سی و ششمین شماره فصلنامه مطالعات عملیات روانی منتشر شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، این شماره از فصلنامه از این عناوین تشکیل شده است:

«افول قدرت امریکا / سخن سردبیر»

«رویکردها و رهیافت‌های نظری جنگ نرم / علی‌محمد نائینی»

«نگرشی بر جنگ نرم علیه حجاب؛ بسترها، ابزار و راهکارها / سیدمحمدجواد قربی»

«مصادیق عملیات روانی در تاریخ معاصر ایران؛ مطالعه موردی فرقه دمکرات و بحران آذربایجان (1325 ـ 1324) / علی کالیراد ـ مهدی نوری»

«بررسی تأثیر جمعیت اهل حق در امنیت استان کرمانشاه، رهیافت‌های نرم / مجتبی مهدیخانی»

«پاسداران بصیر در مقابله با جنگ نرم / منصوره بخشی»

«عملیات روانی با تأکید بر اسلام‌ستیزی و ایران‌هراسی در رسانه‌های برجسته غرب /بهنام رضاقلی‌زاده»

«بررسی تأثیر پیام بر شکل‌گیری نگرش (مطالعه موردی انتخابات سال 1388) / احمد ایزدی طامه ـ علی ایزدی»

«خاستگاه و ماهیت فرقه انحرافی شیطان‌پرستی / مصطفی پیرعلی»

در بخشی از سخن سردبیر آمده است: «در عصری که پیوستگی مسائل سیاسی، اقتصادی، نظامی و... به اثبات رسیده است و موضوعات اقتصادی و ژئواکونومیک اهمیت بسیار زیادی یافته‌اند، بحران اقتصادی در امریکا علاوه بر آنکه قدرت اقتصادی این کشور را تحت تأثیر قرار داده، بر سایر مؤلفه‌های قدرت آن نیز تأثیر گذاشته است... در سال‌های اولیه پس از جنگ دوم جهانی سهم امریکا در تولید ناخالص جهانی معادل 40 درصد بود. این رقم در دهه 80 میلادی به حدود 25 درصد رسید. پس از آن سهم تجارت امریکا نسبت به تجارت جهانی که در سال 1970 میلادی بیش از 21 درصد بود در سال‌های دهه 90 همچنان کاهش یافت. همچنین کسری تراز تجاری امریکا در سال‌های 2000 و 2001 میلادی به بالاترین سطح خود در طول تاریخ حیات این کشور یعنی معادل 450 میلیارد دلار رسید. بدین ترتیب امریکا که در دهه 40 میلادی بزرگ‌ترین کشور طلبکار در جهان بود به بدهکارترین کشور در آغاز هزاره سوم تبدیل شد.»

رویکردها و رهیافت‌های نظری جنگ نرم

علی‌محمد نائینی

چکیده: جنگ نرم و بهره‌گیری از منابع قدرت نرم در بستر زندگی اجتماعی انسان از پیشینه و قدمت تاریخی برخوردار است. جنگ نرم به مثابه یک مفهوم نظری در چارچوب نظریه‌هایی همچون امنیت نرم، قدرت نرم، نافرمانی مدنی و... در دو دهه اخیر به ویژه پس از فروپاشی شوروی، مورد توجه اندیشمندان قرار گرفت. در واقع، رهیافت‌های نظری جنگ نرم در دهه اخیر شکل گرفته است. جنگ نرم در نقش یک راهبرد برای پیشبرد اهداف و اراده نظام سلطه، در مقابله با نظام‌های معارض لیبرال دمکراسی به صورت خاص پس از جنگ سرد مطرح شد و مراکز فکری و کانون‌های تفکر غربی به ویژه امریکایی آن را تئوریزه کردند. در این نوشتار به اختصار رویکردهای مختلف به جنگ نرم و رهیافت‌های نظری آن بررسی می‌شود. به طور کلی د ر مورد رویکردهای جنگ نرم و رهیافت‌های نظری آن، می‌توان گفت معادله قدرت، امنیت و تهدید در شرایط موجود تغییر یافته است. از آنجا که قدرت و امنیت رابطه متقابل دارند و نوع و ماهیت قدرت تغییر یافته، اشکالی جدید از امنیت، تهدید و تعاملات امنیتی ظهور می‌یابد که نقطه اتصال و فصل مشترک رهیافت‌ها و رویکردهای مختلف نظری به شمار می‌رود. 

نگرشی بر جنگ نرم علیه حجاب؛ بسترها، ابزار و راهکارها

سیدمحمدجواد قربی

چکیده: یکی از مشخصات و ارزش‌های مهم در جوامع ارزش‌مدار و دینی، فرهنگ و ارزش حجاب و پوشش اسلامی است که بر افزایش روحیه مقاومت و مجاهدت در برابر دشمنان تأثیر زیادی دارد. به همین دلیل، کارگزاران جنگ نرم تلاش دارند که حجاب و پوشش اسلامی را مورد هدف خود قرار دهند و با استحاله فرهنگ پوشش، به اهداف خویش دست یابند، زیرا مبارزه و جنگ‌های گذشته نظام سلطه با کشورهای مسلمان نشان داده است که فرهنگ این کشورها سدی محکم در برابر خواسته‌های آنها به شمار می‌رود، از این رو، یکی از مهم‌ترین سمبل‌ها و نماد بومی و اسلامی کشورهای اسلامی، یعنی حجاب مورد هجوم آنها قرار گرفته است. بر این اساس، سؤال اصلی این مقاله عبارت است از این که به چه دلیل جنگ نرم علیه حجاب صورت می‌گیرد و راهکارهای مقابله با آسیب‌های پیش روی آن کدامند؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که از علت‌های اساسی شکل‌گیری جنگ نرم علیه حجاب و پوشش اسلامی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛ حفظ کرامت زن، کاهش مفاسد اجتماعی، مشارکت در عرصه‌های فرهنگی، داشتن جامعه‌ای متعالی، مقابله با تهاجم فرهنگی غرب، جامعه‌پذیری همگن، تقویت بنیان خانواده، امنیت و آرامش روانی.

مصادیق عملیات روانی در تاریخ معاصر ایران؛ مطالعه موردی فرقه دمکرات و بحران آذربایجان (1325 ـ 1324)

علی کالیراد

مهدی نوری

چکیده: این تحقیق بر آن است تا تکنیک‌های عملیات روانی به کار گرفته شده توسط فرقه دمکرات آذربایجان در بازه زمانی سال‌های 25 ـ 1324 ش را در زمان بحران آذربایجان واکاوی و بررسی کند. سؤال اصلی مقاله بر این اصل استوار است که فرقه دمکرات چگونه توانست در بازه زمانی کوتاه (با توجه به حمایت‌های اتحاد جماهیر شوروی سابق) نسبت به استقرار و تثبیت حکومت خودمختار در منطقه اقدام کند؟ به همین منظور فرضیه اصلی تحقیق به این صورت تدوین شد: فرقه دمکرات آذربایجان به منظور تحکیم حکومت خود در منطقه آذربایجان اقدام به انجام عملیات روانی بر مخاطبین خود (مردم منطقه) با توسل به تکنیک‌های متفاوت نموده است. نتایج حاصل حاکی از آن است که فرقه دمکرات در فواصل زمانی مختلف از تکنیک‌های مختلف عملیات روانی بهره برده است، که از مهم‌ترین آن می‌توان به تکنیک‌های هراس‌افکنی، بازخورد سریع، نمادسازی، تاریخ‌سازی و مشروعیت / مقبولیت‌سازی برای بیگانه اشاره کرد که با توسل به ابزارهای متداول آن زمان همچون رسانه و پخش اعلامیه اقداماتی مؤثر انجام داده است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی ـ تحلیلی بوده، از این رو در جمع‌آوری اطلاعات مربوط به ادبیات تحقیق از روش کتابخانه‌ای و بررسی اسنادی بهره گرفته شده است.

بررسی تأثیر جمعیت اهل حق در امنیت استان کرمانشاه، رهیافت‌های نرم

مجتبی مهدی‌خانی

چکیده: اهمیت و ضرورت پرداختن به موضوع را، ابتدا باید در ترکیب جمعیتی و تنوع مذهبی (شیعه، سنی و اهل حق) استان کرمانشاه جست و جو کرد که با هدف کسب شناخت و آگاهی از تأثیر جمعیت اهل حق، بر امنیت آن استان صورت پذیرفته است؛ زیرا در بین فرق مختلف مذهبی، حضور فرقه اهل حق (آیین‌یاری ـ یارستان) در این استان حائز اهمیتی خاص است. جامعه اهل حق با حدود 13 درصد از جمعیت کل استان، در شهرستان‌های دالاهو (کرندغرب) صحنه، کرمانشاه و 8 شهرستان دیگر پراکنده‌اند؛ به ویژه بخشی از آنان در مجاورت مرز کشور عراق سکونت دارند. از این رو سؤال اصلی این است که: جمعیت اهل حق در استان کرمانشاه، چه تأثیری بر امنیت این استان دارد؟ فرضیه اصلی پیش رو عبارت است از: وجود شهرستان دالاهو با اکثریت قاطع اهل حق و شهرستان صحنه با دارا بودن جمعیت قابل توجهی از این فرقه، به ترتیب در غرب و شرق استان کرمانشاه دارای تأثیراتی مهم و چشمگیر در امنیت این استان است. این پژوهش، کاربردی و به روش توصیفی ـ تحلیلی تهیه شده و ابزار گردآوری آن اطلاعات کتابخانه‌ای و میدانی است. بر این اساس ابتدا ویژگی‌های جمعیت اهل حق معرفی و بیان گردیده، سپس به تأثیرات امنیتی این فرقه در محیط فرهنگی، اجتماعی استان کرمانشاه پرداخته شده است. مهم‌ترین دستاورد این مقاله، شناخت گستره فضای مکانی مورد بحث،‌ احصاء عوامل تهدید و ناامنی، شناخت نقاط قوت و ضعف و دست‌یابی به راه‌حل‌های منطقی و تعامل صحیح با جمعیت اهل حق و سرانجام تقویت هم‌گرایی و هم‌سویی بیشتر آنان با نظام است.

پاسداران بصیر در مقابله با جنگ نرم

منصوره بخشی

چکیده: هدف این پژوهش، بررسی نقش بصیرت پاسداران در مقابله با جنگ نرم دشمن است تا از این طریق شاخصه‌های پاسداری با تأکید برنقش بصیرت و آگاهی پاسداران در مقابله با جنگ نرم شناخته شود. در نگارش این مقاله ضمن بهره‌گیری از روش توصیف و تحلیل، داده‌های لازم از کتب و نشریات و سایر منابع گردآوری شده است. در حال حاضر خطر اصلی که جمهوری اسلامی را تهدید می‌کند، تضعیف ایمان مردم به انقلاب و بدبین‌کردن نسبت به فرهنگ اصیل اسلامی است. اصطلاح جنگ نرم که در سخنان رهبر معظم انقلاب حضرت امام خامنه‌ای مدظله‌العالی بارها به آن اشاره شده است مقوله‌ای جدید نیست بلکه در ادامه دیگر فرمایشات ایشان از قبیل تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی و ناتوی فرهنگی مطرح شده و اعم از آن است و لزوم توجه بیشتر پاسداران ارزش‌ها و فرهنگ اسلامی را می‌طلبد، در این مقاله ابتدا شاخصه‌های مهم پاسداری برشمرده شده و در ادامه با توجه به اهمیت شاخصه بصیرت و آگاهی به عنوان مهم‌ترین سلاح پاسداران در مبارزه با جنگ نرم دشمن به طور جامع به آن پرداخته شده است. همچنین رسالت دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام در مقام مرکز پرورش پاسداران جوان مورد توجه قرار گرفته است.   

عملیات روانی با تأکید بر اسلام‌ستیزی و ایران‌هراسی در رسانه‌های برجسته غرب

بهنام رضاقلی‌زاده

چکیده: هدف این مقاله بررسی گفتمان اسلام‌ستیزی و ایران‌هراسی در مطبوعات و رسانه‌های برجسته غرب است. رسانه‌های غربی با بهره‌گیری از روش‌های عملیات روانی این ایده را تقویت کرده‌اند که تناقض بسیار روشنی بین اسلام و حقوق بشر وجود دارد. در این رسانه‌ها، اسلام یک تهدید به شمار آمده، هرگونه نقشی از اسلام در فضای سیاسی، نامطلوب و غیرمنطقی توصیف می‌شود؛ اما در مقابل، اسلام غربی شده، سکولار، میانه‌‌رو و سازگار با دمکراسی غربی توسعه و ترویج داده می‌شود. به اعتقاد بسیاری از اندیشمندان ارتباطات، اخبار مربوط به جوامع اسلامی، اغلب اخباری بد هستند که مطالبی از جمله خشونت، گروگان‌گیری، سرقت، جنگ و کشمکش را در بر می‌گیرند. به دلیل ناکامی غرب در نبرد نظامی و براندازی جمهوری اسلامی، الگوی تعارض‌جویانه غرب طی سال‌های اخیر، دچار تحول شده و پروژه ایران‌هراسی در دستور کار قرار گرفته که طی زمان، ابعاد گسترده رسانه‌ای و دیپلماسی به خود گرفته است. از مصادیق عملیات روانی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران می‌توان به موارد ادعاهای نقض حقوق بشر، برنامه هسته‌ای نظامی، حمایت از تروریسم، دخالت ایران در امور داخلی دیگر کشورها و... اشاره کرد که در این مقاله با رویکرد تحلیلی مورد بحث و کنکاش قرار خواهد گرفت.  

بررسی تأثیر پیام بر شکل‌گیری نگرش (مطالعه موردی انتخابات سال 1388)

احمدایزدی طامه

علی ایزدی

چکیده: انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 و وقایع پیرامون آن از پیچیدگی‌ها و در عین حال از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و نیاز به بررسی‌ها و ارزیابی‌های مختلفی دارد؛ از این‌رو، طرح حاضر به منظور پاسخ‌گویی به این سؤال‌ها انجام گرفته است: 1ـ تأثیر پیام بر شکل‌گیری نگرش در انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 چقدر بوده است؟ 2ـ راهکارهای مقابله با تأثیر پیام بر شکل‌گیری نگرش کدامند؟ برای پاسخ به سؤال نخست، تأثیر پیام بر شکل‌گیری نگرش معترضین در چارچوب ابعاد سه‌گانه شناختی، عاطفی و رفتاری مورد بررسی قرار گرفت و برای پاسخ به سؤال دوم، ‌راهکارهای مقابله سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به منظور مقابله با تأثیر مخرب پیام بر شکل‌گیری نگرش بررسی شد. پژوهش حاضر با توجه به موضوع و اهداف آن جزء تحقیقات کاربردی و از حیث روش تحقیق، توصیفی ـ پیمایشی به شمار می‌رود. نتایج تحقیق نشان داد که بر اساس ارزیابی پاسخ‌دهندگان، در مجموع میزان تأثیر پیام بر شکل‌گیری ابعاد سه‌گانه نگرش (شناختی، عاطفی و رفتاری) معترضین، با میانگین 94/3 بالاتر از حد متوسط و در سطح اطمینان 99 درصد معنادار است. همچنین نتایج آزمون t، وابسته نشان داد که در زمینه‌ راهکارهای مقابله‌ای میزان تأثیر بعد نرم‌افزاری با میانگین 10/4، بالاتر از حد متوسط و در سطح اطمینان 99 درصد معنادار می‌باشد. ولی در بعد سخت‌افزاری با میانگین 17/3 کمی بالاتر از حد متوسط می‌باشد، که در سطح اطمینان 95 درصد معنادار نمی‌باشد.‌

خاستگاه و ماهیت فرقه انحرافی شیطان‌پرستی

مصطفی پیرعلی

چکیده: فرقه‌گرایی و گرایش به فرقه‌های گوناگون در دوران معاصر به پدیده‌ای مهم تبدیل شده است. این موضوع نه تنها محور تحقیقات برخی از دین‌پژوهان قرار گرفته، بلکه از جهت پیوند ناگسستنی با عرصه‌هایی از حیات اجتماعی و زندگی جمعی افراد، نظر بسیاری از جامعه‌شناسان را نیز به خود معطوف ساخته است. به ویژه آنکه تعالیم ناشی از فعالیت مکاتب نوپدید دینی و فرقه‌های مختلف، مروج ارزش‌ها، هنجارها و کنش‌هایی است که در بسیاری موارد در تضاد با ارزش‌ها و هنجارهای حاکم بر جامعه قرار می‌گیرد. اگر چه آسیب‌ها و پیامدهای ناشی از فعالیت اکثر فرقه‌ها از نظر ابعاد اجتماعی و امنیتی چندان مورد اعتنا قرار نگرفته‌اند، اما برخی از این گروه‌ها به دلیل آنکه به طور مستقیم ارزش‌های اخلاقی و انسانی را نشانه گرفته و امنیت اجتماعی را خدشه‌دار می‌سازند، شایسته توجه بیشتر می‌باشند.

دیگر مطالب این شماره:

«گزارش: کارگاه تربیت مربی جنگ نرم اساتید بسیجی دانشگاه‌های جمهوری اسلامی ایران / گروه تحقیق و پژوهش فصلنامه عملیات روانی»

«اخبار عملیات روانی و جنگ نرم / هادی خداکرمی»

«معرفی کتاب: قدرت نرم، دین و امنیت / محمدحسین زمانی»

«فهرست گزیده مقالات عملیات روانی و تهدید نرم / مهرناز ندیری»

شایان ذکر است، سی و ششمین شماره فصلنامه مطالعات عملیات روانی سال نهم ویژه تابستان 1392 به صاحب‌امتیازی معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان بسیج مستضعفین و مدیر مسؤولی علی‌محمد نائینی، با همکاری دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام و سازمان بسیج مستضعفین وارد بازار نشر شده است./992/پ202/ق