بیست و نهمین شماره فصلنامه مشرق موعود در بازار کتاب
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، بیست و هشتمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی مشرق موعود، سال هفتم، ویژه بهار 1393 به صاحب امتیازی مؤسسه آینده روشن و مدیر مسؤولی سیدمسعود پورسیدآقایی در دسترس علاقهمندان قرار گرفت.
این شماره از فصلنامه شامل مقالاتی با عناوین زیر است:
طرح اندیشه مهدویت از سوی امام صادق علیهالسلام
معرفتشناسی مهدویت پژوهی
تحلیلی از اصل انتظار در پرتو فلسفه غیبت
امکانپذیری و چگونگی تحقق آیندهپژوهی اسلامی
باورداشت آموزههای مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی
نقش عباسیان در جعل و تحریف روایات مهدوی
پیشبینی میزان انتظار فرج بر اساس امید، خوشبینی و منبع کنترل در دانشجویان
طرح اندیشه مهدویت از سوی امام صادق علیهالسلام
امیر غنوی
چکیده: این نوشتار، در ادامه مقالات گذشته و تأملی بر چگونگی طرح آموزههای مهدویت از سوی امام صادق علیه السلام و کیفیت ارائه معارف مهدوی از سوی ایشان است؛ بیاناتی که با توجه به اهداف کلی دعوت دینی، فرصت ویژه صادقین علیهمالسلام در آموزش معارف دینی، نیازهای عصر سقوط امویان و ظهور عباسیان مطرحشدهاند.
بررسی محورهای مورد تأکید در این بیانات و تأمل در نسبت آنها با اهداف کلی و نیازهای هر عصر میتواند از یکسو طرح کلانی را نشان دهد که در این شکل از تعلیم و تربیت تعقیب شده است و از سوی دیگر، تأثیر تربیتی و اخلاقی هر یک از آموزههای مهدوی را نمایانتر کند.
این پژوهش بر تحلیل محتوایی روایات صادره از امام صادق علیهالسلام تکیه دارد و تلاش میکند با توجه به شرایط عصر صدور، آثار آموزههای مهدوی بر شیعیان را معلوم نماید؛ از این رو با تعیین محورهای مورد تأکید در سخنان آن امام همراه با ارائه نمونهای از آن و تأمل در نسبت این سخنان با شرایط مخاطبان، میکوشد به حکمت و جهت طرح هر یک از آموزهها دست یابد. ارائه نمونه در سخنان امام صادق علیهالسلام در این مقاله با توجه به توضیحات مقالات پیشین محدودتر بوده و کثرت روایات آن حضرت ما را ناچار از گزارش کلیات و پرهیز از ذکر جزئیات کرده است. از پیشفرضها و روشهای این مجموعه مقالات پیشتر در نوشتاری گفتوگو کردهایم.
این مقاله، روشنگر این سخن است که تعلیم آموزههای مهدوی در این برهه از تاریخ ائمه علیهمالسلام افزون بر ارائه معارف مهدوی و آخرالزمانی به نکاتی مهم در تربیت مخاطبان توجه دارد و نوعی زمینهسازی برای جلوگیری از آفات بحث مهدویت و جلوگیری از انحرافات را متناسب با عصر ائمه نخستین دنبال میکند.
معرفتشناسی مهدویت پژوهی
حسین الهی نژاد
چکیده: نوشتار پیش رو به یکی از مباحث مهم مهدویت پژوهی به نام «معرفتشناسی مهدویت پژوهی» میپردازد. رویکرد معرفتشناسی در حوزه مهدویت پژوهی رویکرد بیرونی و درجه دو است و در این نگرش، ابتدا واژگانی چون معرفت، معرفتشناسی، مهدویت پژوهی و معرفتشناسی مهدویت پژوهی، مفهوم شناسی شده و سپس به گونههای معرفت و چگونگی بهکارگیری آنها در حوزه مهدویت پژوهی پرداخته میشود. در فرایند بحث نیز به ساختار الگویی معرفتشناسی اشارهشده و الگوی مبناگرایی را به عنوان الگوی معرفتشناسی مهدویت پژوهی به خدمت خواهیم گرفت. در فرایند کار به قضایای بدیهی و نظری _ که محور ساختار مبناگرایی است و نیز به ساز و کار تفریع قضایای نظری به بدیهی خواهیم پرداخت. در ادامه به قضایای بدیهی در حوزه مهدویت پژوهی همچون قضایای بدیهی عقلی، قضایای شهودی و قضایای برگرفته از نصوص دینی مانند آیات و روایات مبادرت میشود. در پایان نیز به گونه شناسی روایات مهدویت همچون روایات نمادین، سمبلیک، اخباری، ملاحمی، رمزی میپردازیم.
تحلیلی از اصل انتظار در پرتو فلسفه غیبت
محمد اسعدی
چکیده: در تفکر شیعی و مهدوی، از اصل انتظار، تحلیلهای گوناگونی شده که در این نوشتار، برخی به بوته نقد سپردهشده و بر تحلیلی جامع با تکیهبر فلسفه غیبت تأکید شده است. بر اساس این تحلیل، در کنار بُعد سلبی انتظار ـ که به محرومیت عصر غیبت از برکات و فواید فردی و اجتماعی حضور امام معصوم معطوف است ـ بُعد ایجابی آن، هم شامل ابعاد فردی و هم شامل ابعاد اجتماعی است و تحقق کامل این ابعاد جز با آمادگیهای فردی و تلاش اجتماعی مؤمنان برای تشکیل حکومت اسلامی جهت تحقق ابعاد گوناگون دین با محوریت قرآن و سنت و به پیشوایی دین شناسان متعهد ممکن نیست.
امکانپذیری و چگونگی تحقق آیندهپژوهی اسلامی
محمدرحیم عیوضی
عبدالرحیم پدرام
چکیده: «آیندهپژوهی» دانشی غربی و سکولار است که افزون بر آنکه در مسیر رسالت کلان خود در غرب بهخوبی عملنکرده است، در جوامع غیر غربی نیز از اثربخشی لازم برخوردار نیست. آیندهپژوهی اسلامی نسخه نو و بدیل آیندهپژوهی است که افزون بر سازگاری با جهانبینی اسلامی از آموزههای اسلام به شیوهای حداکثری بهره میگیرد. این نسخه از آیندهپژوهی تاکنون شکل نگرفته و برای عینیت بخشیدن به آن، مسیری طولانی در پیش است. گام نخست توجیه امکانپذیری آیندهپژوهی اسلامی است؛ زیرا بیشتر آیندهپژوهان، این دانش را سکولار میدانند. پس از آن باید مسیر تحقق آیندهپژوهی اسلامی را ترسیم کرد. بیگمان بدیل اسلامی دانش معطوف به عمل آیندهپژوهی تنها با تأملات فلسفی به منصه ظهور نمیرسد و نیازمند نظامی است که ابعاد نظری و عملی آن را باهم دربر گیرد. بنابراین در این نوشتار، افزون بر امکانپذیری آیندهپژوهی، نظام «نگرش ـ آیندهپژوهی» اسلامی به منظور بستری برای شکل بخشیدن به آیندهپژوهی اسلامی در رهیافتی راهبردی معرفی میشود.
باورداشت آموزههای مهدویت و نقش آن در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی
سیدعلیرضا واسعی
امیرمحسن عرفان
چکیده: بیگمان در معرفی و بازشناسی تمدن اسلامی، توجه به آموزههای دینی نقش اصلی و بنیادین ایفا میکند؛ از این رو عدم آگاهی و شناخت از هر یک از این آموزهها، فهم ما را از تمدن اسلامی به عنوان یک کلیت ـ که شاخصه پویایی دارد ـ با مشکل جدی روبهرو خواهد کرد.
این نوشتار، با رویکردی توصیفی و تحلیلی میکوشد ظرفیتها و قابلیتهای فرهنگی و تمدنی باورداشت آموزه مهدویت را بازکاوی کند. الزامات رویکرد تمدنی به آموزه مهدویت، آغازگاهی است که نگارنده برای ارائه تصویری روشن از بحث برمیگزیند. «بازاندیشی در مطالعات تمدنی بر اساس دیدگاه اسلام»، «رویکرد بروننگر به اندیشه مهدویت» و «توجه به تحقیقات بنیادین در عرصه اندیشه مهدویت» از جمله الزامات رویکرد تمدنی به آموزه مهدویت برشمرده شده است.
«تقویت بعد فرجام گرایانه و آرمانگرایی»، «الگوبرداری از تمدن مهدوی و ساماندهی و شبیهسازی رویکردها»، «آموزه مهدویت و ایجاد هویت غایی برای تحولات سیاسی و اجتماعی»، «آموزه مهدویت و معنابخشی به حیات جمعی در تاریخ» و «آموزه مهدویت و بسیج ارادههای عمومی و ایجاد نوعی انتظار فعال» یافتههای محقق در تبیین ظرفیتهای باورداشت آموزه مهدویت است.
نقش عباسیان در جعل و تحریف روایات مهدوی
عبدالهادی فقهی زاده
سیدجعفر صادقی
چکیده: از آنجا که مهدویت دارای بعد سیاسی است و طبق اِخبار پیامبر اکرم صلیالله علیه و آله و سلم مهدی موعودعلیهالسلام با برقراری حکومت عدل، بشر را از ظلم و بیعدالتی خواهد رهانید، عباسیان با آگاهی از این مسئله و با بهرهبرداری از قرابت نسبی خود با رسول خدا صلیالله علیه و آله و سلم و اهلبیت علیهمالسلام، کوشیدند قیام خویش را انقلاب مهدوی و حکومتشان را حکومت عدل موعود نشان دهند. آنان به همین منظور در روایات مبشر به ظهور امام مهدی عجل الله تعالیالله فرجه الشریف دست بردند و ضمن تحریف آنها در موضوعاتی مانند تبار و نسب مهدی موعود عجل الله تعالیالله فرجه الشریف، سفیانی و روایات سود به جعل احادیث پرداختند. دستمایه اصلی اخبار مجعول و محرف در این زمینه، افزون بر احادیث صحیح نبوی درباره مهدویت، برخی اخبار صادره درباره پیشگویی حوادث آینده بود. تقارن زمانی قیام عباسیان و استقرار حکومت آنان با دوره تدوین روایات اهل سنت، موجب شد این روایات جعلی و محرف به مصادر روایی عامه راه یابند و احادیث مهدویت تلقی شوند و از همین رو در مصادر روایی اهل سنت احادیث متعددی وجود دارند که با ارزیابی دلالی آنها مشخص میشود بخش قابلتوجهی از آنها _ به ویژه در بحث علامات ظهور- مقبول و معتبر نیستند. وجود اینگونه اخبار در منابع روایی آفتی به شمار میرود که وجهه روایات صحیح نبوی در بشارت به ظهور مهدی منتظر فاطمی سلامالله علیهما را میتواند غبارآلود نشان دهد و سبب تضعیف اعتقاد به این عقیده اصیل اسلامی مبنی بر قطعیت قیام منجی عدلگستر در آخرالزمان گردد. بر همین اساس، نقد آنها ضروری است.
پیشبینی میزان انتظار فرج بر اساس امید، خوشبینی و منبع کنترل در دانشجویان
اعظم مرادی
سید محمد قلمکاریان
چکیده: هدف این پژوهش، تعیین سهم هر یک از متغیرهای امید، خوشبینی و منبع کنترل در پیشبینی میزان انتظار فرج در دانشجویان دانشگاههای پیام نور استان چهارمحال و بختیاری است. نمونه پژوهش، عبارت است از 362 نفر از دانشجویان دانشگاههای پیام نور استان یادشده در نیم سال دوم سال تحصیلی 91 - 92 که با روش تلفیق خوشهای دومرحلهای و تصادفی ساده انتخاب شدند. برای اندازهگیری متغیرهای تحقیق، از مقالات برخی پژوهشگران استفاده شد و دادهها با استفاده از آمار توصیفی و تحلیل رگرسیون گامبهگام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافتهها نشان داد میانگین انتظار فرج دانشجویان این دانشگاهها 10/60 است. از نتایج تحلیل رگرسیون گامبهگام نیز دریافتیم که امید بهطور معناداری انتظار فرج دانشجویان را پیشبینی میکند و افزودن متغیر منبع کنترل به متغیر امید قدرت پیشبینی انتظار فرج دانشجویان را افزایش میدهد، اما اضافه شدن متغیر خوشبینی به معادله، باعث افزایش معنادار این قدرت پیشبینی دانشجویان نمیشود.
از پژوهش حاضر نتیجه میگیریم ازجمله راههای تقویت انتظار فرج در دانشجویان، افزایش امید و منبع کنترل درونی در آنان است.
گفتنی است،بیست و نهمین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی مشرق موعود، سال هفتم، 192 صفحه و با شمارگان 1000 نسخه و به قیمت دو هزار و نهصد و پنجاه تومان در دسترس علاقهمندان قرار گرفته است./998/ن601/ق