ایران می تواند نقش مهمی در جامعه بین المللی ایفا کند

به گزارش خبرگزاری رسا، نشریه 'نشنال اینترست' با اشاره به قدرت نظامی و نقش ایران در منطقه نوشت: این کشور می تواند متناسب با وسعت و قدرتش در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس، نقش مهمی در جامعه بین المللی ایفا کند.

به نقل از ایرنا، این نشریه آمریکایی در نوشتاری به قلم «محمد ایوب» کارشناس ارشد مرکز سیاست جهانی آمریکا و استاد برجسته روابط بین الملل دانشگاه دولتی میشیگان آورده است: روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز در روز امضای توافق هسته ای ایران در سال گذشته در سرمقاله خود نوشت «(این توافق) احتمالا یکی از توافقات مهم در تاریخ دیپلماتیک چند وقت گذشته بوده است که می تواند نه تنها ایران را از دستیابی به سلاح هسته ای باز دارد، بلکه به شکل دهی دوباره سیاست خاورمیانه کمک کند.»

تاکنون مسائل فراوانی درباره ظرفیت این توافق برای مهار توان هسته ای ایران، از سوی حامیان و مخالفان آن مطرح شده است. اما تحلیل های اندکی درباره ظرفیت بالقوه این توافق برای شکل دهی دوباره به سیاست های خاورمیانه بویژه روابط دوجانبه بین واشنگتن و تهران ارائه شده است که هدف از این مقاله بررسی این موضوع است.

اما قبل از آغاز باید تاکید کرد که ایران آنچنان که گفته می شود، به بخشی از تعهداتش در قبال توافق عمل کرده که از جمله طرح هایی برای برچیدن تاسیسات پلوتونیوم اراک از طریق برداشتن هسته این راکتور بوده است. این کشور تاکنون اورانیوم با غنای پایین را به روسیه منتقل کرده و تعداد سانتریفیوژهای نصب شده در تاسیسات غنی سازی فردو و نطنز را کاهش داده است.

چنین اقداماتی هر گونه احتمال استفاده ایران از اورانیوم یا پلوتونیوم برای دستیابی به سلاح هسته ای در آینده نزدیک جلوگیری می کند.

جمهوری اسلامی ایران ضمن رد ادعاهای مقامات و رسانه های غربی همواره تاکید کرده است که فعالیت های هسته ای این کشور صلح آمیز بوده و سلاح های هسته ای هیچ جایگاهی در دکترین دفاعی کشور ندارند.

آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش راستی آزمایی خود در ژانویه 2016 تایید کرد که تهران به همه تعهداتش تحت توافق هسته ای عمل کرده است. پس از این گزارش، اتحادیه اروپا و آمریکا اعلام کردند که تحریم های هسته ای ایران را لغو کرده اند.

اما ماهیت چند لایه و دشوار تحریم های آمریکا که برخی از آنها به دستور رییس جمهوری و برخی دیگر بر اساس قطعنامه های کنگره آمریکا وضع شده اند، روند لغو تحریم ها را به تاخیر انداخته است. این اقدام در تضاد آشکار با اقدام اروپایی ها، روس ها و چینی هاست که در تهران و به امید توافقات پرسود صف بسته اند.

اما حتی این روند نیز بویژه به دلیل نگرانی بانک های خارجی از قرار گرفتن در معرض تحریم های آمریکا علیه ایران به بهانه های مختلف از جمله برنامه موشکی و سابقه (ادعاهای نقض) حقوق بشر، آهسته بوده است. از این رو، مردم ایران همچنان باید منتظر منافع اقتصادی توافق هسته ای باشند.

گذشته از این، تعویق لغو تحریم ها از سوی آمریکا و تمایل واشنگتن به اعمال تحریم های جدید به دلیل مسائل غیر هسته ای، به بهانه ای نزد مخالفان تندروی توافق در ایران بدل شده است. این عده از تاخیر عمدی آمریکا در اجرای تصمیماتش به عنوان ادله ای برای اثبات صداقت نداشتن این کشور در توافق با ایران بهره می گیرند. این امر کمپین میانه روها در ایران... را تضعیف کرده است چرا که حفظ وجهه و اعتبار آنها به توانایی شان در دستیابی به منافع اقتصادی واقعی به ازای تعهدات پذیرفته شده در توافق هسته ای منوط است.

چنین بی میلی، همچنین از نگاه سیاست خارجی آمریکا کوتاه اندیشانه است. از دیدگاه ناظران روابط ایران و آمریکا، این مساله محرز است که اهمیت توافق، فقط در موفقیت آن در مهار توان تسلیحات هسته ای نهفته نیست بلکه راهنمایی برای همسویی تازه بین نیروها در خلیج فارس و خاورمیانه قلمداد می شود که هر چند بر پایه ائتلاف ایران و آمریکا نخواهد بود اما می تواند بر اساس همکاری دو کشور برای دستیابی به اهداف مشترکی باشد که سطحی از ثبات را در منطقه متشنج خاورمیانه ایجاد خواهد کرد. متاسفانه، چنین انتظاراتی تاکنون برآورده نشده است و این امر نقش تعیین کننده ای در منافع ایرانی ها و آمریکایی ها داشته است.

نشنال اینترست در ادامه برخی دلایل را برای چنین همکاری ای برشمرد و نوشت: دلیل نخست و بسیار مهم این امر آن است که ایجاد ساختاری پایدار و مشروع در امنیت منطقه غنی از نفت خلیج فارس بدون همکاری فعال بین قدرت برتر جهان، آمریکا، و قدرت مهم منطقه ای، ایران، امکان پذیر نیست. ایران بر اساس ظرفیت جمعیتی، صنعتی، فناوری و نیروی تحصیل کرده، قدرتی مهم در منطقه خلیج فارس قلمداد می شود. گذشته از این، بر خلاف بیشتر همسایگانش دارای ارتشی مجرب است. با وجود این حقیقت که کشورهای همسایه ایران از جمله عربستان و امارات تجهیزات نظامی مدرن تری دارند که از قدرت های غربی تامین کرده اند، آنها هرگز چنین تجهیزاتی را در جنگی مهم نیازموده اند.

گذشته از این، ایران نشان داده قدرتی پایدار تحت شرایط دشوار است که مشخصه یک قدرت اصلی با نگرشی راهبردی است. ایران تنها دولت منطقه خاورمیانه است که چنین الگویی را در بیش از 500 سال گذشته حفظ کرده است. وجود ایرانی با ثبات به عنوان قدرتی دوست، و البته نه هم پیمان، در بلندمدت بسیار به نفع آمریکا خواهد بود بویژه در منطقه ای که ناکامی حکومتی (state failure) تقریبا بطور روزمره رخ می دهد.

دوم، حوزه های متعددی در خاورمیانه وجود دارد که منافع ایرانی ها و آمریکایی ها همپوشانی دارد و در مواردی حتی چنین منافعی منطبق بر هم است. بتازگی به شکل فزاینده ای محرز شده است که آمریکا مخالف فروپاشی سوریه است زیرا مشکلات بیشتری را ایجاد خواهد کرد. ایران همچنین علاقه مند به حفظ وحدت سوریه است. اکنون که واشنگتن از لحن مخالفت خود با حکومت «بشار اسد» رئیس جمهوری سوریه کاسته است، زمینه هماهنگی بیشتری در سیاست های ایران و آمریکا جهت حفظ وحدت سوریه و تلاش برای دستیابی به روندی انتقالی که امکان ایفای نقش اسد و حامیانش در آینده سوریه را فراهم کند، پدید آمده است.

این امر در رابطه با عراق هم صدق می کند. هم آمریکا و هم ایران متعهد به حفظ وحدت عراق هستند. بعلاوه، فرقه گرایی و سایر مشکلات امنیتی در عراق بدون همکاری ایران و آمریکا قابل کنترل نیست چه برسد به این که امکان حل آن وجود داشته باشد. این امر به خاطر آن است که هیچ دولتی در بغداد نمی تواند بدون حمایت نظامی آمریکا ها و حمایت سیاسی ایران پایدار بماند. حتی اکنون نیز ایران و آمریکا در حال همکاری با یکدیگر علیه داعش در عراق هستند.

دلیل سوم این که هم تهران و هم واشنگتن داعش را به عنوان تهدیدی اصلی علیه امنیت شان قلمداد می کنند. قدرت هوایی آمریکا برای شکست دادن داعش بسیار مهم است اما کافی نیست. تصرف اراضی مستلزم وجود نیروهای زمینی است که آمریکا تمایلی به تعهد در این زمینه ندارد. نیروهای عراق ظاهرا آماده انجام چنین وظیفه ای نیستند. نیروهای زمینی ایران بویژه سپاه تا اندازه ای علاقه مند به تعهد در این زمینه برای جنگ با داعش است. این نیروها شبه نظامیان شیعه را برای جنگ با داعش در عراق آموزش داده اند. تفاهمی آشکار حتی به صورت مکتوب بین ایران و آمریکا برای اعزام نیروی زمینی ایران با همکاری نیروی هوایی آمریکا می تواند خلیفه گری داعش را به شکست محکوم کند.

این نشریه با اشاره به سابقه دشمنی ایران با آمریکا به دلیل نقش این کشور و انگلیس در سرنگونی مصدق در سال 1953 (1332) و حمایت آمریکا از حکومت (مخلوع) پهلوی نوشت: این دشمنی سیاسی با بروز انقلاب 1979 (1357) به خصومتی مذهبی بدل شد. اما نخبگان سیاسی ایران از این امر آگاه هستند که روابط ایران و آمریکا بازی با حاصل جمع صفر نیست. به همین دلیل هیات های ایرانی و آمریکایی می توانند درباره اختلافات شان در زمینه مسائل هسته ای مذاکره کننده و در نتیجه به راه حلی قابل قبول از سوی دو کشور دست یابند. همین الگو را می توان در حوزه های دیگر مورد اختلاف دو کشور بکار بست.

'اکنون که توافق هسته ای نخستین سالگرد خود را پشت سر می گذارد، وقت آن رسیده است این موضوع درک شود که روابط مثمر ثمر بین ایران و آمریکا به نفع دو کشور است. برخی حتی ممکن است تا بدان جا پیش روند که مدعی شوند ایران شریک طبیعی آمریکا به لحاظ راهبردی در منطقه مهم خلیج فارس است. هر چند این ادعا می تواند اغراق آمیز باشد اما این کشور می تواند عضوی عادی در جامعه بین المللی باشد که متناسب با وسعت و قدرتش در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس به ایفای نقش بپردازد.'/982/ب/103/د