انتشار نخستین پیش شماره فصلنامه علمی پژوهش‌های قرآنی میثاق
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نخستین پیش‌شماره فصلنامه علمی پژوهش‌های قرآنی میثاق ویژه بهار 1394 به صاحب امتیازی جواد اسماعیل‌نیا از سوی مدیریت حوزه علمیه خواهران استان قم منتشر شد.
در این فصلنامه می‌خوانیم: «بررسی روش‌های شناختی تربیت اخلاقی در قرآن و روایات»، «کاربست توحید و عدالت در ساحت توسعه فرهنگی از منظر قرآن کریم»، «پژوهه‌ای بر کتاب(معترک الاقران فی اعجاز القرآن) نوشته جلال الدین عبدالرحمن سیوطی»، «بررسی قاعده (لاحرج) و مستندات آن»، «مشروعیّت تبرّک»، «سازگاری نظام تشریعی قرآن با فطرت بشر(با رویکرد بررسی شبهات)» و جستاری در معناشناسی افترا و بهتان و قلمرو آن در قرآن».
بررسی روش‌های شناختی تربیت اخلاقی در قرآن و روایات
زهرا احسانی
چکیده:با توجه به اینکه هدف خداوند از خلقت انسان بندگی و رسیدن به قرب الهی است، رسیدن به این هدف بزرگ زمانی محقق می‌شود که از طرف خداوند زمینه‌ای مناسب برای شکوفایی استعدادهای فطری بشر بوجود آمده باشد. هنگامی که به قرآن کریم، این کتاب هدایت بشری و سیره معصومین علیهم‌السلام که برگرفته از این کتاب شریف است می‌نگریم، در می‌یابیم که خداوند برای رسیدن انسان به این هدف بزرگ (کمال و قرب الهی) مطالب و روش‌های مهمی بیان کرده است و منشأ رسیدن به کمال الهی بر دو پایه تربیت و اخلاق استوار است که بین این دو رابطه‌ای عمیق و ناگسستنی برقرار است.
یقیناً دانستن روش‌های صحیح تربیت اخلاقی از دیدگاه قرآن و معصومین علیهم‌السلام مانند هر نظریه و مبنای فکری و عقیدتی باعث استواری و استحکام آن می‌شود و انسانی که از پشتوانه محکم اخلاقی بهره می‌برد کمتر دچار مشکل خواهد شد. این مقاله چگونگی روش‌های شناختی تربیت اخلاقی در قرآن و روایات را مورد بررسی قرار داده است.
کاربست توحید و عدالتدر ساحت توسعه فرهنگی از منظر قرآن کریم
زهرا بجلی
چکیده: توسعه فرهنگی به عنوان یکی از مهم‌ترین ابعاد توسعه جوامع انسانی، در کانون مطالعات مربوط به توسعه قرار دارد. قرآن کریم، تصویری از جامعه مطلوب خویش ارائه می‌دهد که علیرغم برخی اشتراکات کلی، دارای ارکان، اجزاء و عناصری متفاوت با جامعه آرمانی در اندیشه مادی می‌باشد. بر این اساس، از آنجا که نظام ارزشی و هنجاری از ارکان اصلی یک جامعه بشمار می‌رود، قرآن کریم اهتمام ویژه ای به شاخص گذاری اصولی و منطقی در این حوزه داشته است. این پژوهش بر پایه این فرضیه استوار گردیده است که در نظام اندیشه قرآنی، توحید گرایی و عدالت باوری از شاخصه‌های بنیادین توسعه فرهنگی جامعه اسلامی در ساحت نظام ارزشی و هنجاری بوده و از کارکردهای بسیاری در جهت تحقق توسعه فرهنگی برخوردار هستند و لذا می‌کوشد با تبیین دقیق این کارکردها، زمینه طرح الگویی از جامعه توسعه یافته مدنظر قرآن کریم را مهیا سازد که نقشه راه جامعه اسلامی را بخوبی تبیین نماید.
پژوهه‌ای بر کتاب «معترک الاقران فی اعجاز القرآن» نوشته‌ی جلال الدین عبدالرحمن سیوطی
رقیه کاظمی‌تبار
چکیده:همه ما شاید کم و بیش با کتاب معترک الاقران فی اعجاز القرآن مواجه شده و در برخی موارد از مطالب آن، بهره گرفته‌ایم، اینگونه گمان می‌کنیم که این کتاب، کتابی مستقل از سیوطی در باب اعجاز قرآن است که در آن سیوطی به بیان دیدگاه و سخنی جدید در باب اعجاز ذیل سی و پنج وجه از وجوه اعجاز، پرداخته‌است؛ در صورتی که با نگاهی عمیق‌تر و موشکافانه تر به مطالب کتاب، متوجه می‌شویم که درصد بالایی از مطالب موجود ذیل سی و پنج وجه ذکر شده، برگرفته از کتاب الاتقان فی علوم القرآن است و نظر و سخن جدیدی از سیوطی نیست.
از آنجا که سیوطی ذیل نوع شصت و چهارم از کتاب الاتقان به ذکر اقوال علما در وجوه اعجاز قرآن پرداخته است، با الهام از این نوع و برای اینکه او نیز مانند گذشتگان در این مبحث قدمی برداشته باشد تصمیم گرفته‌است به تدوین کتابی در مبحث اعجاز قرآن بپردازد؛ ازاین رو از میان نوع‌های علوم قرآن که در الاتقان آمده‌اند، هر کدام را که گمان می‌کرده به نوعی می‌تواند وجه اعجاز قرآن باشند بعنوان وجه مستقل می‌آورد و در ادامه، مواردی از اقوال علما را که در این نوع‌ها نیامده و به نظرش وجوه مستقلی در اعجاز قرآن به حساب می‌آمد می‌آورد.
پس از تدوین سی و چهار وجه ذکر شده در اعجاز قرآن، از آنجا که وی یکی از وجوه اعجاز را «وجود الفاظ مشترک در قرآن» می‌دانسته و از آنجایی که در این باره کتابی مستقل با نام معترک الاقران فی مشترک القرآن نیز داشته، بحث الفاظ مشترک را وجه آخر(وجه سی و پنجم) قرار می‌دهد و به این صورت با ترتیبی منطقی، پس از این وجه، مصداقهای آیات آن و توضیحات الفاظ را (یعنی همان کتاب معترک الاقران فی مشترک القرآن) در ادامه آن می‌آورد.
از این‌رو قرار دادن مباحث اعجاز در کنار مباحث مشترکات قرآن با ترتیبی که ذکر شده سبب شده نام این دو مبحث با هم در آمیخته شود و به اشتباه نام معترک الاقران فی اعجاز القرآن به دو مبحث و دو عنوان داده شود؛ در صورتی که سیوطی ذیل وجه سی و پنجم، به این مطلب تصریح کرده که: به این دو(مطلب) از این کتاب که اعجاز القرآن و معترک الاقران نامیده شده خود را مجهز کن.
بررسی قاعده «لاحرج» و مستندات آن
نسرین کردنژاد
چکیده: قاعده «لاحرج» از قواعد مهم فقهی است که براساس آن هر تکلیفی که مستلزم مشقت شدید باشد و مردم عادتاً تحمل آن را ندارند، ساقط می‌شود. مهم‌ترین ادله در اعتبار این قاعده آیات قرآن و سپس روایات فراوانی است که از معصومین در دسترس است. هم‌چنان که برخی به دلیل عقلی در اعتبار این قاعده استناد کرده‌اند. در هنگام تعارض این قاعده با احکام اولیه همه صاحب نظران بر تقدم قاعده لاحرج اتفاق دارند اما در علت این تقدم، دیدگاه‌ها مختلف است. چنانکه در عزیمتی یا رخصتی بودن و نیز قلمرو آن (شخصی یا نوعی بودن) تفاوت آراء وجود دارد.
مشروعیّت تبرّک
بهنوش مهتدی بناب
چکیده: نوشتار حاضر به بررسی مسأله «مشروعیت تبرک» پرداخته است. در این راستا از دلایل متقن قرآنی، روایی و سیره مسلمانان بهره جسته است. فرقه وهابیت، با ادعاهای پوچ و بدون پشتوانه عقلی و شرعی تبرک را به شدت انکار می‌کنند و آن را از مصادیق شرک بر می‌شمارند و با کسانی که قصد تبرک جستن از آثار انبیا و صالحان را داشته باشند مقابله و مبارزه می‌کنند.
حقیقت این است که تبرک جستن به این گونه آثارنه تنها هیچگونه منافات و تناقضی با شرع مقدس اسلام ندارد و شرک محسوب نمی شود، بلکه ریشه در شریعت اسلام دارد بنا بر این کاملاً توحیدی می‌باشد.
سازگاری نظام تشریعی قرآن با فطرت بشر(با رویکرد بررسی شبهات)
زهره نیک پرور
چکیده:قرآن کریم در بر دارنده مجموعه ای از حقوق و تشریعاتی است که به هم پیوسته‌اند و اجزای آن با یکدیگر و نیز با نظام تکوین رابطه دارند. نظام تشریعی قرآن، بر اساس فطرت شکل گرفته و به همه ابعاد وجودی انسان توجه شده است. هماهنگی بین نظام حقوقی قرآن با فطرت بشر، علاوه بر اینکه دلایلی نقلی مانند آیه 30 سوره روم و روایت فطرت و دلایل عقلی مانند وحدت خالق و شارع، عدم تضاد بین تشریع و تکوین، توجه به همه ابعاد وجودی انسان و... بر آن دلالت دارد، آثار و نتایجی نیز بر آن مترتب می‌شود؛ پاسخ به همه نیازهای بشر، هماهنگی این نظام با گذشته و حال و آینده انسان، تحمیلی نبودن دین از جمله آثار این هماهنگی، و جاودانگی و عظمت اسلام، غلبه اسلام برجاهلیت، عدم تحریف قرآن، آسان شدن فهم قرآن، به سعادت رسیدن انسان، هموار شدن راه برای خلیفه الهی انسان، از نتایج آن می‌توان برشمرد.
این مقاله با استفاده از منابع مختلف به ویژه کتب تفسیری، ضمن بررسی برخی دلایل، آثار و نتایج، به تعدادی از شبهات، مانند ایراد به تغییر یا نسخ بعضی از احکام، اعتراض به حدود، شبهه ناکار آمدی و عدم دوام مقررات قرآن پرداخته است.
جستاری در معناشناسی افترا و بهتان و قلمرو آن در قرآن
اعظم وفایی
چکیده:افترا از واژه‌های اخلاقی وقرآنی است. افترا و بهتان در لغت به معنای دروغ بستن به دیگری است که سبب تحیّر و آزار او شود و یا نسبت دادن کردار یا گفتار دروغ به شخصى است که از انجام آن امتناع دارد. قرآن در آیات متعددی این رذیله اخلاقی را مورد نکوهش قرار داده و به برخی از مصادیق آن همچون افترا بر خدا، پیامبران الهی، کتب آسمانی، فرشتگان خدا، حضرت مریم، شخصیت‌های بزرگ دینی و مؤمنان اشاره نموده است. این پژوهش با محوریت آیات قرآن و دیدگاه جمهور مفسران عامه و خاصه و لغت‌شناسان ودیدگاه عالمان اخلاق مورد تحلیل و بررسی قرارگرفته است.
نخستین پیش‌شماره فصلنامه علمی پژوهش‌های قرآنی میثاق ویژه بهار 1394 به صاحب امتیازی جواد اسماعیل‌نیا از سوی مدیریت حوزه علمیه خواهران استان قم با شمارگان 1000 نسخه در 212 صفحه و به قیمت 6000 تومان منتشر شده است./907/پ202/ق