نود و نهمین شماره فصلنامه رسانه منتشر شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نود و نهمین شماره فصلنامه علمی ـ ترویجی رسانه ویژه تابستان 94 به مدیر مسؤولی محمد سلطانی‌فر از سوی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها منتشر شد.

در این شماره از فصلنامه رسانه این مقالات را می‌خوانیم:

بازنمایی هویت ملی به عنوان امر سیاسی در مجموعه‌های تاریخی تلویزیون جمهوری اسلامی ایران

بررسی ضرورت بازتعریف منافع ملی در عصر دیپلماسی رسانه‌ای

سیاستگذاری موسیقی در جمهوری اسلامی ایران

الگوی استفاده از اینترنت و نگرش نسبت به تبلیغات بازرگانی

سینمای ایران در سینمای غرب (تحلیلی از فیلم سینمایی طبیب «بوعلی سینا»)

نقش تلویزیون در ایجاد و تقویت فضای عمومی در جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه خبرگان ارتباطی و مدیران رسانه

علل تحولات فرهنگ مصرف محصولات شبکه‌های تلویزیونی ماهواره ای در ایران با اشاره به نقش سرمایه اجتماعی

سبک زبان در گفتمان خبری (مطالعه موردی برنامه خبر 20 شبکه خبر)

سینما پژوهی عصب شناسانه (عصب شناسی شناختی و مطالعات سینمایی)

نشست تخصصی چالش‌های تولید محتوا در جامعه اطلاعاتی

بازنمایی هویت ملی به عنوان امر سیاسی در مجموعه‌های تاریخی تلویزیون جمهوری اسلامی ایران

مختار نوری

علی حسن پور

صادق محمدی

چکیده: در دهه‌های اخیر و متأثر از چرخش‌های فکری به وجود آمده، امر سیاسی خصلتی رسانه‌ای یافته است و رسانه‌ها در زیست جهان سیاست؛ به مهم‌ترین بستر بازنمایی و منازعه معنایی تبدیل شده‌اند. بازنمایی و معناسازی‌های رسانه‌ای، اموری ذاتی و طبیعی نیستند؛ بلکه بر ساخته‌هایی گفتمانی بوده که بر روابط قدرت دلالت می‌کنند. در این مقاله تحت تأثیر رویکرد مطالعات فرهنگی و با بهره‌گیری از نظریه‌های برساخت‌گرایانه بازنمایی استوارت هال و هژمونی گرامشی، نحوه بازنمایی رسانه‌ای هویت ملی و ابعاد سیاسی آن در سریال‌های تاریخی تلویزونی مورد بررسی قرار می‌گیرد و برای این منظور، به صورت تصادفی پنچ سریال تلویزونی در ژانر تارریخی که در دهه‌های اخیر از شبکه‌های مختلف صدا و سیما پخش شده‌اند را مورد بررسی و تحلیل محتوا قرار داده‌ایم.

نتایج حاصل شده نشان می‌دهد که قدرت سیاسی عنصری تعیین کننده در بازنمایی رسانه‌ای به شمار می‌رود و متأثر از تعیین کنندگی چنیین قدرتی که در گفتمان سیاسی حاکم تجلی یافته؛ بازنمایی هویت ملی و ابعاد سیاسی آن در مجموعه‌های تلویزوتی خصلتی ایدئولوژیک یافته است. گفتمان سیاسی حاکم از طریق هژمونی مدنی در رسانه‌ها، فرایند را در برنامه‌های تلویزونی ایجاد کرده است که منجر به بازنمایی ایدئولوژیک هویت ملی و ابعاد سیاسی آن شده است.

بررسی ضرورت بازتعریف منافع ملی در عصر دیپلماسی رسانه‌ای

محمد سلطانی فر

لیلا خان زاده

چکیده: بیان دیدگاه‌ها خود و حاکم کردن آن‌ها در جهان از یک سو و صلح و جلوگیری از ایجاد تعارض‌های بین المللی از سوی دیگر از جمله مواردی هستند که در طول تاریخ جزء خواسته‌های اغلب دولت‌ها و شهروندان جهان در راستای منافع ملی آن‌ها محسوب می‌شده است. این اهداف در دنیای امروز بیش از آنکه به طور مستقیم از سوی دستگاه‌های دیپلماسی ارجا شود از سوی رسانه‌های اجرا می‌شود؛ چرا که جهانی شدن حوزه انتشار رسانه‌های نوین، چهره جدیدی از قدرت را به وجود آورده است. این قدرت به ظاهر ناپیدا می‌تواند در مشخص کردن مرزهای منافع ملی کشورها نیز اثرگذار باشد. از این رو در این مقاله که حاصل گفت‌وگوهای عمقی با جمعی از کارشناسان رسانه و دیپلماسی است، سعی شد اهمیت، ضرورت و نقش دیپلماسی در باز تعریف و نحوه دستیابی به منافع ملی در عصر سانه‌ای امروز مورد بررسی و موشکافی قرار گیرد.

سیاستگذاری موسیقی در جمهوری اسلامی ایران

مجید ملکان

کاظم مؤذن

چکیده: موسیقی را به عنوان یک پدیده اجتماعی، می‌توان با رویکردهای مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار داد و این مقاله در پی آن است که با رویکرد نهادی و سازمانی، موضوع موسیقی و سیاستگذاری آن در جمهوری اسلامی ایران را پیگیری کند و موضوعی که با توجه به جایگاه والا و سابقه موسیقی ایرانی و وجود مباحث دینی و فقی درباره آن بسیار حساس و با اهمیت است. در سالهای اخیر وضعیت موسیقی در کشور به شکلی پیش رفته که مجموعه‌ای از مشکلات و چالش‌ها را با خود به همراه دارد. سیاستگذاران این حوزه از یک سو با انتقادات اهالی هنر و موسیقی درباه سردرگمی ناشی از ابهام در مبانی فقهی موسیقی، ملاک‌های مجوزدهی و بی اعتنایی به موسیقی اصیل و سنتی مواجه‌اند و از سوی دیگر نتواسته‌اند انتظارات جامعه دینی کشور را برآورده سازند.این مقاله تلاش دارد با شناخت نهادهای سیاستگذار در حوزه موسیقی در جمهوری اسلامی ایران؛ چالش‌های اساسی و مهم مربوط به سیاستگذاری در این حوزه در آن مشخص کرده و با بهره‌گیری مدل فرایندی سیاستگذاری؛ به ارائه راهکارهایی برای حل مشکلات موسیقی کشور بپردازد.

الگوی استفاده از اینترنت و نگرش نسبت به تبلیغات بازرگانی

محمدمهدی فرقانی

 عقیل متقدم

چکیده: تبلیغات اینترنتی امروزه به بخش جدایی ناپذیر از برنامه‌ریزی تبلیغات برای صاحبان کالا و خدمات و مدیران تبلیغاتی تبدیل شده است. که این امر ناشی از اهمیت روز افزون اینترنت و تبلیغات در جوامع مختلف است. تبلیغات اینترنتی در برگیرنده نمایش نام‌ها، علائم تجاری و شعارها و تصاویر تبلیغاتی در سایت‌ها مختلف است و این مقاله تلاش دارد با بررسی الگوی استفاده دانشجویان از اینترنت و نگرش آن‌ها به تبلیغات، رابطه این و متغیر را مورد سنجش قرار دهد و روش انجام این پژوهش پیمایش است. جامعه آماری آن شامل دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی و ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی است.

نتایج کلی بیانگران است که کاربران با استفاده متوسط به لحاظ زمانی نگرش مطلوب‌تر نسبت به تبلیغات در محیط وب دارند تا کاربران کم‌مصرف و پر مصرف. این روابط از طریق آزمون آماری ورایانس یک طرفه مورد سنجش قرار گرفته است. همچنین زمینه استفاده افراد از اینترنت به رابطه معناداری با نگرشی آن‌ها نسبت به تبلیغات در فضای وب دارد. همچنین زمینه استفاده افراد از اینترنت هم رابطه معناداری با نگرش آن نسبت به تبلیغات در فضای وب دارد. نتایج حاکی از آن است که کسانی که بیشترین استفاده را از شبکه‌های اجتماعی یا پست الکترونیک و همچنین کاربردها اطلاع رسانی اینترنت دارند نگرش نسبتاً مطلوب یا مثبتی به تبلیغات دارند و همچنین نتایج آزمون آماری برای مقایسه میانگین‌ها نشان می‌دهد که تفاوت معناداردی بنی نگرش مردان و زنان نسبت به تبلیغات اینترنتی وجود ندارد.

سینمای ایران در سینمای غرب (تحلیلی از فیلم سینمایی طبیب «بوعلی سینا»)

سیدمحمد مهدی زاده

ناصر اسدی

چکیده: از ویژگی‌های جهان بینی غرب، خود برتر بینی ذاتی آن است و این خصیصه، در همه ابعاد قابل بررسی است. یکی از حوزه‌های که نگرش و الگوهای فرادستانه غرب را بازتاب می‌دهد، فضای رسانه‌ای و محتوای آن است و سینما یکی از ابزار مهم و قدرتمند در بازنمایی خود و دیگران بوده است. کشورهای غربی با بهره‌گیری از این ابزار نه تنها تولید و بازتولید اسطوره‌های غرب متمدن می‌پردازند؛ که همواره کلیشه‌های عیر نامتمدن را چارچوب‌بندی می‌کنند. فیلم سینمایی طبیب، همانند فیلم‌های بسیاری دیگری که صنایع رسانه‌ای غرب در این راستا تولید و بخش کرده‌اند، این بار موضع چند بعدی دیگری را به تصویری کشیده است و ایران، اسلام و ابن سینا به عنوان نمونه‌ای از نخبگان ایرانی در این فیلم بازنمایی شده‌اند. این موضوعات در قالب نشانه‌شناسی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند و آن چه ماحصل این پژوهش است، افزون بر جعل و تحریف تاریخ از سوی سازندگان فیلم و روایت، نمایش از غرب ذاتاً برتر و دیگر ذاتاً پست‌تر است.

نقش تلویزیون در ایجاد و تقویت فضای عمومی در جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه خبرگان ارتباطی و مدیران رسانه

سیدوحید عقیلی

اعظم علی اصفهانی

چکیده: بیش از سه دهه انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد. افکار عمومی و گستره همگانی به عنوان یکی از دارایی‌های اصلی هرجامعه دستخوش تغییراتی شده‌اند و نهادهای خاصی از جمله رسانه‌ها و به ویژه تلویزیون؛ به عنوان پرهزینه‌ترین و اصلی‌ترین نهاد فرهنگی کشور در این تغییرات اثرگذار بوده‌اند. با توجه به اهمیت و اثر نهاد رسانه در این دوران؛ مسأله اصلی این پژوهش بررسی نقش رسانه‌ها و به طور خاص تلویزیون در ایجاد مفاهمه و گفتمان در جمهوری اسلامی ایران است. سؤال اصلی این است که آیا تلویزون موجب تأثیر در فضای گفتمان و مفاهمه در ایران شده است؟ اگر تأثیر داشته این تأثیر در جهت تقویت بوده؟ مبنای تئوریک، نظریه، گستره همگانی هابرماس است. روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی و توصیفی ـ زمینه‌یابی و روش اجرا کتابخانه‌ای ـ اسنادی، مصاحبه و دلفی است. ابزار گردآوری داده‌ها و اطلاعات فیش تحقیق و پرسشنامه است و نتایج نشان می‌دهد که تلویزیون بر گستره همگانی ایران تأثیری در جهت تقویت دارد. اما شبکه‌های تلویزیونی نتوانشته‌اند مسائل ضروری و مبتلا به جامعه را به شایستگی انعکاس دهند و فارغ از سوءگیری به گفت‌وگوی عقلانی و طرح آزادانه، آگاهانه و نقادانه و منطقی مسائل عمومی بپردازند.

علل تحولات فرهنگ مصرف محصولات شبکه‌های تلویزیونی ماهواره ای در ایران با اشاره به نقش سرمایه اجتماعی

سیدمحمدحسن مصطفوی

سیدمحمد صحفی

چکیده: این مقاله به تحولات مربوط به فرهنگ مصرف و گرایش شهروندان ایرانی به شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای پرداخته است؛ تحولاتی که موجب شده جمعیت قالب توجهی از هموطنان ما به جمع مخاطبان رسانه‌های ماهواره‌ای بپیوندند؛ یکی در اثر تغییرات اجتماعی که در دهه‌ها اخیر در کشور به وقوع پیوسته است و دیگر، تحت تأثیر تحولات شتبانده در عرصه الکترونیک و فناروی‌های دیجیتال و عدم درک دقیق و پچیدگی‌های شرایط کنونی از سوی نخبگان و تصمیم‌گیرندگان در موارد مرتبط، نقش سرمایه اجتماعی در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته و در پایان جمع بندی و نتیجه‌گیری به عمل آمده و پیشنهاداتی ارائه شده است. ژجمع آوری اطلاعات این مقاله به صورت اسنادی ـ کتابخانه‌ای از کتب و فصلنامه‌ها تا آمار؛ اطلاعات و گزارشات نهادهای دولتی از قبیل مرکز آمار ایران، بانک مرکزیژوهش‌های مجلس و مرکز استراتژیک، روش تحقیق آن توصیفی ـ تحلیلی است.

سبک زبان در گفتمان خبری (مطالعه موردی برنامه خبر 20 شبکه خبر)

اردشیر زابلی زاده

 ندا موسوی

چکیده: در این پژوهش انسجام سبب زمانی خبر 20 در چارچوب نظریه طراحی مخاطب بررسی شده است. طبق این نظریه طراحی مخاطب، گوینده سبک زبانی خود را متناسب با مخاطب خود انتخاب می‌کند و این مسأاله در رسانه‌های خبری که نیاز به جذب و حفظ مخاطب دارند؛ از اهمیت برخودار است.  برای بررسی سبک زبانی برنامه خبر 20 سه بعد زبان شناخی آوایی/ واژگانی، اسم‌سازی و ساخت معلوم/مجهول انتخاب شدند و انسجام سبکی برنامه در چارچوب هر یک از این ابعاد زبانی بررسی شد. برنامه خبر 20 مربوط به تاریخ بیستم شهریور ماه 1391 ضبط شد و گفتار مجری در برنامه در استودیو و سایه روشن به صورت مکتوب درآمد و در قالب 15 بند خبری مورد تحلیل قرار گرفت.  نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها نشان می‌دخهد که صورت آوایی واژه‌ها در سبک خبر 20 همانند سبک محاوره‌ای و غیر رسمی است؛ اما دیگر ابعاد واژگانی، اسم سازی و ساخت معلوم / مجهول در آن متمایل به سبک رسمی است.­

سینما پژوهی عصب شناسانه (عصب شناسی شناختی و مطالعات سینمایی)

 مترجم:

سیاوش صلواتیان

سیدمحمدرضا سیدی

چکیده: این مقاله به توصیف روشی جدید برای ارزیابی تأثیر یک فیلم بر فعالیت مغزی تماشگران می‌پردازدو در این روش، فعالیت مغز در خلال تماشای آزاد فیلم‌ها از طریق تصویربرداری کارکردی به شویه تشدید مغناطیسی (اف آر آی) اندازه‌گیری می‌شود و به منظور ارزیابی شباهت‌ها در زنان پاسخ‌دهی و منطقه پاسخ دهنده مغز در بین مخاطبان هنگام تماشای فیلم از تحلیل همبتسگی میان سوژه‌ای (آی اس سی) استفاده می‌شود.  نتایج تحقیقات ما نشان می‌دهند که بعضی از فیلم‌ها می‌توانند به مقدار زیادی فعالیت مغزی و حرکات چشمی بینندگان را کنترل کنند. با وجود این، یافته‌های فوق برای انواع مختلف محصولات متحرک تصویری مصداق ندارد و میزان کنترل فعالیت‌های مغزی بینندگان به تبع محتوا، تدوین و سبک کارگردانی فیلم متفاوت است. به نظر ما (آی اس سی) می‌تواند در حوزه مطالعات سینما به عنوان یک ابزار سنجش کمی عصب‌شناختی، مفید واقع شود و از آن به منظور سنجش تأثیرات سبک‌های مختلف تولید فیلم بر مغز تماشگران استافده شود؛ (آی اس سی) همچنین می‌تواند روش ارزشمندی برای ارزیابی بهتر محصولات در صنعت فیلم‌سازی و سینما باشد. در نهایت ما به این نتیجه رسیده‌ایم که این روش با نزدیک کردن دو رشته کاملاً متفاوت دور از هم عصب‌شناسی و مطالعات سینما می‌تواند دریچه‌ای به سوی یک فضای بین‌رشته‌ای جدید نام سینماپژوهی عصب‌شناسانه باز کند.

نشست تخصصی چالش‌های تولید محتوا در جامعه اطلاعاتی

چکیده: امروزه با ورود به عصر دانایی محور، اهمیت تولید محتوا به ویژه، در فضای مجازی بسیار پرنگ شده است. در حال حاضر بحث تولید محتوا جدای از بعد علمی آن، در مفاهیمی چون امنیت ملی و تأثیرگذاری بر مؤلفه‌های قدرت نیز بانمایی می‌شود و دولت‌ها تلاش وافری دارند تا سهم بیشتری از تولید محتوا را در فضای وب از آن خود کنند. این در حالی است که سهم ایران در تولید محتوا در جامعه اطلاعاتی، دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها اقدام به برگزاری نشستی با حضور اساتید و کارشناسان در حوزه رسانه‌ای کرد.

گفتنی است، نود و نهمین شماره فصلنامه علمی ـ ترویجی رسانه ویژه تابستان 94 در 282 صفحه از سوی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها منتشر شده است./998/ن601/ق