کتاب بررسي ابعاد حقوقي فاجعه منا منتشر شد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کتاب بررسی ابعاد حقوقی فاجعه منا به کوشش جمعی از نویسندگان زیر نظر علی بهادری جهرمی به همت سازمان بسيج حقوق دانان و با همکاري بنياد صيانت از حقوق شهروندي و انتشارات پژواک عدالت تدوين و با هدف بررسي اين فاجعه و بسترسازي حقوقي و قضايي و فقهي آن منتشر شد.

مسئوليت بين المللي دولت عربستان به عنوان دولت ميزبان در تضمين حقوق عمومي زائران، بررسي محتوايي حقوقي کمک به آسيب‌ديدگان با تاييد بر فاجعه منا، بستر حمايتي از حجاج آسيب ديده در پرتو مسئوليت بين المللي دولت عربستان و تأملي بر ساز و کارهاي حقوقي حل و فصل کردن مسالمت آميز اختلاف ايران و عربستان در خصوص فاجعه منا، چهار فصل این کتاب را تشکیل می‌دهند.

در بخشی از پیشگفتار این کتاب با اشاره به اینکه رویداد منا در مراسم و مناسک حج سال 1394 شمسی رقم زننده یکی از فجایع انسانی عظیم بود، که نقض حقوق بشر عام بیگانگان کمترین نتیجه آن تلقی شد، آمده است: حق حیات و حفظ امنیت جانی افراد از جمله حداقل حقوق و مهمترین تعهداتی است که دولتها باید در جهت تحقق آن اقدام مقتضی کنند.

همچنین این حق مختص اتباع یک کشور نیست، بلکه بیگانگان نیز ا گرچه دارای حقوق برابر با اتباع نیستند اما در دسته‌بندی انواع حقوق به حقوق عمومی، خصوصی و سیاسی بنابر مقتضیات بین المللی، بیگانگان از حقوق عمومی که در زمره حقوق بشر قرار دارد، بهره مند می‌شوند.

به این ترتیب دولت های میزبان به موجب حقوق بین الملل اعم از عرفی و معاهده‌ای باید کلیه اقدامات لازم را در جهت تضمین حق حیات و امنیت جانی بیگانگان قانونی در قلمرو سرزمینی خود اتخاذ کنند. بنابراین تعهد به فعل پیش بینی و اتخاذ تدابیر لازم در این خصوص به چشم می‌خورد که کوتاهی و قصور در انجام این مهم نقض تعهد حق حیات و امنیت جانی تلقی می‌گردد.

مناسک حج که هر ساله با حضور تعداد کثیری حجاج از بخش های مختلف جهان برگزار می‌گردد نیز از این قاعده مستثنا نیست و دولت آل سعود در این‌باره وظیفه و تعهد تضمین امنیت جانی زائران را طبق حقوق بین الملل عرفی و حتی معاهده‌ای به موجب عهدنامه های مودت به عهده داشت.

در فصل اول این اثر تعهدات، دولت آل سعود در خصوص تضمین حق حیات و امنیت جانی زائران به عنوان ابتدایی ترین حقوق و همچنین اقدامات و تدابیر پیشگیرانه ای که به منظور جلوگیری از بروز فاجعۀ منا باید اتخاذ می شد، مورد بررسی قرار گرفته است.

موضوع فاجعۀ منا و وسعت قربانیان آن در پرتو مسئولیت دولت آل سعود در خصوص کوتاهی در اجرای تعهد امدادرسانی و کمک به آسیب دیدگان نیز در فصل دوم پرداخته شده است و ضمن تبیین قربانیان فاجعۀ منا در دسته بندی های مرسوم آسیب‌دیدگان در حقوق بین‌الملل و تشریح وظایف دولت میزبان در این خصوص، نحوه عملکرد دولت آل سعود در اجرای تعهد به نجات به‌ عنوان یکی از مصادیق بارز تعهد امدادرسانی و تعهد عدم اعمال تبعیض در این خصوص مورد توجه قرار گرفته است.

با توجه به مقررات عام مسئولیت بین‌المللی دولت ها، بررسی امکان های حقوقی و غیرحقوقی طرح مسئولیت بین المللی دولت آل سعود و بسترهای حمایتی قربانیان فاجعۀ منا نیز از جمله موضوعاتی است که در فصل سوم این مجموعه مورد توجه قرار گرفته است.

در فصل چهارم با نظر بر شیوه های حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بین‌المللی به تعهدات دولت آل سعود به موجب اسنادی نظیر کنوانسیون وین 1963 ناظر بر روابط کنسولی، کنوانسیون بین‌المللی علیه گروگان گیری 1979 ، کنوانسیون بین‌المللی رفع هرگونه تبعیض نژادی 1965 و عهدنامه مودت منعقده بین دولت ایران و حجاز و نجد و ملحقات (1308) نگریسته شده و امکان توسل به مکانیزمهای مقرر در این اسناد برای طرح مسئولیت بین‌المللی دولت آل سعود بررسی شده است.

در جمع‌بندی پایانی این کتاب می‌خوانیم: بر کسی پوشیده نیست حق حیات و امنیت جانی زائران و حق ترافع قضایی آنان از جمله حقوق بنیادین بشر است که تمام اسناد حقوق بشری بر وجود و ضرورت تضمین آن تاکید داشته‌اند؛ این درحالی است که دولت آل سعود در مناسک حج سال 1394 هجری شمسی با سوءمدیریت خود در تحقق این حقوق قبل و بعد از وقوع فاجعه امتناع کرده است.

دولت آل سعود به عنوان دولت میزبان به دلیل کنترل و تسلط در قلمرو سرزمینی خود بعد از اجازه ورود به زائران برای شرکت در مناسک حج باید از طریق اتخاذ تدابیر لازم پیشگیرانه و مدیریت مناسب اجرای مراسم حج به وظایف خود نسبت به تضمین حقوق بیگانگان قانونی در چاچوب نظام بین‌المللی عمل و به رغم وقوع فاجعه نیز باید اقدامات لازم را به منظور کاهش خسارات وارده اتخاذ می‌کرد.

کتاب بررسی ابعاد حقوقی فاجعه منا شامل چهار فصل است که در قطع وزیری با 120 صفحه به همت سازمان بسيج حقوق دانان و با همکاري بنياد صيانت از حقوق شهروندي و انتشارات پژواک عدالت منتشر شده است.

گفتنی است، علاقه مندان برای دریافت رایگان نسخه PDF این کتاب می‌توانند به بخش محصولات پایگاه اینترنتی سازمان بسیج حقوق دانان به نشانی www.basijlaw.ir مراجعه کنند./920/ن601/ی