سیری در کتاب فرهنگ‌نامه حج و عمره اثر آیت الله جوادی آملی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، یکی از پرآوازه‌ترین و در عین حال عمیق‌ترین جریان دینی حج است. گرچه حج در قالب یکی از واجبات عبادی و در زمره فروع دین شناخته می‌شود، لیکن عمیق‌ترین و وسیع‌ترین لایه‌های دینی را می‌توان با کاویدن فرهنگ غنی حج مشاهده نمود.
حج تنها سنت عظیم و بی‌مانندی است که به طور مشخص از زمان حضرت ابراهیم علیه‌السلام تاکنون پایدار بوده و انبیاء و اولیای فراوانی عاشقانه به سوی حرم معشوق می‌شتافتند اما تاکنون فرصت اقامه حج ابراهیمی که زمینه‌ساز قیام و اقامه توحید و عدل که میراث بزرگ حج است به درستی فراهم نیامده است.
این کتاب شامل مطالبی همچون «آب زمزم، آثار حج، آداب حج، آداب حرم، آیات حج، ابراهیم، اتمام حج، احرام، احکام حرم، ادمان بر حج و عمره، ادنی الحل، ارکان حج، ارکان عمره، ارکان کعبه، استطاعت، استلام حجر و استظلال» است.
در این کتاب در رابطه با استطاعت آمده است: «مفهوم مرکزی در ماده (ط و ع) عمل کردن براساس مقتضای فرمانی همراه با خاکساری و اشتیاق است. و به معنای درخواست طاعت در گفتار یا کردار است. به دیگر سخن، استطاعت همان فراهم‌شدن آمادگی و توانایی برای فرمانبری و عمل به وظیفه است. انجام‌دادن همه تکالیف دینی در گرو استطاعت توامندی است، زیرا خدای حکیم هیچ‌کس را جز به اندازه توانش تکلیف نمی‌کند.»
از دیگر مطالب خواندنی این کتاب «استنابه، اشعار، اشواط طواف، ام القری، امیرالحاج، ایام تشریق، ایام معدودات، ایام معلومات، باطن حج، تشریع حج، بقیع، بلدالامین، بیت‌الله‌الحرام، بیت عتیق، بیت‌المعمور، بیتوته در مشعر و منا، ترک حج، تغییر قبله، تلبیه، تمام الحج، توسل، جبل‌الرحمة، جدال، جمرات و چهره سیاسی حج» است.
در رابطه با حج و سیاست در این کتاب می‌خوانیم: «حج در زمره عبادت‌های جامع و در بردارنده ابعاد فردی و اجتماعی است، از این‌رو افزون بر پیامدهای نیک دنیایی و آخرتی برای حج‌گزاران، برکات فردی و گروهی نیز به همراه دارد. بسا اهمیت چهره سیاسی آن از جنبه عبادی‌اش بیش‌تر باشد، زیرا خود آن نیز عبادت است. حج و مناسک عبادی آن در حقیقت جایگاه تجلی بیداری و پویایی حکومت اسلامی و آشکارشدن بیزاری مسلمانان از شرک و بت‌پرستی و زدودن پندار دوستی آنان با کافران و مشرکان است.
نویسنده در این کتاب به موضوعاتی همچون «اهمیت طواف، شروط طواف، نماز طواف، سعی میان صفا و مروه، حجر اسماعیل، حجر الاسود، حدود حرم، حلق، خانه حضرت خدیجه سلام‌الله علیها، دحوالارض، رفث، رمی جمرات، سقایة الحاج، شرافت کعبه، صید، ضیوف‌الرحمن، عرفات، غار ثوب، غدیرخم، قبر حضرت فاطمه سلام‌الله علیها، قبله، قربانی، اجزای کعبه، نام‌های کعبه، لبیک، مسجد حرام، مسجد شجره، مشعر حرام، مقام ابراهیم، مکه، ملتزم، منا، مواقیت، نماز طواف، وقوف، هدی، هروله و یوم‌الترویه» پرداخته است.
درباره حکمت رمی جمرات در این کتاب آمده است: «سرزمین منا پهنه آزمون‌هایی است که سختی آن را با نگاه به رمی جمارش می‌توان بهتر دریافت؛ گویی نزدیک‌ترین نقطه رویارویی با شیطان همین جاست، زیرا چنان پیش آمده که در برد سنگ‌ریزه‌ها قرار گرفته است! چه کسانی او را به روشنی می‌بینند و به سختی می‌رانند و چه شماری از حاجیان، تنها برای رفع تکلیف به رمی جمرات می‌روند و به چشم تفریح بدان می‌نگرند و چه میزان از آنان، پیروزمند این میدان بر‌می‌گردند؟
ارکان چهارگانه کعبه نیز در این کتاب مورد اشاره قرار گرفته که در آن می خوانیم: «ارکان چهارگانه کعبه بر اساس مسیر طواف، چنین‌اند: 1ـ رکن حجر که سوی مشرق است و حجر اسود در آن قرار دارد. 2ـ رکن عراقی که به سمت شمال نقطه آغاز حجر اسماعیل علیه‌السلام و سمت مردم عراق است. 3ـ رکن شامی که در زاویه غربی و در سمت پایان حجر اسماعیل علیه‌السلام و قبله‌گاه مردم شام است. 4ـ رکن یمانی که سوی جنوب و جهت قبله مردم یمن است و مستجار در کنار آن قرار دارد. برپایه روایات، رکن حجر اسود و یمانی بر دو رکن دیگر برتری دارند.»
از دیگر مباحث خواندنی این کتاب می‌توان به «اسرار حج، اهمیت حج، تشریع حج، گستره جهانی حج، حج اصغر، حج افراد، حج اکبر، حج قران، حج نیابتی، حج و سیاست، حج و ولایت، حجة الاسلام، حکمت حج، فضیلت حج، مناسک حج، ماه‌های حج، بهداشت بدن و غسل احرام، محرمات احرام و طواف زیارت» اشاره کرد.
در رابطه با مستحبات طواف آمده است: «گشتن گرد خانه پاک الهی، آداب و مستحبات و دعاهای ویژه بسیاری دارد. شایسته است که طواف‌کننده کعبه، پیاده و با فروتنی و خاکساری گرد خانه خدا بچرخد و آهسته و کوچک گام بردارد و نزدیک به کعبه طواف کند. در حال طواف، به تلاوت قرآن و دعا سرگرم و به گونه کامل متوجه ذات اقدس الاهی باشد و اندیشه غیر او را از ذهن بیرون کند.»
لازم به ذکر است کتاب سیری در فرهنگ‌نامه حج و عمره نوشته آیتالله جوادی آملی از سوی انتشارات اسرا در 340 صفحه و با تیراژ 3000 نسخه و به قیمت 9500 تومان به بازار نشر عرضه شده است./992/ن601/ق
