نشست نقد و بررسی کتاب فرهنگ سوگ شیعی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، محسن حسام مظاهری نویسنده کتاب فرهنگ سوگ شیعی بعد از ظهر یکشنبه در نشست نقد و بررسی کتاب فرهنگ سوگ شیعی که در سرای اهل قلم برگزار شد با اشاره به اینکه در زمینه عزاداری امام حسین علیه السلام کتاب‌های زیادی تدوین نشده است اظهار داشت: ما احساس کردیم آیین‎‌های مذهبی در قالب یک کتاب مدون وجود ندارد و بسیاری از حوزه‌ها پوشش داده نشده است و سعی کردیم این کار را انجام دهیم.

وی ادامه داد: در زمینه عاشورا و محرم کم و بیش آثارهایی وجود دارد، در این کتاب در مرحله اول به بازشناسایی مداخل پرداختیم و سپس تمرکز ما بروی مقالات خرد بود، خرد بودن در بررسی مقالات تمرکز ما را بیشتر می‌کند، آثار مکتوب متون مذهبی، پژوهش‌ در مورد مراسم عزاداری، اشخاص مذهبی، اماکن مذهبی، اشیا و ابزار آلات مذهبی، زمان مراسم مذهبی و حضور افراد و دولت‌ها مذهبی عناوین مربوط به این کتاب است.

مظاهری تاکید کرد: هدف ما براین است که دایره جغرافیایی این کتاب را فراتر از مرزهای خود ببریم که تا به امروز در چند کشور این کار آغاز شده است، ما در تلاش هستیم از نویسندگان کشورهای دیگر در این زمینه استفاده کنیم.

در ادامه این نشست سید حسن عرب استاد دانشگاه و نویسنده با اشاره به اینکه عنوان کتاب فرهنگ سوگ شیعی پریشان است، خاطرنشان کرد: این کتاب در مقدمه با عنوان دانشنامه معرفی شده است در حالی که عنوان کتاب فرهنگ‌نامه است، همچنین در نوع ویراستاری کتاب ضعف مشاهده می‌شود.

وی یادآور شد: در مدخل‌ها هم مشاهده می‌کنیم از میان چهر‌های روحانی، مداحان و دیگر چهره‌ها تعارض وجود دارد به عبارتی دیگر افراط و تفریط زیاد است، همچنین یکی از مدخل‌ها به اسم خامنه‌ای گذاشته شده است اما این سوال پیش می‌آید که از امام راحل چرا جز مدخل‌ها نیست در حالی که ایشان در صحیفه نور مطالب بسیار درباره محرم گفته‌اند.

 عرب بیان داشت: در نام بردن از ائمه احترام گذاری رعایت نشده است، برای مثال آوردن نام حسین و عباس بدون استفاده از واژه "امام" یا علائم احترام"(ع)"  درست نیست، دایره مدخل‌ها منطق خاصی ندارد، در ضمن منابع این کتاب دارای چهارچوب کاملی نیست، در اصل این کتاب تنها یک کشکول الفبایی به شمار می‌رود.

در ادامه نشست حسن ذوالفقاری محقق و استاد دانشگاه با بیان اینکه کتاب فرهنگ سوگ شیعی از منظر آیین محرم و مراسمات عزاداری قابل توجه است، تصریح کرد: این کتاب نشان می‌دهد که مراسم محرم چقدر گسترده است  و آیین‌های زیادی در کشورهای مختلف وجود دارد، همچنین نشان می‌دهد که چه خرده فرهنگ‌هایی در ذیل این فرهنگ آمده است، همچنین جوان‌گرایی در این کتاب وجود دارد و این خوب است.

استاد دانشگاه افزود: ابعاد ده‌گانه در مدخل وجود دارد که برخی از آنها امکان ادغام وجود داشته است، در برخی از جاها مدخل‌ها تکراری می‌شود و از سوی دیگر بعضی از آنها هم جا افتاده است.

ذوالفقاری ابراز داشت: بسیاری از مدخل‌ها چون: امام خوانی، اشتلب‌خوانی، آتش‌گردانی، آداب پیش از محرم، بیت‌خوانی، بیل‌گردانی یا همان خیل عرب که در 13محرم انجام می‌شود، پرس‌زنی که بعد از نماز مغرب و عشا اجرا می‌شود، پیش‌خوانی در روضه، جوش‌زنی، تعذیه‌گردان‌ها، چپ‌نوازی، خطبه‌خوانی، خیمه‌سوزی یا خیمه کوبی، ریاض‌خوانی، زنگ حیدری، صبح رو سیاه، صبح دم، کتل‌گردانی، دسته شاطرها، عاشوری، فرات‌خوانی و.... جا مانده است.

وی تاکید کرد: بسیاری از مدخل‌ها امکان آنکه با هم عجین شود را داشته و این مدخل‌ها می‌توانست خلاصه گردد اما این اتفاق رخ نداده است، برخی مطالب ضرورتی ندارد مانند واژه اسطوره یا بدعت که مدخل شده است که این مدخل باید کنار قالب عاشورا گفته شود، برای مثال اسطوره عاشورا را می‌توان آورد اما تنها گفتن آن مجهول است.

استاد  دانشگاه با اشاره به اینکه این اثر باید یک کتاب میدانی شود اما سبک کتاب کتابخانه‌ای است، اضافه کرد: در کنار سبک کتاب رسم الخط کتاب هم باید رسم الخط فرهنگستان باشد، همچنین ترتیب مدخل‌گویی مهم بوده که رعایت نشده است، در خیلی مدخل‌ها سوال این است که وجه مشخص کسی که آورده می‌شود عاشورایی باشد.

در انتهای این نشست مظاهری در پاسخ به نقدهای گفته شد اظهار کرد: فرهنگ سوگ شیعی مختص به عاشورا نیست و سعی کردیم تمام ایام‌های عزاداری را در نظر بگیریم، 237مدخل در این کتاب وجود دارد و امکان خرد نوشتن وجود نداشت، همچنین مدخل خامنه‌ای سیاسی نبود و تنها از قالب تاثیرگذاری بیان گشته است.

وی ادامه داد: در رابطه با اصطلاحات فکر زیادی شده است، اما ضعف ما در این کتاب نداشتن مدخل ارجاعی است، در ضمن برخی آیین‌های خرد بسیار زیاد است که باید در ویرایش جدید آن را پوشش دهیم، این پوشش باید در آیین‌های عاشورایی بیشتر مدنظر قرار گیرد.

مظاهری در پایان گفت: اینکه چرا برخی شخصیت‌ها نیامده است باید گفت موضوع سلیقه‌ای و برد تاثیرگذاری افراد برای ما قابل اهمیت بوده است، وگرنه در نوشتن شخصیت‌ها خیلی از کسانی بودند که در این کتاب امکان جا دادن آنها وجود داشت./816/پ201/ق