شماره 78 فصلنامه مهندسی فرهنگی منتشر شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، شماره 78 فصلنامه علمی تخصصی مهندسی فرهنگی ویژه زمستان 1392  به مدیرمسؤولی بابک نگاهداری از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شد.

در این شماره می‌خوانیم: «سیماى تربیت یافتگان از منظر نهج البلاغه»، «الگوى فرهنگ مطلوب دانشجویى از نگاه قرآن و حدیث»، «سبک زندگى اسلامى در پرتو فرهنگ ساده زیستى»،‌ «فرهنگ مهدویت و جهانى شدن»، «سبک زندگى اسلامى در پرتو فرهنگ ساده زیستى»، « تحلیل محتوای کتاب درسی تعلیمات اجتماعی سال اول و دوم دوره راهنمایی بر مبنای مؤلفه های تربیت شهروندی»، «بررسى جایگاه تربیت دینى و مؤلفه هاى آن در برنامه درسى مدارس متوسطه از منظر دبیران»، «بررسی رابطه بین قدرت سیاسی و فساد اداری و ارائه راهکارهای مناسب برای مبارزه با آن از دیدگاه مدیریت اسلامی»، «بررسی راهکارهاى فرهنگى توسعه بخش تعاون»، «زهدگرایى حقیقى و تاثیر آن بر فرهنگ مصرفى جامعه» و «نقش خلاقیت در فرآیند حل مسائل فرهنگی از طریق هم افزایی فرهنگی».

سیماى تربیت یافتگان از منظر نهج البلاغه

رضاعلى نوروزى

مرتضى خادمى

کمال نصرتى هشى

چکیده: هدف از نگارش این مقاله، ارائه تصویرى از سیماى تربیت یافتگان از منظر نهج البلاغه بوده است. در این راستا، با بهره گیرى از رویکرد کیفى و با روش توصیفى- تحلیلى، به اجمال، سیمایى از تربیت یافتگان این نظام تربیتى از دیدگاه امیرمؤمنان على علیه السلام معرفى شده است. یافته‌های تحقیق، بدین قرار است که امیرمؤمنان على علیه السلام، فردى را که پرورش یافته مکتب اسلامى در نهج البلاغه است، داراى صفاتى خاص در عرصه‌هاى مختلف فردى(جنبه ظاهرى، ذهنى، عواطف و روان)، معنوى، دنیوى، فرهنگى، اجتماعى(خانوادگى، گفتارى،حقوق مدارى)، اقتصادى و سیاسى معرفى مى‌کند که انتظار مى رود فراگیران مکتب ایشان،آن صفات را در خود به فعلیت رسانند.

الگوى فرهنگ مطلوب دانشجویى از نگاه قرآن و حدیث

محسن حسنوندی

مهدی اکبرنژاد

فاطمه دالوند

چکیده: در اسلام به طرق مختلف بر تحصیل علم و طلب دانش تأکید شده است. اما با این حال، علم آموزى و دانشجویى، خود ذاتا هدف نیست، بلکه وسیله‌اى است جهت نیل به مقاصد والای الهی و انسانی؛ از همین رو، در تعالیم اسلامی براى متعلم و دانشجو در طریق کسب علم، اصول و موازینى مطرح شده است که از آنها با عنوان آداب تعلم تعبیر مى‌شود. آداب تعلم یا همان فرهنگ دانشجویى، آداب و شرایط مطلوب در زمینة تحصیل علم و دانش است که باعث تقدس و ارزشمندی کار متعلم می‌شود. این مقاله بر آن است که اخلاق و فرهنگ دانشجویى اسلام را از نگاه آیات و روایات بررسى کرده، الگوى فرهنگ مطلوب دانشجویى را از همین دریچه ترسیم کند.

فرهنگ مهدویت و جهانى شدن

سعید ملکى

مرتضى امیدى پور

چکیده: جهانى شدن، از مفاهیمى است که در حوزه‌هاى مختلف، همچون: حوزه سیاست، اقتصادو فرهنگ، بررسى شده و از مهم‌ترین حوزه‌هاى آن، حوزه فرهنگ است. فرآیند جهانى شدن، هم اجتماعى است، هم اقتصادى، هم سیاسى و هم فرهنگى؛ بنابراین، تأکید بر هر کدام از جنبه‌هاى این فرآیند، به تعریف‌ها و مفهوم سازى‌هاى خاص مى‌انجامد. به علت وقوع تغییرات گسترده و تحولات در عرصه‌هاى گوناگون اقتصاد، ارتباطات، روابط بین االملل و تأثیربسزاى این عوامل نمى‌توان پدیده جهانى شدن را نادیده گرفت و باید هوشمندانه به بررسى ابعاد مختلف آن پرداخت. شناخت جامع از این فرآیند، تنها از طریق بررسى همه سویه آن امکان‌پذیر است. در اسلام به ویژه در مکتب تشیع، توجه به آینده و تشکیل حکومت جهانى واحد بر اساس قسط و عدل تحت رهبرى امام معصوم علیه السلام جایگاهى ویژه دارد. این مسأله در تاریخ اسلام به نام مهدویت مطرح شده و رشد و بالندگى و بقاى شیعه در وراى این حقیقت بزرگ نهفته است. هدف این مقاله، شناخت ابعاد گوناکون حکومت جهانى مهدوى و فرآیند جهانى شدن است.

سبک زندگى اسلامى در پرتو فرهنگ ساده زیستى

محمدحسین مردانى نوکنده

چکیده: سبک زندگى اسلامى بر مبناى ساده زیستى، راه میانه‌اى است که اسراف، تبذیر، بخل و امساک را نفى مى‌کند و اسلام از آن حمایت کرده است. استفاده از روزى خدا و به مصرف‌رساندن مال پاکیزه و حلال، حق طبیعى همه افراد است. اما غرق شدن در تجملات و زرق و برق زندگى مادى، راه بى انتهایى است که اضطراب، دلهره، نگرانى و ... از دستاوردهاى آن به شمار مى‌روند. مسأله اصلى در این مقاله، بررسى فرهنگ ساده زیستى از نگاه آموزه‌هاى دینى است که نتیجه آن، پیاده سازى سبک زندگى اسلامى در جامعه است. هدف تحقیق، شناخت ابعاد و عناصر مختلف فرهنگ ساده زیستى در ارتباط با ایجاد سبک زندگى اسلامى است. این مقاله بر اساس تحقیق و جستجوى کتابخانه‌اى از منابعى همچون: قرآن کریم، نهج البلاغه،بحارالانوار، اصول کافى و ... تدوین شده، ضمن آنکه محوریت منابع، قرآن کریم بوده است.

نتیجه آنکه، ساده زیستى نوعى سرمایه است. با توجه به زندگى محدود و نیازهاى گوناگون بشر باید انسان براى نیازهاى ماندگار خود سرمایه‌گذارى کند. در سیر الى‌الله که هدف نهایى خلقت انسان است، بهترین زاد و توشه، سبکبالى است؛ چرا که وابستگى، انسان را از طى طریق بازمى‌دارد و در نهایت آنکه، سبک زندگى در پرتو فرهنگ ساده زیستى، آرامش، تعالى و تکامل را براى همگان به ارمغان خواهد آورد.

تحلیل محتوای کتاب درسی تعلیمات اجتماعی سال اول و دوم دوره راهنمایی بر مبنای مؤلفه های تربیت شهروندی

محمد غفارى

فرزانه فرضی

الهام بابائی

چکیده: در این مقاله، محتوای کتاب درسی تعلیمات اجتماعی در دو پایه اول و دوم دوره راهنمایی در سال تحصیلی 91ـ1390 از لحاظ مطابقت با مؤلفه‌های تربیت شهروندی بررسی و تحلیل شده است. هدف تحقیق، بررسی میزان استفاده از مفاهیم تربیت شهروندی در محتوای کتب درسی تعلیمات اجتماعی در دوره راهنمایی بوده است. روش پژوهش، تحلیل محتوا از نوع کمی؛ جامعه آماری تحقیق، کتاب درسی تعلیمات اجتماعی پایه اول و دوم راهنمایی و نمونه آماری، کلیه متن، تصویر، فعالیت‌های کلاسی و پرسش‌ها بوده است.

ابزار پژوهش دارای 9 مؤلفه اصلی(شهروندی، حقوق اجتماعی، وظایف اجتماعی، قوانین، عدالت و برابری، مشارکت اجتماعی و سیاسی، نظم اجتماعی، کنترل اجتماعی، هنجار) و معیار توصیف، تربیت شهروندی جامعه است. نتایج تحلیل محتوا نشان داد که بیشتر محتوای کتاب‌ها به مؤلفه‌های شهروندی، مشارکت اجتماعی و سیاسی و هنجار پرداخته و مؤلفه عدالت و برابری، کم‌ترین نسبت را به خود اختصاص داده است. تعداد کل تصویرهای دو پایه، 96 عدد(10/67 درصد کتاب پایه اول و 6/53 درصد کتاب پایه دوم) است.

یکی از مسائل مورد توجه رویکرد و تربیت شهروندی، مؤلفه عدالت و برابری است. یافته‌ها نشان می‌دهد که در پایه اول 5/53 درصد و کتاب دوم با 8/1 تصاویر دارای نمادهای زنانه است. نداشتن فنون تأیید برای فهم پیام های تصاویر کتاب، یکی از نقدهای کتاب است. تجزیه و تحلیل داده ها و یافته‌های پژوهشی نشان دادند که در طراحی و تدوین کتب مذکور به مؤلفه‌های تربیت شهروندی توجه شایسته‌ای نشده است.

بررسى جایگاه تربیت دینى و مؤلفه هاى آن در برنامه درسى مدارس متوسطه از منظر دبیران

جواد آقامحمدى

چکیده: هدف پژوهش حاضر، بررسى جایگاه تربیت دینى و مؤلفه‌هاى آن در برنامه درسى مدارس متوسطه از منظر دبیران بوده است. روش پژوهش در محدوده روش‌هاى توصیفى و نوع تحقیق، کاربردى است. جامعه آمارى پژوهش را کلیه دبیران مقطع متوسطه شهرستان دیواندره تشکیل داده اند. نمونه آمارى پژوهش، شامل 130 نفر که با استفاده از روش تصادفى ساده به طورى که همه اعضا شانس مساوى براى انتخاب شدن داشته باشند، صورت گرفته است. ابزار اندازه گیرى تحقیق، به جز منابع کتابخانه‌اى از پرسشنامه محقق ساخته براى سنجش نظرات استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها به دو روش توصیفى(درصد، فراوانى، میانگین، نمودار، انحراف معیار) و تحلیلى تی (t) انجام شده است.

یافته‌هاى پژوهش نشان مى‌دهند که میزان توجه به شاخصه تربیت دینى در برنامه درسى از دیدگاه دبیران در بعد اعتقادى و رفتارى، بیشتر از حد میانگین؛ در بعد تاریخى، در حد میانگین و در بعد سیاسى و فرهنگى، کمتر از حد میانگین بوده است.

بررسی رابطه بین قدرت سیاسی و فساد اداری و ارائه راهکارهای مناسب برای مبارزه با آن از دیدگاه مدیریت اسلامی

سعید امامقلى زاده

صمد امامقلى زاده

چکیده: فساد چون غده‌ای سرطانی بر پیکر جامعه است که تا ریشه‌ای درمان نشود، با رشد سریع خود در مدت زمانی اندک تمام جامعه را در برگرفته، مقدمات فروپاشی و اضمحلال و به تعبیر قرآن کریم، عذاب الهی و هلاکت آن را فراهم می‌آورد. مصادیق بارز اثرات مخرب فساد را می‌توان با بررسی وضعیت فساد در جوامع مختلف بشری و تأثیر آن بر توسعه آنها مشاهده کرد.

طی قرون و اعصار، همواره رابطه معکوسی بین استفاده درست و بجا از قدرت و قلمرو گسترش فساد وجود داشته است و زمانی که از قدرت به طور مطلوب استفاده مى‌شد، میزان فساد کاهش می‌یافته است. مبانی نظری دلالت بر این امر دارند که قدرت موجب فساد خواهد شد. حال با توجه به رابطه بین قدرت سیاسی و فساد اداری، در این مقاله سعی شد راهکارهایی با رویکرد اسلامی براى مقابله با این معضل ارائه شود.

بررسی راهکارهاى فرهنگى توسعه بخش تعاون

رضا وفایی یگانه

چکیده:این مطالعه به بررسی راهکارهای فرهنگی ارتقاى بخش تعاونی می پردازد و در آن از روش تحلیلی و توصیفی استفاده شده است. برای این منظور نخست ارزش‌ها و اصول تعاونی و اهداف بخش تعاونی مورد بررسی قرار گرفتند و سپس مهم‌ترین راهکارهای فرهنگی توسعه آن عنوان شد. براساس نتایج این مطالعه، اصلاح قوانین جهت عدم دخالت دولت در حوزه مدیریتى تعاونى‌ها، ایجاد انگیزه براى ورود نخبگان به این بخش، ارائه آموزش‌هاى لازم براى معرفى توانمندى‌هاى بخش تعاون، فعال شدن نهادهاى فرهنگى براى ترویج و توسعه بخش تعاونى، پایبندی اعضا به اصول تعاونی، برپایی نمایشگاه‌هایی در زمینه دستاوردهای تعاونى‌ها، معرفی تعاونى‌های برتر و استفاده از تجربیات بین المللی، مهم‌ترین عوامل فرهنگی برای توسعه بخش تعاونی است.

زهدگرایى حقیقى و تاثیر آن بر فرهنگ مصرفى جامعه

حسین کفشگر جلودار

چکیده: فرهنگ مصرفى در ایران نشان مى‌دهد که مصرف بیش از حد متعارف و مورد نیاز و مسرفانه با تفکر تجمل گرایی و لوکس‌گرایی و لزوم جایگزینی کالاها در کنار حاکمیت تفکر نوگرایی و همچنین استفاده از کالاهای مصرفی جدید اغلب خارجی، باعث شده است تا فرهنگ مصرفى در ایران، بسیار نامطلوب و گاه در جهت نابودى منابع و وابستگى هر چه بیشتر اقتصاد به خارج پیش برود. بر این اساس، فرهنگ مصرفى در ایران، مستلزم اصلاح مبانى فکرى و ارزشى و اسلامى است. از جمله روش‌هایى که مى‌توان با استفاده از آن به تصحیح فرهنگ مصرفى پرداخت، سوق دادن انسان به فضیلت‌هاى اخلاقى است. «زهد» یکى از واژگان مقدس اسلامى و از فضایل اخلاقى است که همه انسان‌ها به آن گرایش عقلانى دارند و آن را به عنوان یک کمال و فضیلت ارزشمند، دوست داشته و نیکو مى‌شمارند.

زهدگرایى حقیقى به عنوان نگرشى مثبت و سازنده، بینش شخص را نسبت به خود و دنیا تصحیح مى‌کند و باعث مى‌شود مصرف در جامعه به مصرف ایده‌آل قرآنى نزدیک شود و تبعات منفى مصرف‌گرایى در جامعه از بین برود. به علاوه، این فضیلت اخلاقى مى‌تواند بر متغیرهاى اقتصادى، تأثیر سازنده‌اى داشته باشد و زمینه رشد و توسعه و بهره‌ورى را در جامعه فراهم سازد. لذا در این تحقیق، به وضعیت فرهنگ مصرفى موجود در ایران پرداخته می‌شود و علاوه بر شناسایى عوامل فرهنگى مصرف در ایران، به اثرات این فضیلت مهم اخلاقى بر فرهنگ مصرفى و حتى متغیرهاى اقتصادى اشاره شده است.

نقش خلاقیت در فرآیند حل مسائل فرهنگی از طریق هم افزایی فرهنگی

علیرضا مرادى

على رشیدپور

چکیده: مقاله حاضر درصدد تعیین نقش خلاقیت در فرآیند حل مسائل فرهنگی از طریق هم‌افزایى فرهنگی است. خلاقیت؛ یعنی توانایی و قدرت ارائه نظرها و فکرهای جدید و نو که به عواملی نظیر انگیزش، هیجان، عواطف، احساسات، تجربه‌ها و یادگیری شخصی وابسته است. تفکر خلاق زمانی تولید مى‌شود که شخص، پیش فرض‌ها را کنار گذاشته باشد و دیدگاه جدیدی را جستجو کند که دیگران به آن نپرداخته‌اند و مستلزم بهره‌گیرى از نوع خاصی از جریان فکری است که تفکر واگرا نامیده مى‌شود؛ تفکری که به گونه‌ای متفاوت از جریان عام فکری جامعه، در حل مسائل نمود پیدا مى‌کند.

خلاقیت هر چند بعدی فردی دارد، ولی قابل آموزش است و آن را مى‌توان از طریق مشاوره، هدایت و آموزش تقویت کرد. خلاقیت باعث مى شود افراد، اجتماعی بار بیایند تا برای سازگاری برای جوامع برخوردار از تنوع فرهنگی، خود را مهیا سازند. تنوع فرهنگی از طریق تنوع در چشم‌اندازها و دیدگاه‌ها و به دلیل تأکید کمتر بر ضرورت یکسانی و هماهنگی، خلاقیت را تقویت مى‌کند. افراد برای حل مسائل در موقعیت های چند فرهنگی، پنج راهبرد استیلای فرهنگی، همراهی فرهنگی، مصالحه فرهنگی، اجتناب فرهنگی و هم‌افزایى فرهنگی را پیش روی دارند. شیوه هم‌افزایى فرهنگی ضمن ارائه راه حل‌های جدید برای مسائل، هر یک از فرهنگ‌ها را ارج مى‌نهد؛ در حالی که از دیدگاه بومی تفاوت‌هایی وجود دارد. فرآیند توسعه راه حل‌هایی برای حل مسائل از طریق هم‌افزایى فرهنگی، مشتمل بر تشریح موقعیت از چشم انداز هر فرهنگ، تفسیر فرهنگی موقعیت و توسعه راه حل‌های فرهنگی جدید است.

شماره هفتادوهشتم فصلنامه علمی تخصصی مهندسی فرهنگی ویژه زمستان 1392 به مدیرمسؤولی بابک نگاهداری از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در 185 صفحه و به قیمت 3000 تومان منتشر شده است./907/پ201/ق