مروری بر شماره 32 فصلنامه عملیات روانی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، شماره 32 فصلنامه عملیات روانی از سوی دانشکده علوم اجتماعی و فرهنگی دانشگاه امام حسین علیه السلام و با مدیر مسؤولی آقای علی محمد نائینی منتشر شده است.

مقالات این فصلنامه عبارتند از: سخن سردبیر: «جنگ رسانه‌ای و کنترل افکار عمومی» ، «قدرت هوشمند و عوامل تحکیم آن با تکیه بر نقش حضرت امام خامنه ای در جمهوری اسلامی ایران»، «نظام مقابله با جنگ نرم دشمن»، «راهنمای عملی اقناع‌سازی در عملیات روانی»، «نقش بسیج در تولید و توسعه قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران»، «تهدیدات امنیت نرم در جمهوری اسلامی ایران»، «پدافندهای فرهنگی برای مقابله با تهاجم فرهنگی»، «مصادیق عملیات روانی در تاریخ رژیم پهلوی (1342 ـ1332)»، «معرفی کتاب: قدرت نرم و انقلاب رنگی؛ انقلاب رنگی به مثابه تهدید جمهوری اسلامی ایران»، «فهرست گزیده مقالات روانی و تهدید نرم » و «چکیده انگلیسی مقالات».

سخن سردبیر: جنگ رسانه‌ای و کنترل افکار عمومی 

حجت‌اله مرادی

امروزه انسان‌ها شاهد فراگیریِ بی‌سابقه رسانه‌ها و وسایل ارتباطات جمعی مدرن و نوین هستند. به طور طبیعی آنها در معرض شدیدترین امواج رسانه‌ای قرار دارند. رسانه‌ها کارکردی دوسویه دارند، اما بیشترین حجم بهره‌گیری از آن در دست نظام سلطه قرار دارد، حفظ و گسترش قدرت ابتکاری نظام سلطه به حضور و ظهور رسانه‌ها وابسته است. رسانه‌ها پل ارتباطی و بلکه وسیله تسلط بر افکار، اراده و احساسات انسان‌ها در دوران معاصر به شمار می‌‌روند. بهره‌گیری از رسانه‌ها برای تضعیف کشور هدف و بهره‌گیری از توان و ظرفیت آنها اعم از مطبوعات، خبرگزاری‌ها، رادیو، تلویزیون، اینترنت و اصول تبلیغات به منظور دفاع از منافع ملی را "جنگ رسانه‌ای" نامیده‌اند.

قدرت هوشمند و عوامل تحکیم آن با تکیه بر نقش حضرت امام خامنه ای(مدظله العالی) در جمهوری اسلامی ایران

محمد خجسته

چکیده: مدیریت کارآمد، هوشیاری، بصیرت، اقدام به موقع، شجاعت و تدبیر رهبر کبیر انقلاب حضرت "امام خمینی(ره)" و رهبر معظم انقلاب حضرت "امام خامنه‌ای" و به‌کارگیری انواع قدرت‌های نرم و سخت و بسیج افکار و ابدان عمومی و تلفیق آن در شرایط مناسب برای بهره‌گیری هوشمندانه سبب شد تا تمام ترفندها و شیوه‌های به‌کار گرفته شده از سوی دشمنان نظام برای سرنگونی نظام و اغواء و اغفال مردم در حمایت از نظام، ناکارآمد جلوه کند. از بدو پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون، ولایت فقیه و رهبری نظام، مهم‌ترین رکن نظام اسلامی و مستحکم‌ترین سد دفاعی نظام، در مقابل انواع هجوم سخت و نرم بی‌امان دشمنان بوده است. دشمنان نظام به درستی دریافته‌اند تا زمانی که اقتدار و اعتبار رهبری در ایران محفوظ باشد، هیچ پروژۀ براندازانه‌ای در جمهوری اسلامی، قابلیت طرح و اجرا نخواهد داشت چرا که به وضوح مشاهده کرده‌اند در گذشته و حال چگونه رهبر انقلاب در زمانی اندک و بی‌آنکه از همۀ ابزارهای خود استفاده کند، پیچیده‌ترین طراحی‌های آنان را خنثی کرده است. شایان ذکر است البته در این راه بصیرت، یکدلی و یکپارچگی مردم، دین‌مدار و ولایت‌مدار بودن آنان و سایر ویژگی‌های خاص مردم ایران از عوامل تحکیم قدرت هوشمند و کمکی صدچندان در به‌کارگیری آن توسط رهبران و مسئولان نظام بوده است.

نظام مقابله با جنگ نرم دشمن

حمید حاذق نیکرو

چکیده: پیروزی انقلاب اسلامی، نظام سرمست از پیروزی لیبرال‌دمکراسی در غرب را با چالش جدی مواجه ساخت. غرب برای برون‌رفت از شکست‌های احتمالی خود حجم وسیعی از سه طیف تهدیدات نظامی، امنیتی و فرهنگی را علیه جهان اسلام به‌ویژه انقلاب اسلامی طراحی و اجرا نمود. جنگ نرم گسترده‌ترین تلاشی است که غرب علیه ملت ایران و انقلاب اسلامی در چارچوب طرح‌های مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و... به اجرا گذاشته است. از جنگ نرم تعاریفی مختلف عرضه شده است. برخی جنگ نرم را با قدرت نرم یا عملیات روانی هم‌تراز دانسته‌اند، در حالی‌که تفاوت بسیار بین جنگ نرم و دیگر مقوله‌های مطرح وجود دارد. جنگ نرم نه قدرت نرم است نه عملیات روانی، بلکه پدیده‌ای پیچیده و بسیار فراتر از موارد یاد شده است. برای مقابله با این پدیده باید الگو و راهکارهای فراگیر و همه‌جانبه ارائه کرد؛ البته ظرفیت پرداختن به این مقوله وجود دارد. در این مقاله ضمن عرضۀ الگوی مفهومی به جنبه‌های مختلف مقابله پرداخته خواهد شد. برای ورود به اقدامات مقابله‌ای باید به دکترین نظام مقابله با جنگ نرم و راهبردهای محوری آن پرداخته شود که به نوعی از ضروریات تهیه و تدوین یک نظام به شمار می‌رود. همچنین اهداف و سیاست‌های حاکم بر نظام مقابله مورد بررسی قرار گرفته و مدل ِمقابله با جنگ نرم دشمن شامل محورهای اشراف بر وضعیت و فضاسازی مخاطبین و محیط، ارتباط‌گیری هوشمند، اثرگذاری سیاسی، معنوی و اعتقادی، انگیزش، عمل صالح و گسترش آن و سازماندهی هسته‌های فرهنگی ارائه شده است. همچنین محورهایی در خصوص اصول حاکم بر فرماندهان، افسران و سربازان جنگ نرم برای مقابله با جنگ نرم دشمن مبتنی بر دیدگاه‌ها و تدابیر رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت امام خامنه‌ای مورد ملاحظه قرار گرفته است.

راهنمای عملی اقناع‌سازی در عملیات روانی

حجت‌اله مرادی

حمیدرضا حاتمی،

احمد باصری

چکیده: مقاله حاضر به مروری کلی در باب اقناع و نفوذ اختصاص یافته است و ضمن بررسی فرآیندهای اقناع، نمونه‌ای از موفقیت یا شکست این فرآیند را ارائه می‌کند. سپس به ارائه توصیه‌های عملی در باب تحلیل مخاطب هدف می‌پردازد. این کار نیازمند شناسایی و پالایش ویژگی‌ها و مشخصه‌های مخاطب هدف است، برای نمونه، تضمین بالاترین سطح همگنی ممکن در میان مخاطب هدف. ارزیابی توانایی مخاطب هدف برای نشان دادن تغییر رفتاری مطلوب نیز ضروری است. بنابراین، درک نگرش‌ها، باورها و ارزش‌های مخاطب هدف نیز بخشی مهم از تحلیل مخاطب هدف به شمار می‌رود که در ادبیات عملیات روانی از آن غفلت شده است. همچنین بر مبنای وضعیت و آسیب‌پذیری‌های مخاطب هدف، تحلیلی از بهترین مسیر دستیابی به اقناع عرضه شده است. استدلال کلی عبارت است از نقش مهم مخاطبان هدف در هنگام طراحی پیام‌های اقناع‌کننده، صرف‌نظر از اینکه پردازشی عمیق یا سطحی از مخاطبان هدف صورت گرفته باشد. در پایان، به بررسی ویژگی‌های پیام‌های اقناع‌کننده پرداخته شده، و بسته به توانایی و انگیزه مخاطب هدف، به تکنیک‌های خلق پیام‌های تأثیرگذار اشاره شده است. برای طراحی مناسب پیام باید به توانایی احتمالی آن برای تأثیرگذاری بر مخاطب هدف توجه داشت.

نقش بسیج در تولید و توسعه قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران

نوروز علیزاده

چکیده: اگرچه منشاء تشکیل بسیج در جمهوری اسلامی ایران براساس یک ضرورت نظامی ناشی از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود، اما به دلیل ماهیت آن نمی‌توانست محدود به بعد نظامی باشد و باید مرزهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را در می‌نوردید. ملت ایران که در نتیجه انقلاب خود، راه اسلامی را برای راهبرد کلان مدیریت کشور در آینده برگزیده بود و در مقابل منافع قدرت‌های بزرگ که طی سالیان دراز بر منابع عظیم نفتی و مالی ایران چنگ انداخته بودند، قد عَلَم کرده و فریاد "استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی" را سر داده بود، به شیوه غربی کردن جامعه که توسط رژیم پهلوی دنبال می‌شد اعتراض کرده و خواهان یک نظام مستقلِ از سلطه قدرت‌های غربی و نظم اخلاقی جدید مبتنی بر تعالیم اسلامی شد. براین اساس این مقاله قصد دارد نقش بسیج را در تولید و توسعه قدرت نرم در جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار دهد. فرضیه‌ای که در این زمینه دنبال خواهد شد این است که با توجه به نقش مذهب در جامعه ایرانی بسیج می‌تواند با تکیه بر این عنصر نرم و با بهره‌گیری از توانمندی‌های مختلف فرهنگی، علمی، اجتماعی و سیاسی موجود در جامعه فرآیند حضور بسیج را در حوزه‌های غیرنظامی مانند آموزش، بهداشت، فناوری، توسعه و گسترش دهد و مشروعیت جمهوری اسلامی را در نزد مردم و جامعه بین‌المللی فزونی بخشد.

تهدیدات امنیت نرم در جمهوری اسلامی ایران

نجات محمدی‌فر

مجید نجات‌پور

چکیده: یکی از ویژگی‌های دنیای امروز نسبت به دنیای پیشین افزایش اهمیت قدرت نرم کشورها و توانایی آنان در ایجاد تغییرات ژرف، تدریجی و نامحسوس در نظام باورها، سبک زندگی، مواضع سیاسی و نگرش‌ها و ترجیحات اجتماعی مخاطبان آماج، با اعمال تهدیدات نرم است. منظور از تهدیدات نرم، طیف وسیعی از کنش‌ها و اقدامات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است که کشورهای برخوردار از فناوری ارتباطی برتر، از آنها برای تحمیل غیرمستقیم اراده خویش بر دیگران بهره‌برداری می‌کنند. امروزه تهدیدها به سوی تهدیدهای نرم سوق پیدا کرده است. تهدیدهای نرم به دلیل کم‌هزینه‌تر بودن، تأثیر بر عوامل نرم‌افزارانه حوزه اقتدار ملی، به‌کار نگرفتن روش‌های خشونت‌آمیز و... بیش از پیش مورد نظر دشمنان انقلاب اسلامی است. در این پژوهش تلاش می‌شود تا تهدیدات امنیت نرم در جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه پس از انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری تا امروز مورد بررسی و واکاوی دقیق قرار گیرد. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی - تحلیلی و بهره‌مندی از منابع کتابخانه‌‌ای و اینترنتی انجام شده است.

پدافندهای فرهنگی برای مقابله با تهاجم فرهنگی

سید محمدجواد قربی

چکیده: تبادل فرهنگی ملت‏ها که در طول تاریخ در بستری طبیعی ادامه داشته است برای تازه‏ ماندن حیات فرهنگی بشر، امری ضروری است و جامعۀ انسانی را در مسیر سعادت واقعی به پیش می‏برد. اما آنچه امروزه در عرصۀ فرهنگ‌ها شاهد آن هستیم تقابل فرهنگی یا تهاجم فرهنگی است که یک فرهنگ بر سایر فرهنگ‌ها هجوم می‌برد. تجارب‌ بین‌المللی‌ نشان‌ می‌دهد رابطه‌ یک‌ ابرفرهنگ‌ با فرهنگ‌های‌ دیگر بر محور قدرت‌ می‌چرخد‌ و نه‌ کنش‌ فرهنگی. اصولاً‌ در تاریخ‌ گذشته‌ و حال‌ ملت‌ها مشاهده‌ می‌شود که‌ در مقابله‌ فرهنگ‌ها، هر فرهنگی‌ که‌ از چیرگی‌ و ابزارهای‌ تواناتری‌ برخوردار باشد مایل‌ است‌ ارزش‌های‌ خود را در مصاف‌ با دیگران‌ به‌ کرسی‌ بنشاند. در این مسیر تهاجم فرهنگی در مقایسه با تهاجم نظامی یا اقتصادی، دارای ویژگی‏های منحصر به فردی است و دارای برنامه و ابزارهای گسترده است. در عین حال باید اذعان داشت که تهاجم فرهنگی یک تهاجم خزنده و با ماهیتی ارتجاعی است که آن را منعطف می‌سازد. این عوامل، اهمیت پدیده تهاجم فرهنگی و ضرورت تدوین و اتخاذ راهبردهایی در راستای کاربست دفاعی و پدافندی را به خوبی مشخص می‌سازد. پژوهش حاضر مترصد است تا با بهره‌گیری از روش اسنادی و اکتشافی و با هدف پژوهشی و کاربردی، پس از بررسی پدیده تهاجم فرهنگی، به سؤال‌های زیر پاسخ دهد: علت تهاجم فرهنگ‌های غربی علیه ایران چیست؟ و در این مسیر از چه ابزاری استفاده می‌شود؟ سرانجام اینکه چه راهبردها و پدافندهای فرهنگی‌ای برای این پدیده وجود دارد. 

مصادیق عملیات روانی در تاریخ رژیم پهلوی (1342 ـ1332)

صباح قنبری، مهدی نوری

چکیده: بررسی موارد و مصادیق عملیات روانی همچون تبلیغ، فریب، ایجاد وحشت، تکرار پیام، اهریمن‌سازی و شایعه‌پراکنی در تاریخ پهلوی(1332ـ 1342) موضوع پژوهش حاضر است. دهه زمانی مورد مطالعه، سال‌های پس از کودتای 28 مرداد است، از این‌رو بررسی مصادیق عملیات روانی در آن اهمیت بسیار دارد. در این زمان دولت پهلوی برای بازگرداندن اندک مشروعیت تحصیل شده، تلاش زیادی کرد. با توجه به موضوع‌محور بودن تحقیق حاضر، مسئله پژوهش توصیف مصادیق عملیات روانی در تاریخ پهلوی و تحلیل آن است. نتیجۀ به دست آمده نشان می‌دهد که دستگاه حاکمیت رژیم با به‌کارگیری فنون و شگردهای عملیات روانی تلاش‌های خود را برای کسب مشروعیت، کنترل و قدرت‌ورزی بر مردم انجام داد، اما قیام 15 خرداد سال 1342 در آخرین سال دهه مورد مطالعه، نشان از ناکامی این تلاش‌ها دارد.

معرفی کتاب: قدرت نرم و انقلاب رنگی؛ انقلاب رنگی به مثابه تهدید جمهوری اسلامی ایران

معرفی: آقای حمیدرضا حاتمی

نویسنده: حامد عبدوس

ناشر: تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام

سال انتشار: 1389

تعداد صفحات: 406صفحه

این اثر سعی دارد تا ضمن امکان‌سنجی اجرایی نمودن انقلاب رنگی در جمهوری اسلامی ایران، نسبت به مطالعه منابع قدرت، شرایط معنوی و ملاحظات ساختاری نظام اسلامی در ایران به بحث و بررسی پرداخته و چگونگی مدیریت و دفع این تهدید را تبیین کند. در واقع، مهم‌ترین هدف پژوهش حاضر تحلیل و مقایسه ماهیت دو مقولة انقلاب رنگی و ماهیت جمهوری اسلامی می‌باشد که جهت انجام این کار از روش توصیفی ـ تحلیل و تطبیقی استفاده شده است.

 فصلنلمه عملیات روانی شماره 32 در 195 از سوی دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام منتشر شده است./998/ن603/ق