مخالفت سکولارهای نجف با اقدامات آیت‌الله سیستانی/ الحشدالشعبی ثمره اندیشه سیاسی شهیدصدر است
خبرگزاری رسا ـ گروه بین الملل: در رابطه با نقش‌آفرینی الحشد الشعبی و تاثیرگذاری فتوای حضرت آیت الله سیستانی و مرجعیت عراق در تشکیل این موسسه با حجت الاسلام سید میثم العلاق، فرمانده نیروهای وعدالله عراق زیر مجموعه بسیج مردمی این کشور پرداختیم. ایشان نماینده آیت الله شهید سید محمد صادق صدر به عنوان امام جمعه شهر ناصریه عراق در زمان حزب بعث بود که پس از شهادت این مرجع عراقی به زندان افتاد و پس از سرنگونی حزب بعث نیروهایی را تشکیل و به میدان جنگ اعزام کرد. آنچه در ادامه می‌آید متن این گفت‌وگوی تفصیلی است:
رسا ـ مرجعیت نجف اشرف در طول دهه‌های گذشته تاثیرات مهمی را در تاریخ عراق به جای گذاشتند که فتوای جهاد کفایی را می‌توان آخرین نقطه عطف در این زمینه دانست. چگونه می‌شود که مردم اینچنین سریع و وسیع به خواسته مرجعیت لبیک می‌گویند؟
توده شیعیان در تعامل با مرجعیت یک تاریخچه شکوهمند را در حافظه تاریخی خود دارند. مرجعیت از زمان غیبت امام زمان (عج) شاهد نقش تاثیرگذار مرجعیت بوده اند. نکته حائز اهمیت دیگر این بود که موضع گیری مرجعیت همواره در راستای منافع مردم مسلمان بوده است. خب همین امر هم موجب شده که مردم به مرجعیت دینی به عنوان یک تکیه گاه قابل اعتماد نگاه کنند. از همین رو است که مرجعیت نقطه امنیت جهان تشیع به شمار می‌آید.
لبیک مردم به فتوای جهاد کفایی که آیت الله سیستانی صادر کرد هم با همین نگاه قابل تحلیل است. یعنی خاستگاه آن، اعتمادی است که مردم در طول دهه‌ها و سده‌های گذشته به مرجعیت دینی پیدا کرده اند.
باید توجه داشت که هدف از وجود مرجعیت حراست از اسلام است و در طول تاریخ ما هیچ مرحله ای نبوده که مرجعیت از مسئولیت‌های خود شانه خالی کند و در عوض همواره و در بزنگاه‌های تاریخی با صدور فتوا به کمک امت اسلامی شتافته است.
رسا ـ نباید فراموش کرد که این فتوا پس از سکوت چندساله نجف در عرصه سیاسی صادر شد.
خب ببینید تا پیش از سرنگونی حزب بعث حوزه نجف با توجه به شرایطی که با آن دست و پنجه نرم می‌کرد از نقش‌آفرینی در عرصه سیاست فاصله گرفت و نگاه عامه حوزه این بود که کم‌تر به سیاست بپردازد. البته در این بین نباید اجبار حزب حاکم را نادیده گرفت. خب در آن دوره یک جریانی هم در حوزه نجف به جدایی دین از سیاست اصرار میورزید.
در همین راستا مثلا کسی که میخواست طلبه حوزه نجف شود قبل از ورود به حوزه باید تعهد میداد که هیچگونه فعالیت سیاسی نداشته باشد. اینگونه بود که عدم دخالت در سیاسیت به یک مسئله روتین در حوزه نجف تبدیل شد و معدود کسانی هم که فعالیت سیاسی می‌کردند با مخالفت شدید در بدنه حوزه مواجه می‌شدند. جالب اینجاست که این امر حتی بعد از سرنگونی صدام ـ البته به شکل خفیف تر ـ ادامه پیدا کرد.
رسا ـ شما از نزدیکان آیت‌الله یعقوبی هستید، چه ویژگی‌هایی در اندیشه سیاسی ایشان متمایز از دیگر مراجع حوزه نجف است؟ می‌توان گفت موضع‌گیری سیاسی ایشان بیشتر از دیگران است؟
بله برای مثال آیت الله یعقوبی در طول سال‌های پس از بازگشت به عراق هرجایی که نیاز به موضع گیری مرجعیت احساس می‌شد در صحنه حضور داشت. ایشان قبل از اشغال موصل بارها نسبت به تهدید گروه‌های تروریستی هشدار داده بود. با توجه به اینکه آیت الله یعقوبی همواره تاکید داشت که هیچ رقابتی با سایر مراجع ندارد و تنها مکمل آنها است تلاش داشت تا در عرصه‌های مختلف به آگاه سازی مردم بپردازد و در واقع باری را از دوش سایر مراجع بردارد.
با این وجود ما تا کنون می‌بینیم که در حوزه نجف جریان‌هایی وجود دارند که مخالف فعالیت مرجعیت در عرصه سیاسی هستند و مثلا جریانی که قائل به سکولاریسم در حوزه نجف است حتی با اقدامات آیت الله سیستانی مخالف است.
رسا ـ عراق پس از 2003 شاهد فراز و نشیب‌های زیادی بود که حضرت آیت الله سیستانی در خلال آن به روشنگری مردم پرداخت و در بیانیه‌های مختلف خواستار وحدت اسلامی و کمک به دولت مدنی عراق شد. چه چیزی باعث شد که پس از اشغال موصل ایشان فتوای جهاد کفایی را صادر کند؟
سرنگونی موصل تحول بسیار خطرناکی بود، سرنگونی موصل فراتر از سرنگونی یک شهر و در حقیقت تهدیدی برای سرنگونی یک دولت و نظام سیاسی بود. پس از اشغال موصل، ارتش عراق به یک موسسه از هم گسیخته تبدیل شد. از این رو مرجعیت به شدت احساس کرد که باید با ورود به این ماجرا، مردم عراق و دین اسلام را از تهدیدها نجات دهند.
صدور جهاد کفایی با این پیش زمینه لازم به نظر می‌رسید و مرجعیت هم در سخت ترین شرایط این تصمیم را اتخاذ کرد. امروز به صراحت می‌توان گفت فتوای مرجعیت توانست مقدسات اسلامی و ملت عراق را از گزند داعش نجات داد.
رسا ـ مردم هم کاملا از مرجعیت پشتیبانی کردند.
شما اگر توجه داشته باشید نگاه مردم به مرجعیت کاملا با نگاه آنها به سیاستمداران متفاوت است و ما این تفاوت رامی‌توانیم در حضور گسترده مردم در الحشد الشعبی مشاهده کنیم. فارغ از اینکه مردم چه کسی را تقلید می‌کنند به مرجعیت به عنوان یک موسسه نگاه می‌کنند و فتوای جهاد کفایی علاوه بر مقابله با تهدید داعش وحدت ملت عراق را به همراه داشت.
مثلا در مسجدی که من حضور داشتم فقط در روز اول پس از فتوا 1200 نفر برای حضور در جبهه داوطلب شدند. به فضل خداوند متعال و حمایت جمهوری اسلامی ایران، الحشد الشعبی توانست رفته رفته به صورت یک موسسه سازمان یافته به مقابله با داعشی‌ها بپردازد.
با توجه به نوپا بودن الحشد الشعبی به شدت به تجربه دیگران نیاز بود که در این زمینه سپاه پاسداران جمهوری ایران بیش از هر ارتش و دولت دیگری می‌توانست به ما کمک کند و در این زمینه از هیچ اقدامی فروگذاری نکرد. مرجعیت از سوی دیگر تلاش کرد از طریق تریبون نماز جمعه کربلا صدای خود را به گوش سیاستمداران و مردم برساند و آنها را نسبت به واقعیت اتفاقات آگاه سازد.
رسا ـ به خطبه‌های نماز جمعه اشاره کردید. به نظر شما در وهله اخیر چرا مرجعیت اعلام کرد تا اطلاع ثانوی این تریبون مهم به مسائل سیاسی نمی‌پردازد؟
سکوت سیاسی مرجعیت در خلال خطبه نماز جمعه کربلا دلایل مختلفی داشت، امام مهم ترین دلیل آن را می‌توان در اختلاف نظر جریان‌های شیعه عراق دانست. یعنی متاسفانه همه مصلحت اسلام و مسلمین را می‌خواهند اما به شرط آنکه با منافع شخصی و حزبی آنها منافات نداشته باشد. خب این مساله معادله سیاسی عراق را دشوار می‌کند. از سوی دیگر مرجعیت مشاهده می‌کند هیچ گوش شنوایی از سوی سیاستمداران برای حرف‌های آنها وجود ندارد و در نتیجه دیگر حرفی از سیاست در نماز جمعه به میان نمی‌آورد. واقعا این مساله نیازمند تامل است که چرا مرجعیت به چنین نتیجه ای می‌رسد.
رسا ـ آیا می‌توان گفت الحشد الشعبی که از نیازهای مبرم عراق است، در واقع امتداد همان مقاومت اسلامی عراق است که شهید صدر به دنبال شکل‌گیری آن بود؟
بدون شک در عراق نگاه و رویکرد سیاسی شهید محمد باقر صدر و پس از آن شهید محمدصادق صدر در تشکیل مقاومت اسلامی در این کشور تاثیرگذار بود. الحشد الشعبی هم یقینیا ثمره همین اندیشه سیاسی است. الحشد الشعبی در واقع یک نیروی مکمل برای ارتش عراق است.
آیت الله یعقوبی پیش از اشغال موصل بارها تاکید کرده بود که عراق به یک نیروی مکمل نیاز دارد که به دفاع از عقاید و مقدسات امت اسلامی باشد و حافظ امنیت مردم باشد. مقاومت اسلامی باید روز به روز پیشرفت کند و در زمینه سلاح تقویت شود. نخبگان ملت باید به این ارتش الحاق شوند. ما به وضوح مشاهده می‌کنیم که در همین دو سال اخیر این نیرو توانست دستاوردهای غیرقابل باوری را به همراه بیاورد.
رسا ـ بسیج مردمی عراق که پس از اشغال موصل تشکیل شد چه آینده ای را در انتظار دارد. آیا بدنه حاکمیت آن را به عنوان عضوی از نیروهای مسلح عراق می‌پذیرد؟
شما می‌دانید اشغال موصل در واقع نتیجه خیانت فرماندهان و سیاستمدران فاسد بود. جای شک و شبهه ای نیست که در موصل یک خیانت بزرگ به وقوع پیوست وگرنه فرماندهان حتی اگر جان‌شان به خطر بیفتد از سرزمینشان دفاع می‌کنند. شما همین فرماندهان را با فرماندهان الحشد الشعبی مقایسه کنید که هرگز سربازان خود را در میدان نبرد تنها نمی‌گذارند.
به فضل و قوه الهی امروز الحشد زیر مجموعه حکومت شناخته می‌شود و زیر نظر نخست وزیر است و امیدواریم در آینده قوانینی وضع شود که از حقوق این نیرو حفاظت کند. امروز بسیج مردمی عراق باعث اعتماد به نفس و احساس امنیت مردم و نیروهای امنیتی شده است چرا که به خوبی می‌دانند نیرویی هوای آنها را دارد.
رسا ـ ما شاهد حضور طلبه‌های حوزه علمیه نجف در الحشد الشعبی هستیم این مساله چه دستاوردهایی را می‌تواند برای عراق داشته باشد؟
خب یکی از اهداف اصلی الحشد الشعبی هدایت مردم و ارشاد آنها است. ما به دنبال اصلاح جامعه در همه زمینه ها هستیم و تفاوت زیادی بین عرصه نظامی با سایر عرصه ها وجود ندارد و همه زمینه‌ها به نوبه خود مهم هستند. از برکات فتوای جهاد کفایی این بود که همکاری طلبه‌ها با قشرهای مختلف جامعه در جبهه‌های جنگ به مراتب افزایش یافت و رابطه تنگاتنگی در این میان ایجاد شد. در هریکی از گروه‌های الحشد شما حداقل دو سه طلبه‌های حوزه علمیه خواهید دید. طلبه ها در زمینه تبلیغ از هیچ تلاشی فروگذاری نکردند.
همچنین تشکیل موسسه الارشاد و التبلیغ در الحشد العشبی برای سازمان یافته کردن تبلیغ نتیجه خوبی به همراه داشت. اغلب این مبلغان خود از نیروهای مجاهد هستند و همین مسئله هم باعث نتیجه بخش بودن کار شده است.
البته در زمینه تبلیغ بیوتات علما هم فعالیت گسترده ای دارند و به ارسال مبلغ در میان مجاهدان عراقی اقدام می‌ورزند که در این بین دفتر حضرت آیت الله سیستانی فعالیت بیشتری دارد و بخش مهم و قابل توجهی از فعالیت‌های تبلیغی را به عهده گرفته است.
رسا ـ پس می‌توان گفت الحشد الشعبی که از سوی مرجعیت پایه گذاری شد، صرفا یک مؤسسه نظامی نیست.
بله، دقیقا. ما تلاش کردیم فعالیت‌های الحشد الشعبی به مسائل نظام محدود نشود و پس از آزادسازی مناطق اشغال شده تلاش کنیم که زندگی را به این مناطق برگرداریم و تا جایی که امکانات اجازه می‌دهد فعالیت‌های فرهنگی را در این مناطق شروع کنیم. در این زمینه باید به عنوان پیروان مکتب اهل بیت (ع) آموزه‌های این خاندان را در میان دیگران ترویج کنیم.
مثلا در همین منطقه جزیرة الخالدیة ما مدرسه ای را احیا کردیم که برای دو سال تعطیل بود. با همین حرکت کوچک شادی را در میان اهالی و بچه‌های این منطقه بازگرداندیم. ما با فعالیت‌ها و رفتار خودمان تفاوت بین اسلام اصیل و تروریسم داعشی را به آنها نشان می‌دهیم و این مسائل حتما تاثیرگذار خواهد بود. ما حتی کاری کردیم که آب رسانی به زمین‌های کشاورزی از سرگرفته شود و مردم مناطق آزاد شده کار خود را از سر بگیرند.
رسا ـ مشکلات مردم عراق این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که چرا سیاستمداران عراقی در طول سال‌های اخیر نتوانستند انتظارات مردم را برآورده سازند؟
متاسفانه عراق شاهد سهم‌خواهی و سهم دهی در عرصه سیاست است. یعنی در واقع فضای سیاسی کشور بر همین پایه تاسیس شده و سیستم به خودی خود تنش زا و مشکل ساز است. اختلافاتی از این دست توجه سیاستمداران را از منافع بالادستی کشور دور ساخت و متاسفانه نهایت اهتمام برخی محدود به تراکم اموال و حفظ جایگاه فعلی شد.
فضایی اینچنینی مسئولان را از هم و غم مردم دور می‌کند و دیگر هیچگونه سمپاتی بین آنها و مردم شکل نمی‌گیرد. متاسفانه ما مشاهده می‌کنیم که اختلافات موجود بین مسئولان نه بر سر مصلحت مردم بلکه به خاطر منافع شخصی است. کار به جایی رسید که ما در یکی دو سال اخیر همپیمانی برخی سیاستمداران با تکفیری‌ها را برای زمین زدن مخالف سیاسی دیدیدم.
در این فضا اگر مرجعیت همواره مردم را امیدوار نکند و از آنها نخواهد در سرنوشت سیاسی خود مشارکت کنید مردم هرگز پای صندوق‌های رای نخواهند رفت، چون همانطور که پیش از این ذکر کردم مردم به هیچ وجه از وضعیت فعلی راضی نیستند.
رسا ـ نگاه اهل سنت عراق به الحشد الشعبی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اغلب اهل سنت در ابتدا و تحت تاثیر بمباران رسانه‌ای شبکه‌های وابسته به ارتجاع نگاه خوبی به الحشد الشعبی نداشتند اما پس از آزادسازی مناطق اشغالی و مشاهده رفتار مجاهدان عراقی واقعا بسیاری از مردم نگاهشان کاملا عوض شد. چون به عینه تفاوت ادعاهای رسانه ای با واقعیت را مشاهده کردند. البته در این راستا اقدامات و سخنان برخی از شیعیان هم بی تاثیر نبوده و برخی واقعا رفتارهایشان به ضرر تشیع ختم شده است.
فرماندهان الحشد الشعبی هم به این نتیجه رسیدند که باید مواضع آنها به صورت یکسان و از کانال‌های مشخص به اطلاع رسانه‌ها برسد تا راه هرگونه سوءاستفاده را ببندد. ولی واقعا الحشد الشعبی شامل آیه "اشداء علی الکفار رحماء بینهم" می‌شود، چون با داعشی‌ها نبرد سهمگینی دارند اما حافظ جان و مال و ناموس مردم مناطق سنی نشین هستند. در نبرد فلوجه برخی ادعا می‌کردند که بسیج مردمی، فلوجه را با خاک یکسان خواهد کرد اما در عمل اتفاق دیگری روی داد. امروز هم در رابطه با موصل دقیقا شاهد همین موضوع هستیم.
رسا ـ به موصل اشاره کردید، این روزها شاهد گستاخی نیروهای ارتش ترکیه و سیاستمداران دولت اردوغان هستیم. چرا ترکیه اینقدر به حضور در عملیات موصل اصرار دارد و الحشد الشعبی در صورت نیاز در این موضوع چه اقدامی انجام خواهد داد؟
ببینید ترکیه به ریاست رجب طیب اردوغان هنوز تصور می‌کند موصل یکی از ولایت‌های دولت عثمانی است و چشم طمع به این شهر دارد. برخی مزدوران عراقی نیز در این راستا به دولت ترکیه کمک می‌کنند. منافع مشترک ترکیه و کردستان عراق راه را برای حضور آنها در پایگاه نظامی بعشیقه هموار کرد. کردها هم می‌خواهند مناطق بیشتری از خاک عراق را به کردستان الحاق کنند در نتیجه می‌خواهند از وضعیت کنونی موصل نهایت استفاده را ببرند. اما در مقابل تنها نیرویی که امروز توانایی مقابله با این پروژه‌ها را دارد الحشد الشعبی است.
رهبران الحشد هم در مدت اخیر به وضوح اعلام کردند که هرگونه دخالت خارجی بدون اجازه دولت مرکزی در عراق اشغالگری به شمار می‌رود و بسیج مردمی عراق به مقابله با آن خواهد پرداخت. شما شک نکنید اگر کار به جاهای باریک کشیده شود الحشد الشعبی درس فراموش نشدنی به ترکیه ی اردوغان خواهد داد./983/ب912/ک
گفت‌وگو: حسین سعدی