ارائه بدیل‌های جایگزین و تغییر برداشت‌ها استفاده می‌کنند.

تکنیک های پیشبردی در تبلیغات محصولات غذایی تلویزیون جمهوری اسلامی ایران در ساعات پربازدید کودکان

پویا جمالی؛ فریبا اسماعیل پور؛ سید عباس ابراهیمی

چکیده : تبلیغات محصولات غذایی در افزایش ترجیحات، خرید و مصرف محصولات غذایی توسط کودکان و بنابراین چاقی کودکان نقش دارد. هدف پژوهش حاضر توصیف تکنیک های پیشبردی مورد استفاده در تبلیغات محصولات غذایی ناسالم در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران است. بر همین اساس با استفاده از روش تحلیل محتوا، تبلیغات محصولات غذایی پخش شده در سه شبکه منتخب تلویزیون جمهوری اسلامی ایران در ساعات پربازدید کودکان مورد بررسی قرار گرفت. برای طبقه بندی تکنیک های پیشبردی مورد استفاده در تبلیغات از یک چارچوب کدگذاری استفاده شد. بر اساس یافته های پژوهش، 73.58 درصد محصولات غذایی تبلیغ شده ناسالم بوده و در این میان بیشترین فراوانی متعلق به دسته ی "چاشنی ها" و "روغن ها و سایر چربی ها" بود. همچنین بیشترین فراوانی تکنیک های پیشبردی استفاده شده در تبلیغات محصولات غذایی ناسالم به ترتیب متعلق به گروه های "موزیک / آهنگ"، "شادی" و "وعده غذایی به تصویر کشیده شده" بود. شایان ذکر است که اگرچه بسیاری از تبلیغات محصولات غذایی ناسالم پخش شده در ساعات پربازدید کودکان از تکنیک های ترغیب کننده کودکان استفاده می کردند، اما محتوای غذایی بیشتر این محصولات غذایی در محدوده سبز یعنی محدوده خطر پایین برای سلامتی قرار داشتند.

طراحی شهر هوشمند شاری براساس ویژگی‌ها و دانش‌ها و فناوری‌های«شناختی،ارتباطاتی،اطلاعاتی، رسانه‌ای »

نسرین زارعی؛ عطاءالله ابطحی؛ فاطمه وفایی؛ هوشنگ مبارک آبادی

چکیده : این مقاله با نگاهی به نسل‌های مختلف تجربه شده شهر هوشمند در جهان، به دنبال شاخص ها و ویژگی های شهر هوشمند مطلوب ایرانی ـ جهانی بوده است که چون در تاریخ ایران، سه نسل شهرهوشمند با عنوان شار تجربه شده است، آن را شهر هوشمند شاری نامیده ایم که شار هم به معنای «شهر و تمدن» است و هم سرواژه ۴ مفهوم است که ارکان شهر شاری پیشنهاد شده این پژوهش هستند.از طریق یک مطالعه چند ساله داخلی و بین المللی، ۵۳داناوری ـ یا دانش و فناوری ـ با ۹۹ ویژگی و شاخص شاری استخراج شده است تا بتوان از طریق به کارگیری و پیاده سازی آن ها « شهر مطلوب نجات دهنده یا دست‌کم کاهنده مشکلات انسان معاصر و زندگی شهری » را شکل داد؛ یعنی « شهر هوشمند شاری».یافته های این نوشتار از طریق روش شناسی داده بنیاد یا جی تی و به شکل آمیخته و با جامعه آماری ۴۸ نفر از خبرگان داخلی در بخش کیفی، و ۴۰۰ نفر از متخصصان حوزه فناوری و مدیریت شهری در بخش کمی، به دست آمده است. در پایان نیز پایایی یافته‌ها از طریق فوکوس گروپ یا گروه کانونی، راستی‌آزمایی شده است.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه مطالعات بین رشته ای «رسانه و فرهنگ» می توانند به نشانی تهران، بزرگراه کردستان، خیابان 64 شرقی، کوچه اول، بن‌بست احداثی، پلاک 6، طبقه 3، کد پستی 74681-14377، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دفتر مجله رسانه و فرهنگ یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس     mediastudy.ihcs.ac.ir مراجعه کنند یا تماس بگیرند