فتنه مذهبی و اندیشه تکفیری از دیدگاه نماینده سابق رهبر معظم انقلاب در نجف
چالش‌ها و فتنه‌های مذهبی در جهان اسلام به یکی از دل مشغولی‌های مسلمانان مبدل شده است. زمینه‌ها و پیامدهای این فتنه انگیزی‌ها از مقولاتی است که بیش و پیش از هر کس، باید عالمان دین بدان بپردازند و برای آن چاره اندیشی کنند. متن پیش رو خلاصه گفت‌و‌گویی است که در خبرنامه کنگره بین المللی اسوه جهاد و اجتهاد «آیت الله محمد مهدی آصفی» آمده است که در آن تکفیر و فرقه گرایی از دیدگاه مرحوم آیت الله آصفی مورد بررسی قرار گرفته است. در آستانه سالروز ارتحال این عالم مجاهد و با هدف بازخوانی و تبیین اندیشه‌های این عالم مجاهد این متن تقدیم خوانندگان می‌شود:
فتنه انگیزی‌های مذهبی در جهان اسلام به یکی از چالش‌های مهم مبدل شده است. در آغاز سخن با عنایت به اینکه حضرت عالی در عراق تشریف دارید مناسب است درباره ابعاد این پدیده سخن بگویید.
فتنه انگیزی مذهبی در میان مسلمانان امروز حقیقت ملموسی است و بیش از هر فوت دیگری در عراق، پاکستان و افغانستان یافت می‌شود و به کشتار، آتش سوزی، هتک حرمت و تکفیر مسلمانان بیگناه اهل قبله و "لا اله الا الله" می‌انجامد. خونبارترین صحنه‌های این فتنه انگیزی‌ها در مصر جریان دارد یا در همین عراق خودمان که تقریبا همه روزه کشتارهای وحشیانه در استان‌های برخوردار از پیروان مذاهب، صورت می‌گیرد و هزاران خانواده از مناطق آشوب زده از شهر و دیار خود رانده می‌شوند.
ظاهرا این پدیده در ماه‌های اخیر در عراق، ابعاد فزاینده‌ای هم یافته است؟
بله در عراق اتومبیل‌هایی با چندین تن مواد منفجره در میان زنان، کودکان، دانش آموزان و ... منفجر می‌شوند. این عمل جلوی دانشگاه‌ها، مساجد یا حسینیه‌های مالامال از نمازگزار نیز به وقوع می‌پیوندد. نمونه بار آن انفجار چند سال پیش در حرم مطهر عسکریین (ع) در سامرا بود.
ابزارهای توسعه این جنگ افروزی‌ها را چه چیزهایی می‌دانید؟ شبکه‌های ماهواره‌ای و مجازی تا چه حد در خدمت این پدیده هستند؟
امروز شبکه‌های ماهواره‌ای که می‌توانند در جهان اسلام و جهان عرب بیش‌ترین تماشاگر را جذب کنند و نیز روزنامه‌های کثیر الانتشار بخشی از ابزارهای سهیم در شعله‌ور ساختن آتش فتنه مذهبی به شمار می‌روند. در این فتنه، متاسفانه علما و ملبغانی که آنان را دارای مواضع معتدل می‌شناختیم، از خط اعتدال عدول کرده و به خط افراط گرایی فرقه‌ای افتادند. اگر نگاهی به شبکه اینترنت کنید متوجه خواهید شد که با وحشتناک‌ترین فتنه میان مسلمانان در طول تاریخ اسلام رو به رو هستیم و تمام تلاشی که علمای شیعه و سنی طی یک قرن گذشته در جهت تقریب مسلمانان به یکدیگر انجام داده‌اند، در معرض تهدید جدی قرار دارد.
بنده معتقدم باید سه مساله در خصوص چیستی تکفیر و تفرقه‌گرایی مورد بررسی قرار گیرد اول از همه موضوع پیامدهای کنونی و آینده فتنه انگیزی‌هاست.دوم علل و اسباب فتنه و سوم راه درمان این فتنه است.
پیامدهای کنونی و آینده فتنه انگیزی‌ها را چگونه می‌بینید؟
این فتنه انگیزی‌ها سابقه طولانی دارند و کسانی که این مساله را دنبال کردند به خطرات آن به خوبی آشنا هستند. این فتنه‌ها سریع الانتشار هستند ولی با کوشش‌های فراوان و با گذشت مدت‌های مدیدی زخم آن التیام می‌یابد.
اولین زیان حاصل از این فتنه انگیزی‌ها، ناکام ساختن کوشش‌ها، فعالیت‌ها و برنامه‌های تقریب مذاهب اسلامی است که علمای بزگی همچون سید عبدالحسین شرف الدین، شیخ سلیم البشری، شیخ محمود شلتوت، آیت الله العظمی بروجردی، شیخ حسن البنا، امام خمینی و ... در این سالها انجام داده‌اند. درست است که شیعیان با هلهه و شادی از سخنان و فتوای شیخ محمود شلتوت شیخ الازهر مصر استقبال کردند اما او هزینه زیادی برای فتوای شجاعانه خود در محافل سنی مخالف ایده تقریب پرداخت. همین سخن نسبت به منادیان تقریب در جامعه شیعی صدق می‌کند زیرا در میان شیعیان این فراخوان با شک و تردید و مخالفت رو به رو شد.
زیان بعدی ناکام ساختن برنامه سیاسی بزرگ اسلام است. امروز اسلام در داخل و خارج با رویارویی دشواری مواجه است. از خارج باید با مزدوران رو به رو شود. برنامه سیاسی اسلام در هر دو بعد، پایان بخشیدن به نفوذ سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی آنها و اسلامی کردن رژیم‌های حاکم بنابر اراده خود مسلمانان است. امروز اسلم گسترده‌ترین جنبش مخالفت با نفوذ استکبار در جهان را در تاریخ رهبری می‌کند. فتنه مذهبی که امروزه در جهان اسلام شعله ور شده، برای شکست کامل این برنامه بزرگ سیاسی تهدید است. تباهی و ناکامی برنامه سیاسی اسلام به معنای ابقای نفوذ استکبار غرب، حمایت از تجاوزها، اشغالگری‌های اسرائیل، امکان دادن به رژیم‌های مزدور آنان برای تداوم عملیات چپاول منابع و ثروت‌های مسلمانان، بقای عقب ماندگی و وابستگی به غرب است.
مخاطبان این فتنه یا نقاط هدف آن، تنها شیعیان و اهل سنت هستند یا آنکه این مساله قلمرو وسیع‌تری دارد؟
این فتنه علاوه بر جدایی شیعه و سنی، سنی‌ها را نیز از یکدیگر و مسلمانان را به گروه‌های متعدد و پراکنده تبدیل می‌سازد؛ چیزی که مطلوب رژیم‌های استکباری است. از سوی دیگر به تعطیلی کشاندن همکاری‌های فرهنگی میان مسلمانان از دیگر زیان‌های این مساله است. ما امروز شاهد همکاری گسترده‌ای میان مسلمانان در عرصه فرهنگی هستیم، زمانیکه اندیشه‌ها و خردها گرد هم آید دل‌ها به یکدیگر نزدیک می‌شود اما فتنه انگیزی‌های مذهبی کنونی بار دیگر همان دیوار روانی و فرهنگی را در میان مسلمانان بازسازی و بخش‌های مختلف فرهنگ اسلامی را از یکدیگر جدا می‌کند تا آنجا که این موضوع به خسارت بزگتری به نام گستت فرهنگی به جای همکاری فرهنگی منجر خواهد شد. نقش استکبار و ابرقدرت‌ها در برانگیختن این فتنه‌ها زیاد است. عراقی‌ها از شواهد بسیاری در مورد نقش آمریکایی‌ها در برانگیختن فتنه‌های مذهبی و حمایت از باندهای مسلح در دیاله، مدائن، تلعفر و بلد سخن می‌گویند.
به نظر شما در جهان اسلام سه گانه انزوا، تکفیر و تروریسم چه نقش را در ایجاد این پدیده داشته است؟
انزوا نسبت به نظرات دیگر و تکفیر و تروریسم در برخورد با دگر اندیشان از سه‌گانه‌های خطرناک فتنه انگیزی مذهبی در تاریخ اسلام به شمار می‌رود. حق هیچگاه تعدد پذیر نیست و اگر نظری بر حق باشد، ضرورتا نظر دیگر نمی‌تواند بر حق باشد البته شایته است که انسان همواره پذیرای نظرات دیگران باشد. گوش فرا دادن همان گشودگی و پذیرش است و پیروی از بهترین‌ها همان منطقی بودن و در میان دیدگاه‌ها به دنبال حق رفتن است. قرآن گشودگی و منطقی بودن در گزینش را معیار دقیق هدایت قلمداد کرده است. انزوا و بسته بودن در برابر دیدگاه‌های دیگران آدمی را به گمراهی و بیراهه می‌کشاند. جمود تکفیر و تروریسم را به دنبال دارد.
تاثیر تکفیریان را در فعل و انفعالات امروز جهان اسلام چقدر موثر می‌بینید؟
امروز این مساله تبدیل به بزرگترین مشکل جهان اسلام شده است. تکفیری‌ها در عراق، پاکستان و عربستان سعودی از شبکه بسیار گسترده‌ای برخوردارند و در غرب آفریقا مانند الجزایر و در جنوب شرق آسیا مانند اندونزی و حتی در برخی کشورهای اروپایی حضور دارند. از آن جا که این جنبش، کاملا سیاسی، فرهنگی، سازمان یافته و زیرزمینی است به صورت مخفیانه بروز کرده و از هرگونه نقدی به دور است.
تعمیق شکاف میان مذاهب اسلامی و برانگیختن فتنه‌های مذهبی در مناطق و کشورهای زیادی از جمله عراق و افغانستان، جداسازی تحریک آمیز و تکفیری مسلمانان و روا دانستن خون آنها و برخورد با آنان از خاستگاه تکفیر و تروریسم از آسیب‌های این جنبش است. این فتنه انگیزی‌ها تنها ویژه رابطه میان شیعیان و اهل سنت نیست بلکه عملا به روابط اهل سنت با یکدیگر نیز کشانده شده است. عملایت انفجاری و خرابکاری که در مناطق سنی نشین مانند بغداد، الرمادی، فلوجه و ... رخ می‌دهد، تماما اهل سنت را نشانه رفته است.
نقش دولت‌های استکباری در این مساله چگونه است؟
استکبار جهانی به طور آشکار و نهان این جنبش را در برانگیختن فتنه‌های مذهبی حمایت می‌کند. ما دلایل فراوانی در تایید این پشتیبانی به ویژه در عراق داریم. این حرکت‌های اختلافی مسلمانان را مشغول می‌کند و آنها را از طرح‌های سیاسی، انقلابی، فرهنگی و جهادی بزگی که رو به سوی آن دارند باز داشته و آنان را تضعیف می‌کند. با این جنبش‌ها امکان نفوذ کشورهای استکباری در جهان اسلام مهیّا و چهره اسلام در نزد جهانیان تیره شده است. تصویر اسلام و جنبش اسلامی معاصر در شبکه‌های ماهواره‌ای و رسانه‌ها با انفجارها، خون، تهدید و تخریب قرین شده است. شبکه‌های ماهواره‌ای طرفدار غرب می‌دانستند چگونه این تصاویر را برای خدشه دار ساختن چهره اسلام و جنبش اصیل اسلامی بهره برداری کنند.
فتنه‌های فرقه‌ای را چگونه می‌توان علاج کرد؟ راه حل شما در این باب کدام است؟
مبارزه با فتنه‌های فرقه‌ای و کوشش در جهت تقریب، تفاهم، همبستگی و همکاری میان مسلمانان در شمار اصول مسلم سیاسی، تمدنی و اقتصادی ما است و در چارچوب شکل گیری امت واحد اسلامی قرار می‌گیرد و بدون آن امت واحده‌ای که خداوند متعال آن را امت میانه و گواه بر دیگر خلق‌ها در نظر گرفته است، تشکیل نخواهد شد. چیرگی ما در کارزار سیاسی، تمدنی، فرهنگی و نظامی وابسته به آن است و بدون چنین مبارزه‌ای پیروزی‌هایی که در روند حرکتمان به دنبال آنیم تحقق نخوانند یافت./981/ب901/ک