مروری بر کتاب «جریان های فکری حوزه علمیه اصفهان»
خبرگزاری رسا ـ کتاب «جریان های فکری حوزه علمیه اصفهان» با تاکید بر مسئله امامت در سده اخیر به قلم محمد جعفر رضایی تدوین شده است.
خبرگزاری رسا به نقل از موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، مکتب فلسفی اصفهان اصطلاحی مستحدث نزد پژوهشگران عرصه مطالعات سنت حکمی و عرفانی عالم اسلام است.
حکیمان حوزه اصفهان به خوبی نشان دادند که استمرار واقعی این سنت و انتقال آن از فارابی و ابن سینا به بعد نه از مجرای چهره هایی مانند ابن رشد اندلسی که از طریق حکمایی مانند میرداماد ، موسس مکتب اصفهان میسور است و این طریقی بود که پیشتر به همت حکیمان و عارفانی مانند شیخ اشراق ، ابن عربی،خواجه طوسی،ابن ترکه اصفهانی،سید حیدر املی ...و اعاظم حوزه شیراز هموار شده بود.
نشاط فکری رونق حوزه های درسی جامعیت ،تلفیق مشارب گوناگون فکری در عین خلاقیت و نواوری،جمع میان عقلانیت و معنویت،پاسخ گویی به پرسش های روز و از همه مهمتر از همه عرضه اموزه هایی برامده از روح و باور شیعی رویداد بزرگی بود که حاصل آن به تعبیر برخی از محققان معاصر حکمت معنوی تشیع است.
حوزه فلسفی اصفهان سایر مشارب فلسفی قدما را نیز در بطن خود حفظ و بازسازی کرده و حتی با توانایی بیش از قبل ضامن تداوم آن ها شده است.
از باب نمونه بیشترین حواشی و تعلیقات بر شفای شیخ الرئیس در همین دوران نگاشته شد متون حکمت اشراق به نحو گسترده شرح و تدریس می شد عرفان ابن عربی نیز همچنان رواج و تداوم داشت افزون براین حکیمان متاله این حوزه این توفیق را نیز داشتند که مکتب اخلاقی -عرفانی تشیع را قوام بخشیده و به تربیت نفوس و ارتقای معنوی اهل سلوک همت گمارند.
اصطلاح مکتب فلسفی اصفهان به جریان خاصی از حکمای اصفهان اطلاق می شود که در این مکتب افزون بر حوزه میرداماد و شاگردانش که به حکمت یمانی نیز شهرت داشت حکمت ایمانی یعنی طریق خاص فکری و عملی شیخ بهایی، حکمت تطبیقی که بر ارای حکمی میر فندرسکی استوار شد-،حکمت متعالیه ملاصدرا و بالاخره حکمت تنزیهی ملا رجبعلی تبریزی جای می‌گیرد.
نویسنده این کتاب در مقدمه این اثر آورده است: نزدیک به ده سال پیش هنگامی کتابی با عنوان تخت فولاد تجدید چاپ شد به دلیل ارتباط کتاب با سید محمد باقر درچه ای از علمای اصفهان و استاد آیت الله بروجردی و همچنین به توصیه یکی از استادانم آن را مطالعه کردم در این کتاب نظراتی به این عالم امامی منتسب شده بود که به بخشی از رفتار و اعتقادات مرسوم در جوامع امامیه خرده می‌گرفت اعتقاداتی مانند شفاعت، توسل ،ولایت تکوینی و علم امام و محدوده آن در این نوشته به نقد کشیده شده بود.
این کتاب نقطه شروعی برای جستجوی درباره این عالم بزرگوار شد کمی بعد نقدی بر این کتاب در کتاب ستاره ای از شرق که نوشته یکی از افراد خاندان سید محمد باقر درچه ای بود مطالعه کردم.
با مطالعه شخصیت و نظرات ضد و نقیض درباره آیت الله درچه ای با جریان های مبهم در حوزه اصفهان در سده اخیر اشنا شدم کتاب سیاحت شرق و از همه بیشتر سخنان استاد همایی که به حق نوشته های ایشان درباره آن دوران تاریخی که سرمایه ای گرانبار است درکتاب هایی مانند تاریخ اصفهان و مقدمه دیوان طرب ابعاد این جریان ها روشنتر کردند با این حال هر آنچه در این کتاب ها مطرح بود بیشتر گزارش هایی تاریخی و غیر مستند به اثار این جریان ها بود افزون براین که گاه دیدگاه های متفاوتی و مخالفی درباره این جریان ها و نظرات انها ارائه شد. از این رو راستی ازمایی این سخنان تنها در صورتی ممکن بود که مطالعه و تحقیقی مستند به نوشته ها و مکتوبات هر کدام از جریان ها انجام میشد و در حقیقت پژوهش تلاشی برای کشف دقیق تر این جریان های فکری از رهگذر متون موجود از عالمان سده اخیر اصفهان است برای فهم دقیقتر این جریان ها و پیشینه انها در فصل نخست به تاریخ حوزه اصفهان و حوزه های مختلف فکری آن مانند فلسفه و حکمت عرفان و تصوف فقه و کلام پرداخته است.
در هر کدام از این موارد نیز به گرایش های درونی و پیروان انها تا دوره معاصر اشاره شده است در فصل دوم به طور مختصری برخی از اوردگاه های فکری مرتبط با امامت تا دوره معاصر بیان شده است از جمله انها میتوان به برخورد های مختلف با شیخ احمد احتسایی- تجلی دو تفکر غالیانه و ضد غلو ،معجزه سازی برای امام زاده ای بنام هارون ولایت.... و مواضع مختلف علمای این شهر نسبت به آن اشاره شده است در فصل سوم از رهگذر مسائل مربوط به امامت ولایت و علم امام و شفاعت و توسل به جریان شناسی عالمان حوزه اصفهان پرداخته است.نسبت به محدوده زمانی نیز سعی شده است دیدگاه عالمانی بررسی شود که تاریخ وفاتشان در صد سال اخیر یعنی از دوره سید محمد باقر درچه ای 1342 تا دوره معاصر است اما در بعضی موارد با توجه به ضروریات مانند شهرت آن عالم یا نظرات خاص او نزدیک به ده سال قبل از این تاریخ را نیز بررسی کردیم یعنی از سال 1320 .به بعد.
این اثر به قلم محمد جعفر رضایی به بهای نود هزار ریال به همت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در سال 1392 راهی بازار نشر شده است./998/د102/ق
ارسال نظرات