بررسی حیات علمی و فرهنگی شیعیان امامیه از قرن پنجم تا نیمه قرن هفتم
خبرگزاری رسا ـ کتاب حیات علمی و فرهنگی شیعیان امامیه از قرن پنجم تا نیمه قرن هفتم به قلم محمدطاهر یعقوبی از سوی انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر شده است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کتاب حیات علمی و فرهنگی شیعیان امامیه اثر محمدطاهر یعقوبی به تبیین حیات علمی و فرهنگی شیعیان امامیه در مقطعی از تاریخ اسلام می‌پردازد که فرهنگ و تمدن اسلامی دوران طلایی و پیشرفت (قرن سوم و چهارم) را پشت سر گذاشته بود. این نقش فرهنگی، با توجه به پراکندگی جغرافیایی شیعیان در مناطق جغرافیایی ایران، عراق و شام تمرکز دارد.
در پیش‌گفتار این کتاب می‌خوانیم: ظهور اسلام، بشر را در برابر آموزه‌هایی قرار داد که هویت و نسبتش را با خداوند، جهان هستی، انسان‌های دیگر و نفس خویش به خوبی ترسیم می‌کرد. فرهنگ اسلامی که از هستی‌شناسی خاص اسلام برخواست، پیروانش را به سوی ایجاد تمدنی بزرگ کشاند که بتواند حکایت‌گر چنین فرهنگ متعالی نیز باشد.
فرهنگ و تمدن اسلامی نخستین دگرگونی را در محیط جاهلیت پدید آورد و ریگزار خشک و سوزان حجاز را مرکز زایش فکر و فرهنگ کرد؛ سپس همچون آفتاب که اندک اندک چتر زرّین خود را بر فراز جهان می‌گستراند، از مرزهای محدود عربستان گذشت و در شرق و غرب گیتی گسترش یافت.
در ادامه این پیش‌گفتار آمده است: فرهنگ و تمدن اسلامی حاصل دست‌مایه‌های دینی و تأکید مؤثر دین اسلام بر مؤلفه‌های فرهنگی است. شکل‌گیری و تکوین فرهنگ و تمدن اسلامی از عصر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آغاز شد و نقش شیعیان امامیه در این موضوع اهمیت فراوان دارد.
نهضت ترجمه در کنار دیگر عوامل فرهنگی به رشد و توسعه فرهنگ اسلامی کمک کرد تا این‌که دوران طلایی فرهنگ و تمدن اسلامی (عصر اسلام الذهبی) در قرن سوم و چهارم شکل گرفت؛ اما به دلایل مختلفی مانند اختلاف‌های سیاسی و مذهبی، ضعف خلافت عباسی، وقوع جنگ‌های صلیبی و مبارزه با علوم عقلی، جهان اسلام به لحاظ فرهنگی دستخوش تحولاتی شد؛ به گونه‌ای که آهنگ رشد به تدریج در قرن پنجم متوقف شد و در نهایت به انحطاط و رکود انجامید.
کتاب حیات علمی و فرهنگی شیعیان امامیه از قرن پنجم تا نیمه قرن هفتم به تبیین حیات علمی و فرهنگی شیعیان امامیه در مقطعی از تاریخ اسلام می‌پردازد که این مقطع حائل میان دو دوره اوج (قرن چهارم) و رکود (حمله مغول) است. براساس فرضیه تحقیق، به رغم توقف در جریان فرهنگ و تمدن اسلامی، شیعیان امامیه به مسیر رشد خود ادامه دادند. البته این استمرار در پیشرفت، ریشه در مبانی فکری و اعتقادی تشیع داشته است.
حال که جهان اسلام به لحاظ فرهنگی دوره‌ای از ترقی و رشد را پشت سر گذاشته و دوره توقف و نزول را پیش رو داشته است، شیعیان چه وضعیتی داشتند؟ آیا آنها که اقلیتی از جامعه اسلامی بودند، از شاخصه‌های رشد و توقف در حوزه فرهنگی جهان اسلام پیروی کردند و یا این‌که وضعیت متفاوتی داشتند؟ پاسخ به این پرسش‌ها مستلزم بررسی و تبیین حیات علمی و فرهنگی شیعیان است.
در این کتاب وضعیت علمی و فرهنگی شیعیان به دو روش شناساندن نقش تعیین‌کننده مراکز علمی و فرهنگی شیعی اعم از حوزه‌ها، مدارس، کتابخانه‌ها و دارالعلم‌ها در گسترش و تعمیق فرهنگی اسلامی و معرفی چهره‌ها و دانشمندان برجسته و تأثیر آنها در عرصه علم و دانش و اعتلای فرهنگ و تمدن اسلامی و تبیین رویکردهای فکری - فرهنگی با تأکید بر متدولوژی و مهندسی علوم نزد شیعیان تبیین می‌شود.
ترسیم وضعیت فرهنگی شیعیان در این دوره، با نگاهی به پیشینه آنها، رشد فرهنگی آنها را نشان می‌دهد. براین اساس مشخص خواهد شد که به رغم آغاز نزول جهان اسلام در حوزه فرهنگ از قرن پنجم، شیعیان نه تنها چنین وضعیتی نداشتند، بلکه پیشرفت آنها در این مسیر با سرعت بیشتری ادامه یافته است؛ به گونه‌ای که در بسیاری از زمینه‌های تکامل و تحول را تجربه کرده‌اند.
تبیین جایگاه علمی و فرهنگی شیعیان و ترسیم سیر و روند حرکت آنها با توجه به تحولات این دوره از ضرورت‌های این پژوهش به شمار می‌رود و بررسی این موضوع از دو جهت تبیین سیمای علمی و فرهنگی شیعیان امامیه در این دوره و استمرار نقش شیعیان در حوزه فرهنگ و تمدن در قرن‌های بعد از قرن چهارم اهمیت دارد.
این اثر در شش فصل به نگارش در آمده است و بررسی جایگاه شیعیان در تأسیس مراکز علمی و فرهنگی همانند مدارس، کتابخانه‌ها دارالعلم‌ها و کارکرد و تأثیر این مراکز در حوزه فرهنگ اسلامی، بررسی و تحلیل عملکرد شیعیان در توسعه و نوآوری علوم اسلامی با محوریت فقه، تفسیر، تاریخ نگاری و ادبیات؛ نقش شیعیان در مهندسی و تحول علوم عقلی همانند فلسفه، کلام و علوم ریاضی؛ راهبردهای فکری فرهنگی با تأکید بر رویکرد عقل گرایانه و اعتدالی و اندیشه سیاسی، محورهای اصلی آن را تشکیل می‌دهد.
کتاب حیات علمی و فرهنگی شیعیان امامیه: از قرن پنجم تا نیمه قرن هفتم اثر محمدطاهر یعقوبی در قطع وزیری، 362 صفحه، شمارگان 500 نسخه و به قیمت 13900 تومان از سوی انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر و روانه بازار نشر شده است./920/ن602/ق
ارسال نظرات