کتاب «حج و حقوق بشر» منتشر شد

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی حج، کتاب «حج و حقوق بشر» نوشته مسعود راعی از جمله پروژه‌های تحقیقاتی گروه فقه و حقوق پژوهشکده حج و زیارت است، که به تازگی (فروردین 1394) از سوی نشر مشعر (وابسته به حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت) در 212 صفحه و در قطع وزیری منتشر شده است.

در بخشی از این کتاب آمده:«حج، در مقام بزرگ‌ترین کنگره ایمانی از یک سو عظیم‌ترین اجتماع مؤمنان را به خود اختصاص می‌دهد، و از سوی دیگر نگاه حمایتی خود از حج‌گزار را به نمایش می‌گذارد. با دقت در مناسک حج و احکام حرم و محرمات احرام و ماه‌های حرام مشخص می‌شود، دین مقدس اسلام برای مکان و زمان حج امنیتی ویژه ایجاد کرده است تا حجاج، یعنی میهمانان الهی، با حضور در سرزمین وحی بتوانند آزادانه و در امنیت کامل، بندگی و عبودیتشان را اظهار کنند.«

هر چند این راهکار اسلام برای تأمین امنیت حجاج کافی است، اما باتوجه به وضعیت کنونی کشور میزبان، و مقررات ناعادلانه درباره برخی مذاهب اسلامی و برداشت‌های گوناگون از احکام اسلام، می‌‌توان با استفاده از قوانین بین‌المللی و کنوانسیون‌های حقوق بشر، رویکردی حمایتی از حجاج داشت و از حقوقشان دفاع کرد.

حقوق بشر که برای حمایت از انسان‌ها و برپایه پذیرش کرامت انسانی شکل گرفته، به دنبال آن است که بتواند منزلت انسانی را ارتقا دهد؛ هرچند قوانین بین‌المللی حقوق بشری به‌‌طور ناقص و گاهی مغرضانه است. استفاده از این موقعیت و ظرفیت جهانی برای حمایت از حجاج، به‌ویژه حج‌گزاران ایران، دست‌مایه این پژوهش بوده است.

نویسنده در مقدمه کتاب بیان داشته: «در بدو امر می‌توان دو نگرش را درباره مسئله حج و حقوق بشر مطرح کرد؛ نگاه حج به حقوق بشر، و نگاه حقوق بشر به حج. اما رسالت اصلی این تحقیق، یافتن سازوکارهایی است که براساس آن بتوان در سرزمین وحی، با تکیه بر هر دو بعد مسئله، بیشترین حمایت را از حجاج به عمل آورد. پرسش مدنظر در این تحقیق آن است که با استفاده از کدام‌یک از آموزه‌های حقوق بشر می‌توان از حجاج حمایت کرد. در پاسخ ابتدا باید با رجوع به آموزه‌های حقوق بشری حج، و سپس با استفاده از نظام بین‌المللی حقوق بشر، ابعاد حمایتی رصد شود.

حاصل این کوشش گویای آن است که آموزه‌های حقوق بشری حج، در چند لایه، حمایت‌های خاصی را از حجاج به عمل آورده‌اند.

شناسایی حقوق حجاج در منابع مختلف فقهی، وضع احکام خاص حمایتی در سرزمین وحی، امن دانستن حرم الهی، تعقیب و مجازات نقض‌کنندگان حریم الهی و حریم مؤمنان و تعیین سازوکار‌های خاص حمایتی، ابعاد این حمایت را نشان می‌دهند. در کنار آن، نظام بین‌المللی حقوق بشر، اعم از آنچه در اسناد بین‌المللی آمده، و آنچه در آرای محاکم شبه‌قضایی حقوق بشری مطرح شده، ابعاد حمایتی متعددی را در حوزه آزادی دینی و انجام دادن مناسک دینی بیان کرده است.

درمجموع باید گفت هم آموزه‌های حج و هم نظام بین‌المللی حقوق بشر، ظرفیت و توانایی بالایی برای حمایت از حجاج دارد. عملی‌کردن این حمایت‌ها در مواردی برعهده دولت‌های اعزام‌کننده و در موارد بسیاری برعهده دولت میزبان است و چون بیشتر کشور‌های اسلامی خود را به رعایت اسناد بین‌المللی حقوق بشر متعهد کرده‌اند، تخلف از این تعهدات منجر به مسئولیت آن دولت خواهد شد.»

این پژوهش در سه فصل سامان یافته است: در فصل نخست کلیات و مفاهیم بحث شده است. فصل دوم با عنوان «آموزه‌های حقوق بشری حج» شامل سه بخش است که عبارتند از: ابعاد مختلف حمایتی؛ حقوق حمایتی حجاج؛ ساز و کارهای حمایتی. نویسنده در فصل سوم «نظام بین المللی حقوق بشر» را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.

در بخش نتیجه گیری‌ کتاب می‌خوانیم: «حقوق بشر در معنای حمایت از انسان‌ها به دلیل برخورداری از کرامت ذاتی تفسیر شده است. در آموزه‌های دینی این حمایت به‌منظور ایجاد فرصت در رشد و تعالی معنوی انسان تلقی شده است؛ هرچند کرامت ذاتی او نیز مورد پذیرش است. این نکته گفتنی است که رویکرد حقوق بشر، رویکرد حمایتی است؛ درحالی‌که رویکرد آموزه‌های اسلامی، هدایتی و حمایتی است و حمایت انجام‌شده از مؤمنان نیز به‌منظور تحقق هدف خلقت در راستای هدایت است. تلاش این تحقیق بر آن بود که هم با رویکرد حمایتی و هم رویکرد هدایتی، سازوکار‌های حمایتی از حجاج، به‌ویژه حجاج ایرانی، در سرزمین وحی روشن شود.«

کتاب «حج و حقوق بشر»، نوشته مسعود راعی در گروه فقه و حقوق پژوهشکده حج و زیارت تهیه شده و توسط نشر مشعر در فروردین ماه 1394 در 212 صفحه و در قطع وزیری منتشر شده است./966/د102/ق