فصلنامه «فرهنگ زیارت» در گام بیست و ششم
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، بیست و ششمین شماره فصلنامه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، تاریخی «فرهنگ زیارت» ویژه بهار 1395 به صاحب امتیازی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت و مدیر مسؤولی سیدعلی قاضی عسکر از سوی مؤسسه فرهنگی هنری مشعر منتشر شد.
این شماره از فصلنامه شامل مقالات زیر است:
احترام اهلبیت علیهم السلام در نزد اهل تسنن
محبت اهلبیت علیهم السلام و رستگاری
آداب استشفا به تربت حسینی
کربلا در یادداشتها
نقش زنان در انقلابهای کوفه
گزارش از سفر عالم شیعی هند سید محمد هارون زنگیپور به عتبات عالیات
مسجد السقط در باب جیرون
اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نجف اشرف در مطبوعات فارسی
احترام اهلبیت پیامبر صلی الله علیه السلام در نظر اهل تسنن
آیت الله رضا استادی
چکیده: یکی از ویژگیهای مشترک میان شیعیان و اهل سنت، احترام و ارج نهادن به مقام والای اهلبیت علیهم السلام است. تمامی اهل سنت امامان اهلبیت علیهم السلام را به عنوان فرزندان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دوست دارند و به جز وهابیان؛ به زیارت قبور آنها میروند. جوامع حدیثی اهل سنت، سرشار از روایاتی است که از آنها فضایل اهلبیت علیهم السلام برشمرده و به محبت و دوستی این بزرگواران سفارش شده است.
اهل سنت با اینکه همانند شیعیان به امامت فرزندان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم معتقد نیستند؛ احترام ویژهای برای مزار امامان علیهم السلام قایلاند و گاه به زیارت این قبور مطهر میروند. حتی برخی از اهل سنت مانند شیعیان به امامان اهلبیت علیهم السلام توسل میجویند و ایشان را واسطه فیض پروردگار میدانند.
در کتابهای اهل سنت به موضوع شفاعت نیز پرداخته شده و روایات بسیاری در این باره در آنها به چشم میخورد. این نوشتار به یکی از مشترکات میان شیعیان و اهل سنت، یعنی احترام به اهلبیت علیهم السلام پرداخته و بر پایه برخی روایت در کتابهای اهل سنت، آن در چهار محور «محبت اهلبیت علیهم السلام»، «زیارت»، «توسل» و «شجاعت» بررسی کرده است.
محبت اهلبیت علیهم السلام و رستگاری
حسن ترکاشوند
چکیده: همه مذاهب اسلامی بر ضرورت محبت به خدا به اهلبیت علیهم السلام اتفاق نظر دارند و محبت راستین را سرآغاز تبعیت از هل بیت علیهم السلام و حرکت در مسیر این بزرگواران میدانند.پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم چنین محبتی را شرط ایمان و وسیلهای برای هدایت به سوی خدا دانسته و در قرآن کریم، پاداش دوستی اهلبیت علیهم السلام متوجه مسلمانان بیان شده است.
نخستین شرط محبت اهلبیت علیهم السلام، اطاعت از خداوند و پرهیز از گناهان است و کسی که از محبت خاندان عصمت علیهم السلام دم میزند؛ باید در عمل پیرو راستین این بزرگواران باشد و دوری از گناهان را سرلوحه زندگی خود قرار دهد. کسی که در دل خود محبت برآمده از معرفت به اهلبیت علیهم اسلام داشته باشد؛ پیروی از آنان را برخورد واجب میداند و میان «شناخت»، «عشق»و «پیروی»، پیوندی استوار برقرار میکند.
در روایات، نافرمانی از دستورهای خداوند، دشمنی با اهلبیت علیهم السلام توصیف سده و محبت ظاهری، بدون پایبندی به شریعت، کار بیهوده دانسته شده است و همچنین محبت اهلبیت علیهم السلام کفاره گناهانی بیان شده که از روی غفلت و ناآگاهی انجام شده است.
این نوشتار، بر پایه قرآن و روایات، محبت اهلبیت علیهم السلام را شرط رستگاری، پایبندی به شریعت را نشانه محبت و این محبت را کفاره گناهان سهوی بیان کرده است.
آداب استشفا به تربت حسینی
کاظم ابلهادلی
مترجم: جواد محدثی
چکیده: درباره شخصیت امام حسین علیه السلام و مقام والای آن حضرت نزد شیعیان، روایات بسیاری نقل شده و نزد همگان آشکار است که سید الشهدا علیه السلام از چه جایگاه ارزندهای در دلهای شیعیان برخوردار است.
شیعیان آن حضرت به خاک پاک مزار شریف سیدالشهدا نیز احترام ویژهای میگذارند و برای تبرک و استشفا ازا آن بهر ه میجویند. با وجود اینکه در اسلام، خوردن هرگونه خاکی حرام است، خوردن اندکی از تربت اباعبدالله علیه السلام برای شفا جایز است و حتی به آن توصیه شده است. امامان علیهم السلام نیز به استشفا به تربت سید الشهدا علیه السلام و دعا در کنار آن حضرت اهتمام داشتند، چرا که خداوند امامت را در نسل او؛ شفا را در تربتش و استجابت را درکنار مزارش قرار داده است.
فواید تربیت حسینی و آثار فضایل آن پایانناپذیر است و کسی که برای شفا به سراغ آن میرود، نخست باید مقام و جایگاه امام حسین را بشناسند، تربت پاک حضرت را ببوسد و بر چشم نهد و ضمن به جای آوردن آداب استشفا، به اندازی نخود از آن را بخورد.
این نوشتار پس از بیان فضیلت استشفا به تربت سیدالشهدا علیه السلام، به برخی آداب شفا جویی از این خاک پاک اشاره کرده است.
کربلا در یادداشتها
میر بصیر
مترجم: محمد حسین خوشنویس
چکیده: کربلا از مهمترین و در عین حال مقدسترین شهرهای شیعیان در سرزمین عراق واقع شده است و این شهر افزون بر اهمتی از که از نظر فرهنگی و مذهبی در تاریخ شیعه دارد؛ در طول تاریخ تشیع، روزها پر از فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته و همواره کانون حوادث مهمی بوده است.
کربلا به ویژه در دو سده اخیر، حوادث ناگواری را تجربه کرده و بارها مورد هجوم وهابیان، حاکمان سزرمین دیگر و حتی بیگانگان قرار گرفته است.
این شهر مقدس خاستگاه ادبیات و دانشمندان و نیز سیاستمدارانی بود که در دوران معاصر صاحب مناصب مهم علمی و حکومتی بودهاند.
اقتصاد کربلا بر پایه تولیدات و صادرات خرماست و مردم این شهر را قبایل فراوان تشکیل میدهند که از دیرباز به برگزاری مراسم مذهبی پایبند بودهاند و همچنین در دو سده گذشته مردم بقیه شهرهای عراق، از جمله یهودیان به خریدن زمین در اطراف این شهر اقدام کردهاند.
این نوشتار از نگاه نویسندگانی که درباره این شهر نوشتهاند؛ کربلا را مینگرد و برخی بزرگان این شهر را معرفی میکند.
نقش زنان شیعه در انقلابهای کوفه
محبوبه عظیم زاده آرانی
چکیده: در دین اسلام به ویژه مذهب تشیع، اهمیت بسیاری به زنان و نقش آنان در مناسبات اجتماعی داده شده است. زنان شیعه همواره در کنار پدران، برادران و همسران خود، نقش پررنگی در اعتلای فرهنگ اسلام و شیعی داشتهاند و در میان سرزمینهای اسلامی، کشور عراق و شهر کوفه، در طول تاریخ همواره بستر رویدادهای مهم مذهبی، فرهنگی و اجتماعی بوده و روزهای پر افزار و نشیبی را پشت سر گذاشته است.
زنان کوفه و نیز زنان که به گونهای با این شهر ارتباط داشتند و در این شهر میزیستند، در حرکتهای انقلاب و شیعی کوفه در کنار مردان خود، نقش ارزندهای داشتند. این بانوان که حتی همسران برخی از آنان از مخالفان و دشمنان اهلبیت علیهم السلام بودند، ثابت قدم از باورهای شیعی خود دفاع کردند و تا پای جان بر سر ایمان خویش ایستادند؛ به گونهای که نقش پررنگ برخی از این بزرگواران در حرکتهای انقلابی و شیعی کوفه انکار ناپذیر است.
این نوشتار، برخی از این بانوان را در سه محور «زنان در جنگ صفین»، «زنان در کربلا» و «زنان پس از واقعه عاشورا» معرفی کرده و شرح کوتاهی از نقشآفرینیهای این بزرگواران در انقلابهای شیعی در کوفه را گزارش کرده است.
سیمای مؤسس هیأت علمی و مکتب مرتضوی نجف اشرف
(فرازهایی از حیات علمی، فرهنگی و اجتماعی ثقة الاسلام حاج میرزا محمدحسین بادکوبهای)
رضا گلی زوارهای
چکیده: میرزا رحیم بادکوبهای در نیمه دوم سده سیزده هجری به دنیا آمد و پس از گذارندن مراحل آغازین تحصیل در حوزه باکو، به منظور بهرهمندی از علمای بزرگ روزگار خود، رهسپار عتبات شد و در حوزه علمیه نجف اشرف، محضر استادانی همچون آخوند محمد کاظم خراسانی، شیخ عبدالله مازندرانی، حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی رازی و آیت الله سید محمد کاظم یزدی را درک کرد.
شیخ بادکوبهای در نجف اشرف، هیأت علمیه نجف، متشکل از 25 تن از علما و فقهای این شهر را سامان داد که افزون بر مسائل فقهی و علمی، در قضایای سیاسی و اجتماعی همچون مشروطهخواهی در ایران نیز موضوعگیری میکردند.
باد کوبهای در نجف اشرف، مکتب مرتضوی را به منظور آگاه سازی جامعه اسلامی را بنیان نهاد و با قلم و قدم خود در راستای وحدت اسلامی و تقریب مذاهب گام برداشت. او که تاب استعمار دولتهای روس و انگلیس را نداشت، وابستگی اقتصادی به ابر قدرتهای را زمینهساز اسارت سیاسی مسلمانان در چنگال استعمار میدانست.
میرزا رحیم در دوران زندگی از تیر حسد و تهمت افراد تنگنظر و فرومایه در امان نبود، به گونهای که برخی بد اندیشان همواره در سعایت او میکوشیدند.
گزارش از سفر عالم شیعی هند سید محمد هارون زنگیپور به عتبات عالیات
علی احمدی
چکیده: سید محمد هارون حسینی زنگیپور، دانشمند شیعه، از سخنوران و نویسندگان قاره هند بود که با درک درست نیازهای روزگار خویش، آموزههای دینی را به اقتضای زمان پیش میبرد. او در نظم و نثر فارسی و عربی چیرهدست بود و شیعه و سنی را شیفته خود کرده بود. با اینکه تنها 45 سال زندگی کرد، بیش از 40 اثر از خود به جا گذاشت که یکی از آنها گزارش سفر او به عتبات عالیات است که در سال 1328 قمری به این سفر مقدس مشرف شد و پس از بازگشت به زادگاه خود، نوشتن این سفرنامه را آغاز کرد.
او سفر معنوی خود را از یکی از مناطق محروم هندوستان آغاز کرده و از راه دریا به بوشهر و بصره رفته و از راه دجله خود را به بغداد و کاظمین رسانده و از آنجا به زیارت سامرا؛ کربلا و نجف مشرف شده و سپس به کربلا بازگشته است. اهمیت سفرنامه او به سبب اطلاعات دقیق و ارزشمندی است که درباره فرهنگ کربلا و نیز دانشمندان و ویژگیهای منحصر به فرد این شهر در اختیار خوانندگان قرار میدهد.
مسجد السقط در باب جیرون
محمد امین پور امینی
چکیده: در میان دروازههای گوناگون شهر دمشق در روزگاران گذشته، «باب جیرون» در شرق دمشق که گویا تاریخ ساخت آن به عهد سلیمان نبی علیه السلام باز میگردد، از اهمیت بسیاری نزد شیعیان برخوردار است؛ چرا که بنا به گزارشی، کاروان اسیران را از این دروازه وارد دمشق کردند که به سبب شلوغی و یا سببی دیگر، سر مطهر حضرت ابا عبدالله علیه السلام در این مکان بر زمین افتاد و بعدها مسجدی به نام مسجد السقط در آنجا ساخته شد.
سالها بعد، ناصبیها این مسجد را ویران کردند؛ ولی دوستداران اهلبیت علیهم السلام آن را بازسازی کردند. این تخریب و بازسازی به دست ناصبیها و دوستداران خاندان رسالت صلی الله علیه و آله و سلم بارها انجام شد تا اینکه یکی والیان عثمانی، بازسازی آن مسجد را ممنوع کرد.
اکنون پس از سالها، ویرانههای این مسجد در پس نردههای آهنینی به چشم میخورد و تاریخ سینه به سینه در میان شیعیان و دوستداران اهلبیت علیهم السلام بازگو شده است.
این نوشتار کوتاه، معرفی اجمالی مسجد سقط و تاریخچه آن، مطالبی درباره این مسجد مقدس از منابع معتبر گزارش کرده است.
اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نجف اشرف در مطبوعات فارسی
(سیری در اسناد و مدارک و گزارشهای کتاب اخبار نجف)
چکیده: نجف اشرف از روزگار شیخ طوسی تا به امروز، یکی از عرصههای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی سرزمینهای اسلامی بوده و همواره مراجع تقلید شیعه و علمای این شهر، نقش ارزنده در جهان اسلام داشتهاند.
پیوند علمای این شهر با سرزمینهای دیگر نیز از طریق مقلدان، زائران و نایبان آنان برقرار بوده است. نشریات نیز در آن سالها سهم بسزایی در گسترش فتواها علمای و ارتقای بینش اجتماعی مردم در کسب اخبار مستند، انتشار تصاویر خطوط و فتوا و پیشگیری از شایعات و اخبار شفاهی داشتند.
کتاب اخبار نجف در دو جلد، بازتاب اوضاع فرهنگی، سیاسی و اجتماعی شهر نجف اشرف در مطبوعات فارسی داخل و خارج از ایران است.
این کتاب، آینه تمام نمای اوضاع اجتماعی نجف اشرف و نقش علمای حوزه علمیه این شهر در مناسبات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دوران معاصر است و مطالب آن بر اساس اسناد و مدارک موجود گردآوری شده است.
این نوشتار، ضمن معرفی دو جلد این کتاب ارزشمند، مطالب هر جلد را در چند محور برشمرده در هر محور، بخشهایی از این کتاب و منابع دیگر را به عنوان شاهد مثال آورده است.
بیست و ششمین شماره فصلنامه «فرهنگ زیارت» در 187 صفحه از سوی پژوهشکده حج و زیارت منتشر شده است./998/پ202/ق